Uroš Krulj
| Uroš Krulj | |
|---|---|
 Uroš Krulj | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 11. avgust 1875. |
| Mesto rođenja | Mostar, Austrougarska |
| Datum smrti | 2. februar 1961. (85 god.)[1] |
| Mesto smrti | Beograd, SFR Jugoslavija |
| Književni rad | |
| Najvažnija dela | Moderni petriotizam Važnost higijene za državu i naciju Politika i rasa (rasni nacionalizam) Kriza parlamentarizma i njegova reforma Senatski govori Naša saobraćajna (željeznička) kriza |
Uroš Krulj (Mostar, 1875 — Beograd, 1961) bio je srpski ljekar i političar.
Porijeklom iz Hercegovine, a školovao u novosadskoj gimnaziji i Univerzitetu u Beču. On zauzima posebno mjesto u istoriji bosanskohercegovačke socijalne i političke misli.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođen je u Mostaru, avgusta 1875. godine. Porodica Krulj doselila se u Mostar oko 1850. godine iz ljubinjskog sela Ćukovci. Njegov otac, Risto Krulj bavio se vinarstvom. Ristin sin Ljubomir je nastavio tradiciju svoga oca. Pored Ljubomira, Uroš je imao braću Vukana i Gojka, te sestru Ljubicu.[2][3]
Uroš Krulj je gimnaziju završio u Novom Sadu (1895),[4] a zatim studira u Beču. On je tokom đačkih dana provedenih u Novom Sadu, stekao iskustvo za pripremu teksta i uređivanje časopisa. Nakon završenih medicinskih studija u Beču (1902), gdje se već među studentskom omladinom politički aktivira, vraća se u Bosnu i Hercegovinu, u Bijeljinu, gdje radi kao ljekar. U Beču je tokom studija angažovan u akademskom društvu „Zora” i od tada počinje njegov nacionalni angažman. Postaje sekretar srpske organizacije u Bosni i Hercegovini. Biran je za poslanika Bosanskom saboru u Sarajevu. Zajedno je sa dr Nikolom Stojanovićem, koji, u međuvremenu, u Dubrovniku uređuje list „Dubrovnik”. Poslije toga vraća se u Mostar krajem 1906. godine, gdje radi kao privatni ljekar. Tu je aktivan kao podpredsednik eparhijskog saveta i član odbora tamošnje crkveno-školske omladine. Sa grupom mostarskih javnih ličnosti pokreće list „Narod” (prvi broj izašao 1. januara 1907), čiji je bio i vlasnik. Jedno vrijeme prenosi štampanje ovog lista u Sarajevo da bi ga, nakon osnivanja vlastite štamparije, ponovo vratio u Mostar.
Uroš Krulj je bio predsjednik „Omladine”. Objavljivao je pod pseudonimom Slogoljub Srbić. Omladinski književni časopis je filigranski ispisivan i hektografisan. Krulj je takođe iskazao vještinu u pisanju književnih sastava, kritika i pokazao spremnost da se odgovorno odnosi prema stvarnosti.
Napisao je prikaz đačkog lista „Glas“, organ karlovačkog đačkog društva „Naša budućnost“. Poslije prvog broja to đačko društvo više nije postojalo. Redovi „Glasa“ bili su prepuni „južnog narečja", što je dokaz, da cijene taj dijalekat srpskog jezika. List je uredio Milan J. Budisavljević. Krulj je kritikovao pjesmice J. Bute, a pohvalio je rad M.B.Ivanova „Muhamedanče“. Takođe, kritikuje iskazano pretjerivanje u književnom sastavu od Bosančića „Tuga”. Ukazao je na „budnu svijest srpske omladine“ i kritikovao neslogu:
„Što sramotite srpsko ime i dajete njegovom neprijatelju priliku, da ga ruže. Vaše oduševljenje nalik je na barut, koji u čas plane, ali se odmah i ugasi“.
Krulj, je za tvrdnju svojih reči izneo stihove Laze Kostića:
„Omladino, diko stara. Omladino, jade mlad. Kamo ona stara žara. Kamo onaj ruši grad?"
Karijera[uredi | uredi izvor]
Ostvario se u politici kao "prvi i poslednji" (pre šestojanuarske diktature) ministar narodnog zdravlja (1919-1929)[5]. Pre izbora za prvog ministra zdravlja, član je vlade nove države zadužen za Bosnu i Hercegovinu (1918-1919)[6]. Pristalica je Narodne radikalne stranke, Nikole Pašića. Nakon ostavke u vladi, vratio se 1929. godine u Sarajevo, gde je nastavio karijeru lekara u bolnici. Nalazio se na čelu Državne bolnice u Sarajevu 1929-1931. godine. Zatim je bio ban Zetske banovine (1931-1932). U njegovo vreme izgrađen je moderan put Cetinje-Budva i otvoreno Narodno pozorište Zetske banovine na Cetinju.[7] Biran je za člana Glavnog odbora Jugoslovenske nacionalne stranke 1933. godine. Više godina on je senator - podpredsednik Senata Kraljevine Jugoslavije (1933-1941) kada je živeo u Beogradu.[8]
Pisao je radove socijlno-higijenske, sociološke i političke sadržine i sarađivao u sarajevskom Pregledu, Srpskom književnom glasniku (od 1922) i Letopisu Matice srpske (1928). Bio je član odbora crkveno-školske omladine u Mostaru, potpredsednik Eparhijalnog saveta Eparhije zahumsko hercegovačke, potpredsednik Kongresa slovenskih novinara (1911), osnivač Sarajevskog oblasnog odbora Društva Crvenog krsta i njegov prvi predsednik (1921-1923), član Matice srpske, Srpskog pevačkog društva "Gusle" u Mostaru, dopisni član Srpskog lekarskog društva van Srbije, član masonske lože u Beogradu itd. Odlikovan je Ordenom Svetog Save III reda.[7]
Delo[uredi | uredi izvor]
- Važnost higijene za državu i naciju, Sarajevo, 1922.
- Politika i rasa (rasni nacionalizam), Sarajevo, 1925.
- Kriza parlamentarizma i njegova reforma, Beograd, 1928.
- Senatski govori, Beograd, 1934.
- Naša saobraćajna (željeznička) kriza, Beograd, 1935.
- Prevodi sa engleskog:
- E. Kej, O vaspitanju deteta u školi, Beograd, Sarajevo, 1918.
- E. Kej, O vaspitanju deteta kod kuće, Beograd, Sarajevo, 1919.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Srbi u Bosni i Hercegovini”. 11. 11. 2017. Pristupljeno 03. 12. 2018.
- ^ d.o.o, Promotim (2020-10-07). „BRAĆA KRULJ IZ MOSTARA: Zadužili srpstvo i Hercegovinu”. www.frontal.ba (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-04-12.
- ^ Iskruljev, Jovan (1971). Dr Paja Radosavljević, život i rad. Beogrrad: Zavod za izdavanje udžbenika Socijalističke Republike Srbije. str. 36.
- ^ "Vreme", Beograd 11. januar 1931.
- ^ "Službeni vojni list", Beograd 22. avgust 1919.
- ^ "Večernje novosti", Beograd 11. decembar 1918.
- ^ a b Ivanišević, V. (2011). Srpski biografski rečnik, Tom 5, Kv-Mao. Novi Sad: Matica srpska. str. 397—398. ISBN ISBN: 98-86-7946-085-1 Proverite vrednost parametra
|isbn=: invalid character (pomoć). - ^ "Pravda", Beograd 12. mart 1937.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Senat Narodna skupština, Beograd 1935, 41
- Vladislav Skarić, Osman Nuri-Hadžić, Nikola Stojanović, Bosna i Hercegovina pod austrougarskom upravom, Beograd 1939, 114, 123, 140
- Todor Kruševac, Sarajevo pod austrougarskom upravom 1878-1918, Sarajevo 1960, 338, 391
- Ferdo Čulinović, Jugoslavija između dva rata, I-II, Zagreb 1961, I,173; II, 287, 302
- Branislav Gligorijević, Demokratska stranka i politički odnosi u Kraljevini SHS, Beograd 1970, 54, 422, 429
- Srpsko lekarsko društvo. Spomenica 1872-1972, Beograd 1972, 121
- Atif Purivatra, Jugoslovenska muslimanska organizacija u političkim odnosima u Jugoslaviji, Sarajevo 1974, 33-34, 417
- Istorija srpskog naroda, VI/1, Beograd 1983
- Todor Stojkov, Vlada Milana Stojadinovića 1935-1937, Beograd 1985, 158, 160
- Ustavi i vlade Kneževine Srbije, Kraljevine Srbije, Kraljevine SHS i Kraljevine Jugoslavije, 1835-1941, Beograd 1988, 200, 26
- Neda Engelsfeld, Prvi parlament Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, Zagreb 1989, 39-40, 63, 102.
- Univerzitet u Banjoj Luci, Filozofski fakultet, Odsjek za istoriju: Doktorska disertacija
- Esad Zgodić: Uroš Krulj - Biologija, nacija i politika - Prilog kritičkoj istoriji bosanske socijalne i političke misli Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. novembar 2020)