Uspon Osmanskog carstva

Osnivanje i uspon Osmanskog carstva je istorijski period koji je počeo osnivanjem Osmanskog begluka 1299. godine a završio se osvajanjem Carigrada 29. maja 1453. godine. Tokom ovog perioda mali politički entitet kojim je vladala Osmanska dinastija u severozapadnom anadolskom regionu u Bitiniji, transformisao se iz malog begluka na vizantijskoj vizantijskoj granici u carstvo koje je obuhvatalo Balkansko poluostrvo i Anadoliju. Iz tog razloga, ovaj period u istoriji carstva se naziva Proto-imperijalna era. Tokom većeg dela ovog perioda, Osmanlije su bile samo jedna od mnogih konkurentskih država u regionu i oslanjale su se na podršku lokalnih ratnih vođa i vazala kako bi zadržale kontrolu nad svojim područjem. Do sredine 15. veka osmanski sultani su uspeli da akumuliraju dovoljno lične moći i autoriteta da uspostave centralizovanu imperijalnu državu, proces koji je ostvario sultan Mehmed II Osvajač (vladao: 1451-1481). Osvajanje Carigrada 1453. godine smatra se simboličnim trenutkom kada se osmanska država u nastajanju transformisala iz pukog begluka u carstvo, označavajući veliku prekretnicu u njenoj istoriji.

Uzrok uspeha Osmanlija ne može se pripisati nijednom pojedinačnom faktoru, i oni su se razlikovali tokom perioda dok su se Osmanlije stalno prilagođavali promenljivim okolnostima.

Početke ovg perioda u četrnaestom veku, veoma je teško za istoričare da ih proučavaju zbog nedostatka pisanih izvora. Ni jedan pisani dokument ne postoji o periodu vladavine Osmana I, a veoma mali broj je sačuvan o ostalom periodu 14. veka. Osmanlije nisu znali istoriju Osmanovog života sve do 15. veka, više od stotinu godina posle njegove smrti. Zbog toga je veliki izazov za istoričare da naprave razliku između činjenica i mita o njegovom životu. Jedan istoričar je otišao čak tako daleko da je opisao period Osmanovog života kao "crnu rupu".

Anadolija pre Osmanlija

Grubo izrađena mapa Anadolskih bejlika oko 1300. godine

Početkom 13. veka Anadolija je bila podeljena između dve relativno moćne države: Vizantije na zapadu i Rumskog sultanata na centralnom platou. Ravnoteža između njih bila je narušena mongolskom invazijom i osvajanjem Rumskog sultanata nakon bitke kod Kose Daga 1243. godine i ponovnim osvajanjem Konstantinopolja od strane vizantijske dinastije Paleologa 1261. godine, što je usmerilo vizantijsku pažnju ka anadolskoj granici. Mongolski pritisak primorao je nomadska turska plemena da migriraju na zapad, u sada slabo zaštićenu vizantijsku teritoriju. Od 1260-ih godina nadalje, Anadolija je sve više počela da klizi iz vizantijske kontrole, jer su turski anadolski bejlici osnovani i na nekadašnjim vizantijskim teritorijama i teritorijama bivšeg Rumskog sultanata.

Politički autoritet u zapadnoj Anadoliji bio je ekstremno rascepkan krajem trinaestog veka, podeljen među lokalno uspostavljenim vladarima, plemenskim grupama, svetim likovima i ratnim vođama, sa vizantijskom i seldžučkom vlašću koja je uvek bila prisutna, ali brzo slabila. Rascepkanost vlasti dovela je do toga da nekoliko istoričara opisuje političke entitete Anadolije iz trinaestog i četrnaestog veka kao taife, ili "sitne kraljevine", u poređenju sa kasnom srednjovekovnom muslimanskom Španijom. Snaga ovih grupa je u velikoj meri zavisila od njihove sposobnosti da mobilišu vojnike. Zapadna Anadolija je tada bila rasadnik aktivnosti pljačkaša, sa ratnicima koji su voljno služili onog koji se činio najviše sposobnim da im pruži mogućnosti za pljačku i slavu.

Počeci Osmanske države

Osmanska dinastija je dobila ime po prvom vladaru Osmanske države, Osmanu I. Prema kasnijoj osmanskoj istoriji, on je potomak jednog turskog plemena koje je migriralo iz srednje Azije nakon mongolskih osvajanja. Na osnovu kovanica koje su kovane tokom njegove vladavine, saznaje se da je njegov otac bio Ertugrul, ali drugi detalji "su previše mitološki da bi se uzimali zdravo za gotovo." Poreklo osmanske dinastije tako ostaje nerazjašćeno, uvijeno u mitove i legende, a identitet plemena i predaka Osmana nije sigurno poznat.

Isto tako, ništa se ne zna o tome kako je Osman prvi put ustanovio svoj begluk (bejlik) jer izvori, ni jedan od njih nije savremen, pružaju mnogo različitih i suprotstavljenih priča o početku. Ono što je izvesno je da se u jednom trenutku u kasnom trinaestom veku Osman pojavio kao vođa malog begluka sa centrom u gradu Sogut u severozapadnoj anadolskoj regiji Bitiniji. Osmansku državu je prvobitno podržavala plemenska vojna snaga nomadskih turskih grupa, koje je vodio u napadima na vizantijskih teritorija u regionu. Ovo osmansko pleme nije bilo zasnovano na krvnim vezama, već na političkoj svrsi. Tako je prihvatalo sve one koji su želeli da se pridruže, uključujući i ljude vizantijskog porekla. Osmanskoj državi pridružile su se nekoliko velikih ratničkih porodica, od kojih je barem jedna grčko-hriršćanskog porekla, od Koze Mihaila. Nevertheless, Islam played a role in Ottoman self-identity from the very start, as evidenced by a land grant issued by Osman's son Orhan Gazi in 1324, describing him as "Champion of the Faith".

Gazi i gazije u ranoj osmanskoj istoriji

Glavni članak: Gazi

Austrijski istoričar Pol Vitek je 1938. godine objavio uticajni rad pod nazivom Uspon Osmanskog Carstva, u kojem je izneo argument da je rana osmanska država izgrađena na ideologiji islamskog svetog rata protiv nemuslimana. Takav rat je bio poznat kao gaza, a ratnik u njemu se zvao gazi. Vitekova formulacija, kasnije poznata kao "teza o Gazi", imala je uticaj tokom većeg dela dvadesetog veka i navela je istoričare da prikazuju rane Osmanlije kao revne religiozne ratnike posvećene širenju islama. Počevši od osamdesetih, istoričari su sve više počeli da kritikuju Vitekovu tezu. Istoričari sada priznaju da pojmovi gaza i gazi nisu imali striktno religiozne konotacije za rane Osmanlije, i često su se koristili u sekularnom smislu da se jednostavno odnose na upade u protivničkim teritorijama. Pored toga, rani Osmanlije nisu bili ni strogi ortodoksni muslimani i bili su voljni da sarađuju sa nemuslimanima, a nekoliko prijatelja prvih osmanskih vladara bili su ili nemuslimani ili nedavno preobraćeni. Ideja o svetom ratu postojala je tokom četrnaestog veka, ali to je samo jedan od mnogih faktora koji su uticali na osmansko ponašanje. Tek kasnije, u petnaestom veku, osmanski pisci su retroaktivno počeli prikazivati rane Osmanlije kao revne islamske ratnike, kako bi osigurali plemenito poreklo njihove dinastije koja je do tada izgradila interkontinentalno islamsko carstvo.

Demografija

Anadolija i Balkan bili su pogođeni pandemijom crne smrti nakon 1347. godine. Urbani centri i naseljena područja su devastirani, dok su nomadske grupe trpele manje posledice. Prvi turski upadi na Balkan počeli su ubrzo nakon toga. Depopulacija koja je proistekla iz kuge bila je tako gotovo sigurno glavni faktor u uspehu rane osmanske ekspanzije na Balkan i doprinela slabljenju Vizantijskog carstva i depopulaciji Carigrada.

Vlada

Tokom ovog ranog perioda, pre nego što su Osmanlije sredinom 15. veka uspele da uspostave centralizovani sistem vlasti, ovlašćenja vladara bila su "daleko više ograničena i u velikoj meri zavisila od koalicija i saveza" među različitim moćnicima unutar carstva, uključujući i turske plemenske vođe i balkanske saveznike i vazale.

Kada se osmanska država prvi put pojavila krajem 13. veka pod vođstvom Osmana I, imala je plemensku organizaciju bez složenog administrativnog aparata. Kako se osmanska teritorija širila, njeni vladari su se suočavali sa izazovom upravljanja sve većom populacijom. U početku su Osmanlije usvojile model Rumskog sultanata, a do 1324. godine bile su u stanju da izdaju birokratske dokumente na persijskom jeziku u seldžučkom stilu.

Ekspanzija rane osmanske države bila je podstaknuta vojnom aktivnošću pograničnih ratnika (tur. gazi), od kojih je osmanski vladar u početku bio samo prvi među jednakima (latinski:primus inter pares). Veći deo državne centralizacije odvijao se u suprotnosti sa ovim pograničnim ratnicima, koji su prezirali osmanske napore da ih kontrolišu. Na kraju, Osmanlije su uspele da podrede i usmere vojnu moć gazija kako bi osvojile carstvo, dok su ratnike sve više podredili njihovoj volji.

Rani Osmanlije su pridobijali podršku zbog niskih poreskih stopa kojima su njihovi subjekti bili opterećeni. To je odražavalo i ideološku zabrinutost za dobrobit njihovih subjekata, ali i pragmatičnu potrebu da se zaradi lojalnost novopriklonjenih populacija. Kako je osmanska država centralizovana tokom petnaestog veka, ovaj relativno lagani poreski teret se povećao, što je izazvalo kritike od savremenika koji su videli takvu centralizaciju u negativnom svetlu.

Od posebnog značaja za osmanlijski uspeh bila je njihova sposobnost da održe carstvo netaknutim od generacije do generacije. Dok su druge turske grupe često delile svoja područja između sinova preminulog vladara, Osmanlije su stalno držale carstvo ujedinjenim pod jednim naslednikom.

Državna centralizacija

Proces centralizacije je usko povezan sa prilivom muslimanskih učenjaka iz centralne Anadolije, gde se pod urbanističkom i ruralnom vladavinom razvila više urbana i birokratska turska civilizacija po modelu Rumskog sultanata. Posebno uticajna bila je porodica Čandarli, koja je dala nekoliko velikih vezira u ranoj Osmanskoj državi i uticala na njen institucionalni razvoj. Nešto nakon 1376. godine, Kara Halil, glava porodice Čandarli, ohrabrio je Murata I da uvede porez od jedne petine na robove koji su uzimani u ratu, poznatiji kao penčik. To je omogućilo osmanskim vladarima da organizuju novu ličnu vojsku, poznatu kao janjičari (turski: yeniçeri). Takve mere frustrirale su gazije na koje su se Osmanlije oslanjale da bi održale svoja vojna osvajanja i stvorile trajne tenzije unutar države. Tokom vladavine Murata I otvorena je i kancelarija vojnog sudije (turski: Kazasker), što ukazuje na sve veći stepen društvene stratifikacije između nove vojno-administrativne klase (turski: askeri) i ostatka društva. Murat I je takođe uveo praksu imenovanja određenih pograničnih ratnika kao "gospodara granice" (turski: uc begleri). Takva moć imenovanja pokazala je da osmanski vladari više nisu bili samo prvi među jednakima već su sedeli na vrhu hijerarhije vođstva. Kako bi otvoreno proglasio ovaj novi status, Murat je postao prvi osmanski vladar koji je usvojio titulu sultana.

Od 1430-ih godina, ali verovatno i ranije, Osmanlije su sprovodile redovne katastarske premere teritorija pod njihovom vlašću, izrađujući registarske knjige poznate pod nazivom tahrir defteri. Ovi katastarski registri omogućili su osmanskoj državi da organizuje distribuciju prava na poljoprivredno oporezivanje vojnoj klasi timariota, konjanika koji su prikupljali prihode od zemlje u zamenu za služenje u osmanskoj vojsci. Timarioti su dolazili iz različitih sredina. Neki su ostvarili svoju poziciju kao nagradu za vojnu službu, dok su drugi potomci predosmanske aristokratije i jednostavno nastavili da prikupljaju prihode od svojih starih zemalja, koje sada služe osmanskoj vojsci. Mnogi od njih su prešli u islam, dok su drugi ostali hrišćani.

Od velikog simboličkog značaja za osmansku centralizaciju bila je praksa da su osmanski vladari obično nastojali da prate vojsku na bojnom polju, uključujući i njihovu spremnost da učestvuju u bici. Ubrzo nakon osvajanja Carigrada 1453. godine, Mehmed II Osvajač je obustavio ovu praksu, ukazujući da osmanski vladar nije više bio običan pogranični ratnik (gazi), već suvereni vladar carstva. Prestonica carstva je prebačena iz Jedrene, grada simbolički povezanog sa pograničnim gazijama, u Konstantinopolj, grad sa dubokim carskim konotacijama zbog svoje duge istorije kao glavnog grada Vizantije. Ovo je bilo simbolično i praktično viđeno kao trenutak definitivnog prelaska države iz pograničnog begluka u carstvo.

Vojska

Osmanova vojska početkom četrnaestog veka sastojala se uglavnom od nedovoljno obučenih vojnika. Koristio ih je u prepadima, zasedama i u pljačkaškim napadima, što mu je omogućilo da kontroliše okolinu Bitinije. Međutim, on u početku nije imao sredstva za sprovođenje opsada. Bursa, prvi veliki grad osvojen od strane Osmanlija, predao se pod pretnjom izgladnjivanja nakon duge blokade, a ne zbog napada. Pod Orhanom (1326-1362) i Muratom (1362-1389) Osmanlije su savladale tehnike ratovanja.

Ratnici u osmanskoj službi dolazili su iz različitih plemena i vera. Različito poznati kao gazije i akincije (pljačkaši), bili su privučeni Osmanovim uspehom i udružili su se iz želje da pljačkaju i slave. Većina Osmanovih ranih sledbenika su bili muslimanski Turci plemenskog porekla, dok su drugi bili vizantijskog porekla, bilo hrišćani ili nedavno preobraćeni u islam.

Osmanlije su počele sa upotrebom barutnog oružja najkasnije do 1380-ih. Do 1420-ih oni su redovno koristili topove u opsadnom ratu. Topovi su takođe korišćeni za odbranu tvrđava, a kopnene baterije su omogućile Turcima da zaobiđu krstašku blokadu Dardanela 1444. godine. Tada su ručna vatrena oružja takođe bila u upotrebi i korišćena od strane nekih janjičara.

Kulturni i intelektualni život

Početkom petnaestog veka, osmanski dvor je aktivno podsticao književno stvaralaštvo, od čega je mnogo pozajmljivao od dugogodišnje književne tradicije drugih islamskih dvorova na istoku. Prvi dotadašnji prikaz osmanske istorije napisao je pesnik Ahmedi, prvobitno zamišljen da bude izrađen za sultana Bajazita ali nakon njegove smrti 1402. godine, napisan je za njegovog sina Sulejmana Čelebije. Ovo delo, pod nazivom Iskendername, ("Aleksandrova knjiga") bilo je deo žanra poznatog kao "ogledalo za prinčeve" (turski: naṣīḥatnāme), koje je trebalo da pruži savete i smernice vladaru u vezi sa državnom upravom. Dakle, umesto da pruži činjenični prikaz istorije dinastije, Ahmedov je cilj bio indirektno kritikovati sultana prikazivanjem njegovih predaka kao modelskih vladara, za razliku od percipirane devijantnosti Bajazida. Konkretno, Ahmedi je doveo u pitanje vojne kampanje Bajazida protiv drugih muslimana u Anadoliji i tako prikazao njegove pretke kao posvećene svetom ratu protiv hrišćanskih država na Balkanu.

Politička istorija

Osman I (1299–1326)

Teritorije pod kontrolom Osmana.

Vidi još: Osman I

Zbog nedostatka istorijskih izvora koji potiču iz njegovog života, vrlo malo činjenica i informacija se zna o njemu. Godina 1299. često se uzima kao početak njegove vladavine, ali ta godina ne odgovara nijednom istorijskom događaju i čisto je simbolična. Do 1300. godine postao je vođa grupe turskih pastoralnih plemena, preko kojih je vladao malom teritorijom oko grada Sogut u severozapadnom anadolskom regionu Bitiniji. Vodio je česte upade u susednoj Vizantiji, što mu je omogućavalo da privuče veliki broj ratnika da mu se pridruže, pogotovo nakon njegove pobede nad vizantijskom vojskom u bici kod Bafeona u 1301. ili 1302. godini. Osmanova vojna aktivnost bila je u velikoj meri ograničena na pljačku, jer do njegove smrti 1326. Osmanlije još uvek nisu razvile vojne tehnike potrebne za sprovođenje efektivnog opsadnog rata. Iako je poznat po svojim racijama u Vizantiji, Osman je imao i brojne vojne sukobe sa tatarskimgrupama i susednim Germijanskim beglukom.

Osman je bio vešt u stvaranju političkih i komercijalnih odnosa sa obližnjim grupama, muslimanskim i hrišćanskim. Na početku je privukao nekoliko značajnih ličnosti na svoju stranu, uključujući i Koze Mihaila, vizantijskog seoskog poglavara čiji su potomci (poznati kao Mihalogulari) uživali primat među pograničnim ratnicima u osmanskoj službi. Koze Mihail je bio vredan pažnje zato što je bio hrišćanski grk koji je na kraju prešao u islam. Njegova istaknuta istorijska uloga ukazuje na Osmanovu spremnost da sarađuje sa nemuslimanima i uključi ih u svoju državu.

Osman I je ojačao svoju legitimnost oženivši kćerku šeika Edabalija, istaknutog lokalnog verskog vođe za koje se smatra da je bio na čelu derviške zajednice na granici. Kasnije su osmanski pisci ulepšali ovaj događaj tako što su opisali kako je Osman usnio san dok je boravio kod Edabalija, u kojem je bilo predskazano da će njegovi potomci vladati ogromnim carstvom.

Orhan (1326–1362)

Vidi još: Bitka kod Pelekanona, Opsada Nikeje, Opsada Nikomedije

Nakon Osmanove smrti na vlast je došao njegov sin Orhan. Orhan je nadgledao osvajanje Bitinijske prestonice, nakon što je Bursa osvojena 1326. i ostali gradovi u regionu su ubrzo osvojeni. Već 1324. godine Osmanlije su koristile seldžučke birokratske prakse, i razvile su kapacitete za kovanje novca i upotrebu taktike opsade. Pod Orhanom su Osmanlije počele da privlače islamske naučnike sa istoka da deluju kao administratori i sudije, a prva medresa osnovana je u Izniku 1331. godine.

Pored borbe sa Vizantincima, Orhan je takođe osvojio turski bejlik Kareši 1345. godine, čime su sve potencijalne tačke prelaza u Evropu bile u osmanskim rukama. Iskusni Karešijski ratnici bili su priključeni osmanskoj vojsci i bili su dragoceni u kasnijim kampanjama na Balkanu.

Osvojivši najveći deo zapadne Anadolije, Orhan uzeo učešća u političkim previranjima u tada dekadentnom Vizantijskom carstvu ženidbom sa Teodorom, ćerkom Jovana Kantakuzina. Kao cenu ovog braka, Orhan je 1346. godine pomogao Kantakuzinu da zbaci svog dotadašnjeg saveznika Jovana V sa prestola i njegove regente. Kada je Jovan kantakuzin postao car (1347–1354) dozvolio je Orhanu da napadne poluostrvo Galipolje, koje je postalo prvo osmansko uporište u Evropi. Orhan Gazi je odlučio da vodi rat u Evropi, anadolski turci su naseljeni na teritoriji Galipolja kako bi ga osigurali kao odskočnu dasku za vojne operacije u Trakiji protiv Vizantinaca i Bugara. Većinu istočne Trakije zauzele su osmanske snage tokom perioda od jedne decenije, i trajno su je osigurali teškom kolonizacijom. Prvobitnim trakijskim osvajanjima Osmanlije su zauzele strateški važne sve glavne kopnene komunikacijske puteve koji su povezivali Konstantinopolj sa granicama Balkana, olakšavajući njihove proširene vojne operacije. Osim toga, kontrola nad putevima u Trakiji je izolovala Vizantiju od direktnog kopnenog kontakta sa bilo kojim od njenih potencijalnih saveznika na Balkanu ili u Zapadnoj Evropi. Vizantijski car Jovan V bio je prisiljen da potpiše nepovoljan ugovor sa Orhanom 1356. godine kojim je priznao njegova trakijska osvajanja.

Preuzimajući kontrolu nad prolazima u Evropu, Osmanlije su stekle značajnu prednost nad svojim rivalskim turskim bejlicima u Anadoliji, jer su sada mogle dobiti ogroman prestiž i plen od osvajanja na balkanskoj granici.

Murat I (1362–1389)

Ubrzo nakon Orhanove smrti 1362. godine, Murat I postaje sultan.

Jedrene, 1362

Prva velika Muratova ofanziva bila je osvajanje vizantijskog grada Adrijanopolja u 1362. godini. Preimenovao ga je u Jedrene i postavio za prestonicu 1363. godine.Šablon:Better source Prebacivanjem prestonice iz Burse u Anadoliji u novoosvojenom gradu u Trakiji, Murat je pokazao svoje namere da nastavi širenje osmanske države u jugoistočnoj Evropi. Pre osvajanja Adrijanopolja, većina hrišćanskih evropljana smatralo je osmansku prisutnost u Trakiji samo neugodnom epizodom u dugom nizu haotičnih događaja na Balkanu. Nakon što je Murat I proglasio Jedrene svojom prestonicom, shvatili su da su Osmanlije nameravale da ostanu u Evropi.

Balkanske države Vizantija, Bugarska i Srbija bile su zabrinute zbog osmanlijskog osvajanja Trakije i bile su loše pripremljene da se suoče sa pretnjom. Vizantijska teritorija svedena je na Konstantinopolj sa njegovom trakijskom okolinom, grad Solun sa okolinom, i Morejsku despotovinu na Peloponezu. Kontakt između Konstantinopolja i ostala dva regiona bio je moguć samo uz pomoć krute morske rute kroz Dardanele, koju su otvorile italijanske pomorske sile Venecija i Đenova. Oslabljeno Vizantijsko carstvo više nije posedovalo resurse da samo porazi Murata, i bilo je nemoguće postići zajedničko delovanje Vizantinaca, često podeljenih građanskim ratom. Opstanak samog Konstantinopolja zavisio je od njegovih legendarnih odbrambenih zidova, nedostatka osmanske mornarice i spremnost Murata da ispoštuje odredbe iz ugovora iz 1356. godine, koje su dozvoljavale da se grad obezbedi.

Bugarska se tokom vladavine cara Jovana Aleksandra širila i napredovala. Međutim, na kraju svoje vladavine, bugarski car je napravio kobnu grešku podelom Drugog bugarskog carstva na tri dela kojima su upravljali njegovi sinovi. Bugarsko jedinstvo je razbijeno još tokom 1350-ih rivalstvom između upravitelja Vidina, Jovana Stracimira, jedinog preživelog sina Jovana Aleksandra iz njegovog prvog braka, i Jovana Šišmana, sina Jovana Aleksandra iz drugog braka i carskog naslednika. Pored unutrašnjih problema, Bugarska je dodatno bila opterećena mađarskim napadom. Mađarski kralj Lajoš I je 1365. godine napao i zauzeo pokrajinu Vidin, a njen vladar Stracimir bio je zarobljen. Uprkos istovremenom gubitku većine bugarskih poseda u Trakiji koje je zauzeo Murat, Jovan Aleksandar se usredsredio na Mađare u Vidinu. On je formirao koaliciju protiv Mađara sa vladarom Dobrudže Dobroticom i Vladislavom I gospodarom Vlaške. Iako su Mađari proterani i Stracimir vraćen na svoj tron, raspadanje Bugarske se nastavilo intenzivnije nego ranije. Stracimir se proglasio carem Vidinskog carstva 1370. godine a Dobrotica je de fakto dobio priznanje nezavisne despotovine Dobrudže. Bugarski resursi su bili potrošeni na malo domaćih ciljeva i protiv pogrešnog neprijatelja..

Imajući u vidu da je Srbija bila najmoćnija država na Balkanu pod carom Dušanom, njeno brzo raspadanje nakon njegove smrti 1355. godine bilo je dramatično. Snažni srpski velmože nisu pružili podršku njegovom nasledniku, Urošu V. Mladi Uroš nije bio u stanju da održi carstvo koje je nasledio od oca. Separatistički orijentisani velikaši su brzo iskoristili situaciju i Srpsko carstvo je raskomadano.

Prve koje su se osamostalile od Srpskog carstva bile su Tesalija i Epir kao i Dušanove albanske zemlje. U zapadnoj i južnoj Makedoniji, nastao je niz malih samostalnih kneževina, dok su Mađari zauzeli srpske zemlje na severu. Uroš je držao samo centralnu srpsku zemlju, gde su velikaši, iako moćniji od svog cara, generalno ostali lojalni njemu. Ova oblast sastojala se od: zapadnih zemalja, uključujući Zetu, južne zemlje kojim je upravljao Uglješa Mrnjavčević u Seru, a obuhvatale su istočnu Makedoniju, i centralne srpske zemlje od Dunava na severu do centralne Makedonije na jugu, kojim su zajednički upravljali car Uroš i kralj Vukašin Mrnjavčević, koji je držao Prilep u Makedoniji. Daleko od očuvanja srpskog jedinstva, Uroševa država se stalno suočavala sa građanskim ratovima među regionalnim velikašima, ostavljajući Srbiju ranjivom pred rastućom Osmanskom pretnjom. Murat I došao je na presto Osmanskog carstva 1362. godine.

Galipolje, 1366

Do 1370. godine Murat je kontrolisao najveći deo Trakije, dolazeći u direktan kontakt sa Bugarskom i jugoistočnim srpskim zemljama pod kontrolom Uglješe Mrnjavčevića. Uglješa, najmoćniji srpski regionalni vladar, bezuspešno je pokušao da 1371. godine osnuje anti osmanski savez balkanskih država. Vizantija, ugrožena od Turaka zbog situacije u snabdevanju hranom, odbila je da sarađuje. Bugarska je, nakon smrti Jovana Aleksandra, službeno podeljena na Vidinsko carstvo, kojim je vladao Stracimir (1370–1396), i Trnovsko carstvo, kojim je vladao Aleksandrov zvanični naslednik Jovan Šišman (1371–1395). Usled nestabilnog prestola, Stracimirovim pretnjama, a verovatno i pod turskim pritiskom, Šišman je odbio da učestvuje u Uglješinim planovima. Od regionalnih srpskih velikaša, jedino se Vukašin Mrnjavčević, savladar Uroša i Uglješin stariji brat, pridružio savezu. Ostali srpski velikaši nisu prepoznali nadolazeću osmansku opasnost ili su odbili da učestvuju zbog bojazni da ostave nebranjene svoje teritorije od drugih osvajača.

Maritsa, 1371

Vidi još: Marička bitka

Osmanski napredak nakon Maričke bitke

Marička bitka odigrala se na reci Marici u blizini sela Černomen 26. septembra 1371. godine između snaga Osmanskog carstva pod vođstvom rumelijskog beglerbega Lala-Šahina i srpskih snaga koje su brojale oko 60.000 ljudi (70.000 po Halkokondilu). Despot Uglješa želeo je da iznenadi Osmanlije napadom na Jedrene, dok je Murat bio u Maloj Aziji. Osmanska vojska bila je brojčano dosta manja, ali zbog superiorne taktike (noćni napad na srpski kamp) Šahin-paša je uspeo poraziti hrišćansku vojsku i ubiti kralja Vukašina i despota Uglješu. Makedonija i delovi Grčke su nakon ove bitke pale pod osmansku vlast. Osmanska pobeda je bila toliko velika da su Turci bitku nazvali pogiblje Srba.

Ono malo jedinstva koje je Srbija posedovala propalo je nakon katastrofe u Černomenu. Car Uroš je umro krajem godine, poslednji vladar iz dinastije Nemanjića, a velike oblasti centralne Srbije su se odvojile kao posebne kneževine. Vukašinov sin Marko, koji je preživeo pokolj na Marici, proglasio je sebe srpskim kraljem ali nije bio u stanju da vrati nekadašnje teritorije izvan svojih teritorija oko Prilepa u centralnoj Makedoniji. Srbija je ušla u ubrzanu fragmentaciju i međunacionalno ratovanje među brojnim regionalnim knezovima.

Nakon Maričke bitke, osmanlijski napadi na Srbiju i Bugarsku su se intenzivirali. Značaj pobede i neprekidni napadi na njegovu zemlju uverili su bugarskog cara Šišmana da je neophodno da se pomiri s Osmanlijama. Najkasnije do 1376. Šišman je prihvatio vazalni status pod Muratom i poslao svoju sestru kao sultanovu "ženu" u harem u Jedrene. Taj potez nije sprečio turske pljačkaše da nastave pljačkati unutar Šišmanovih granica. Što se tiče Vizantije, car Jovan V definitivno je prihvatio osmansku vazalnost ubrzo nakon bitke, otvarajući vrata Muratovom direktnom uplitanju u vizantijsku unutrašnju politiku.

Bugari i Srbi uživali su u kratkom predahu tokom 1370-ih i 1380-ih kada su stvari u Anadoliji i pojačano mešanje u političke poslove u Vizantiji držali Murata zaokupljenim. U Srbiji, zatišje je omogućilo srpskom knezu Lazaru (1371-1389), uz podršku moćnih moćnih bugarskih i crnogorskih plemića i podrškom Srpske pravoslavne patrijaršije u Peći, da konsoliduje kontrolu nad većim delom srpskih zemalja. Većina srpskih regionalnih vladara u Makedoniji, uključujući i Marka, prihvatila je vazalnost pod Muratom kako bi sačuvala svoje položaje, a mnogi od njih su vodili srpske snage u sultanovoj vojsci koja je delovala u Anadoliji protiv svojih rivala.

Dubravnica, 1381

Vidi još: Bitka na Dubravnici

Sredinom 1380-ih Murat je svoju pažnju fokusirao opet na Balkan. Sa svojim bugarskim vazalom Šišmanom koji je bio zaokupljen ratom sa vlaškim vojvodom Danom I ( 1383-1386), Murat je 1385. zauzeo Sofiju, poslednji preostali bugarski posed južno od planine Balkan, otvarajući put ka strateški pozicioniranom Nišu, koji se nalazio na severnom kraju važnog puta Vardar-Morava.

Saursko polje, 1385

Vidi još: Bitka na Saurskom polju

Bitka na Saurskom polju odigrala se 18. septembra 1385. godine između osmanskih i srpskih snaga. Osmanlije su pobedile a većina lokalnih srpskih i albanskih gospodara su postali turski vazali.

Pločnik, 1386

Vidi još: Bitka kod Pločnika

Murat je osvojio Niš 1386. godine, želeći da prisili kneza Lazara da prihvati osmansku vazalnost. Dok je prodirao dalje na sever—u centralni Balkan, Murat je takođe usmerio deo svojih snaga zapadno duž ‘’Via Ingatia’’ u Makedonii, prisiljavajući lokalne vladare da prihvate vazalski status. Jedan kontingent je dospeo do albanske obale Jadranskog mora 1385. godine. Drugi je okupirao i osvojio Solun u 1387. godini. Opasnost za očuvanje nezavisnosti balkanskih hrišćanskih država postala je alarmantno očigledna.

Kada su anadolski poslovi prisilili Murata da napusti Balkan 1387. godine, njegovi srpski i bugarski vazali pokušali su da prekinu svoje veze s njim. Lazar je formirao koaliciju sa bosansko-hercegovačkim kraljem Tvrtkom I i bugarskim carem Stracimirom. Nakon što je odbio osmanski zahtev da ispuni svoje vazalne obaveze, protiv njega su upućene trupe. Lazar je presreo i porazio osmanske trupe kod Pločnika, u blizini Prokuplja. Pobeda hrišćanskog kneza ohrabrila je Šišmana da se oslobodi osmanske vazalnosti i potvrdi bugarsku nezavisnost.

Bileća, 1388

Vidi još: Bitka kod Bileće

Murat se vratio iz Anadolije 1388. godine i pokrenuo munjevitu kampanju protiv bugarskih careva Šišmana i Stracimira, koji su brzo bili primorani da opet postanu osmanski vazali. Zatim je zatražio od kneza Lazara da proglasi svoju vazalnost i plati danak. Ohrabren pobedom kod Pločnika, srpski knez je odbio zahteve i zatražio od Tvrtka i Vuka Brankovića, njegovog zeta i nezavisnog vladara severne Makedonije i Kosova, pomoć u borbi protiv Osmanlija.

Kosova, 1389

Vidi još: Kosovska bitka

Kosovski boj, delo Adama Stefanovića, 1870.

Na Vidovdan, 15. juna 1389. godine, osmanska vojska koju je predvodio lično sultan Murat borila se protiv srpske vojske koju je predvodio srpski knez Lazar, u kojoj su bili kontingenti pod vođstvom Vuka Brankovića, i kontingent koji je poslao bosanski kralj Stefan Tvrtko I Kotromanić, kojim je komandovao Vlatko Vuković Kosača. Procene o brojnosti suprostavljenih vojski variraju, siguurno je da su Osmanlije imale veću vojsku (27,000–40,000) od hrišćanske vojske (12,000–30,000). Obe vojske su pretrpele ogromne gubitke u bici, i Lazar i Murat su izgubili život u njoj. Iako su Osmanlije porazile srpsku vojsku, oni su takođe pretrpeli velike gubitke što je odložilo njihov dalji napredak. Srbi su ostali sa malim brojem ljudi sposobnih da brane svoju zemlju, dok su Turci imali mnogo više trupa na istoku. Shodno tome, srpske kneževine jedna za drugom postajale su osmanski vazali tokom narednih godina. Rezultat bitke se smatra da je bio nerešen. Bitka na Kosovu je posebno važna za modernu srpsku istoriju, tradiciju i nacionalni identitet. Lazarov mladi naslednik Stefan Lazarević (1389–1427) sklopio je 1390. godine vazalski sporazum sa Bajazitom kako bi se suprostavio mađarskim upadima u severnu Srbiju, dok je Vuk Branković, poslednji srpski knez, izdržao sve do 1392. godine.

Bajazit I (1389–1402)

Bajazit I postao je sultan nakon ubistva njegovog oca Murata. U besu zbog ubistva, naredio je da se svi srpski zarobljenici pogube. Bajazit je postao poznat kao Munja (tur. Yıldırım), zbog brze ekspanzije carstva tokom njegove vladavine.

Bajazit je ukratkom periodu nakon Kosovske bitke primorao preostalu većinu slobodnih lokalnih gospodara na Balkanu da postanu osmanski vazali.

Pojavom turskih pljačkaša na mađarskim južnim granicama mađarski kralj Žigmund Luksemburški (1387–1437) postao je svestan osmanske opasnosti, i počeo je da okuplja balkanske saveznike za novi savez pprotiv Osmanlija.

Početkom 1393. Jovan Šišman u nadi da će odbaciti svoj teški vazalski položaj, bio je u tajnim pregovorima sa Žigmundom, zajedno sa vlaškim vojvodom Mirčom Starijim (1386–1418) i verovatno sa Jovanom Stracimirom iz Vidinske Bugarske. Bajazit je otkrio pregovore i pokrenuo je osvajačku kampanju protiv Šišmana. Trnovo je palo nakon duge opsade, a Šišman se povukao u Nikopolj. Nakon što je Bajazit osvojio Nikopolj, Šišman je zarobljen i pogubljen. Sultan je aneksirao sve njegove zemlje, a Stracimir, čiji je Vidinski posed izbegao Bajazitovu srdžbu, bio je primoran da potvrdi svoju vazalnost.

Nakon što je grubo i efikasno postupio sa svojim nelojalnim bugarskim vazalima, Bajazit se potom okrenuo prema jugu prema Tesaliji i Moreji, čiji su grčki gospodari prihvatili osmansku vazalnost u 1380-im. Njihova neprestana prepirka među sobom, pogotovo grčkih Morejskih oblasnih gospodara, zahtevala je Baajazitovu intervenciju. On je okupio svoje balkanske saveznike u Seru 1394. godine kako bi rešio ova i druga otvorena pitanja. Među sultanovim vazalima bili su plemstvo iz Tesalije i Moreje, Vizantijski car Manojlo II Paleolog (1391–1425), i srpski princ Stefan Lazarević. Na tom sastanku, Bajazit je potvrdio vlast nad svim osvojenim teritorijama, a svi prisutni su morali da ponovo potvrde svoj status vazala.

Kada su Morejci kasnije odbili sporazum iz Sera sa Bajazitom, razljućeni osmanski vladar blokirao je brata Morejskog despota Manojla II u Konstantinopolju, a zatim marširao na jug i pripojio Tesaliju. Atinsko vojvodstvo je prihvatilo vazalni status kada su se Osmanlije pojavile na njihovim granicama. Iako je veliki osmanski napad na Peloponez 1395. godine doneo veliki plen, događaji na severoistoku Balkana spasili su Moreju od daljeg direktnog napada u tom periodu.

Dok je Bajazit bio zauzet u Grčkoj, vlaški vojvoda Mirča Stariji je izveo niz napada preko Dunava na osmansku teritoriju. U znak odmazde, Bajazitove snage, koje su uključivale i srpske vazalne trupe pod komandom Lazarevića i kralja Marka, krenule su u Vlašku 1395. godine ali su poražene u bici na Rovinama, u kojoj je poginuo kralj Marko. Pobeda je spasila Vlašku od osmanske okupacije, ali Mirča je prihvatio da postane Bajazitov vazal kako bi izbegao dalje osmanske napade. Sultan je mora da se zadovolji osvajanjem Dobrudže i podržavanjem pretendenta na vlaški tron Vlada I (1395–1397). Nakon dve godine građanskog rata Mirča je ponovo povratio potpunu kontrolu nad kneževinom.

Nikopolj

Bitka kod Nikopolja (1396)

Mađarski kralj Žigmund je 1396. konačno poveo krstaški rat protiv Osmanlija. Krstaška vojska je bila sastavljena prvenstveno od mađarskih i francuskih vitezova, ali je uključivala i neke vlaške trupe. Iako je nominalno predvodio Žigmund, nedostajala mu je kohezija u komandi. Krstaši su prešli Dunav, prošli kroz Vidin i stigli u Nikopolj, gde su se sukobili sa Turcima. Francuski vitezovi su odbili da slede Žigmundove planove bitke, što je dovelo do njihovog poraza. Pošto je Stracimir dozvolio krstašima da prođu kroz Vidin, Bajazit je izvršio invaziju na njegovu teritoriju. Stracimir je zarobljen a njegove zemljeaaneksira. Sa padom Vidina, Bugarska je prestala da postoji, postajući prva velika balkanska hrišćanska država koja je potpuno pala pod direktnu osmansku vlast.

Nakon Nikopolja, Bajazit se zadovoljio pljačkanjem Mađarske, Vlaške i Bosne. Osvojio je najveći deo Albanije i prisilio preostale albanske gospodare na severu da prihvate vazalnost. Organizovana je nova opsada Konstantinopolja, ali je obustavljena 1397. godine, nakon što se car Manojlo II, Bajazitov vazal, složio da sultan treba da prizna sve buduće vizantijske careve. Ubrzo nakon toga Bajazit je otišao u Anadoliju da se obračuna sa turskim protivnicima Osmanlija i nikada se više nije vratio na Balkan.

Angora, 1402

Vidi još: Tamerlan

Tamerlan pored uhapšenog Bajazita nakon bitke kod Angore 1402.

Bajzit je sa sobom poveo vojsku sastavljenu pre svega od balkanskih vazalnih trupa, uključujući Srbe na čelu sa Lazarevićem. Ubrzo se suočio sa invazijom istočne Anatodije od strane centralnoazijskog vladara Tamerlana. Oko 1400., Tamerlan je stigao na Bliski istok. Tamerlan je opljačkao nekoliko sela u istočnoj Anadoliji i započeo sukob sa Osmanskim carstvom. U avgustu 1400., Tamerlan i njegova horda spalili su grad Sivas do temelja i napredovali ka zapadu. Njihove vojske su se sukobile u bici kod Angore 1402. godine. Osmanlije su pretrpele težak poraz a Bajazit je zarobljen, i kasnije je umro u zarobljeništvu. Građanski rat, koji je trajao od 1402. do 1413. godine, izbio je među preživelim sinovima Bajazita. Poznat je u osmanskoj istoriji kao Interegnum, ta borba je privremeno zaustavila aktivnu osmansku ekspanziju na Balkanu.

Osmanski Interegnum (1402–1413)

Nakon poraza kod Angore usledio je period totalnog haosa u Osmanskom carstvu. Mongoli su se slobodno kretali u Anadoliji a politička moć sultana je bila slomljena. Nakon što je Bajazit zarobljen, njegovi preživli sinovi, Sulejman Čelebija, Isa Čelebija, Mehmed I, i Musa Čelebija borili su se međusobno za presto u građanskom ratu poznatom kao Osmanski Interegnum.

Osmanski Interegnum doneo je kratak period polunezavisnosti vazalnim hrišćanskim balkanskim državama. Sulejman, jedan od sinova pokojnog sultana, držao je osmansku prestonicu u Jedrenu i proglasio se vladarom, ali njegova braća su odbila da ga priznaju. Zatim je sklopio saveze sa Vizantijom, kojoj je Solun vraćen, i sa Venecijom 1403. godine kako bi ojačao svoju poziciju. Sulejmanov imperijalni karakter, međutim, okrenuo je svoje balkanske vazale protiv njega. Godine 1410. porazio ga je i ubio njegov brat Musa, koji je osvojio osmanski Balkan uz podršku vizantijskog cara Manojla II, srpskog despota Stefana Lazarevića, vlaškog vojvode Mirče i sinovima dva poslednja bugarska vladara. Musa je tada bio suočen u borbi za osmanski presto sa mlađim bratom Mehmedom koji se oslobodio mongolske vazalnosti i upravljao osmanskom Anadolijom.

Zabrinut zbog sve veće nezavisnosti svojih balkanskih hrišćanskih vazala, Musa se okrenuo protiv njih. Nažalost, on je otuđio islamske birokratske i komercijalne klase u svojim balkanskim zemljama stalnim favorizovanjem nižih društvenih elemenata da bi stekao široku podršku naroda. Uznemireni, balkanski hrišćanski vazalski vladari su se okrenuli Mehmedu, kao i glavni osmanski vojni, verski i komercijalni lideri. Godine 1412. Mehmed je napao Balkan, zauzeo Sofiju i Niš, i udružio snage sa Lazarevićevim Srbima. Sledeće godine Mehmed je odlučno porazio Musu nadomak Sofije. Musa je ubijen, a Mehmed I (1413–1421) postao je jedini vladar Osmanske države.

Mehmed I (1413–1421)

Mehmed Čelebi je 1413. godine krunisao sebe u Jedrenu (Hadrijanopolj). Njegova dužnost je bila da vrati Osmanskom carstvu nekadašnju slavu. Carstvo je bilo u teškom stanju nakon građanskog rata, Mongoli su još uvek bili na istoku iako je Tamerlan umro 1405. godine, a mnoge hrišćanske države na Balkanu su se oslobodile osmanskog vazalstva.

Mehmed je preselio svoju prestonicu iz Burse u Jedrene. Bio je suočen sa delikatnom političkom situacijom na Balkanu. Njegovi bugarski, srpski, vlaški, i vizantijski vazali bili su praktično nezavisni. Albanska plemena su se ujedinila u jednu državu, a Bosna je ostala potpuno nezavisna, kao i Moldavija. Mađarska je zadržala teritorijalne ambicije na Balkanu, a Mletačka republika je držala veliku balkansku obalu. Pre Bajazitove smrti, osmanska kontrola Balkana bila je izvesna. Završetkom građanskog rata, ta izvesnost je postala otvoreno pitanje.

Mehmed je generalno pribegavao diplomatiji, a ne vojnom rešavanju situacije. Dok je vodio ekspedicije u susedne evropske zemlje, koje su vratile veći deo Albanije pod osmansku kontrolu i prisilile bosanskog kralja Tvrtka II (1404–1409, 1421–1445), zajedno sa ostalim bosanskim regionalnim plemićima, da prihvate zvanično osmansku vazalnost. Mehmed je vodio samo jedan pravi rat sa Evropljanima — kratak i neodlučan sukob sa Venecijom.

Novi sultan se suočavao sa velikim unutrašnjim državnim problemima. Musina pređašnja politika izazvala je nezadovoljstvo među nižim klasama osmanskog Balkana. U Dobrudži je 1416. godine izbio narodni ustanak muslimana i hrišćana, predvođen bivšim Musinim prijateljom šejhom Bedredinom, a bio je podržan od strane vlaškog vojvode Mirče I. Bedredin je propovedao takve koncepte kao što su spajanje islama, hrišćanstva i judaizma u jednu veru i socijalno poboljšanje slobodnih seljaka i nomada na račun osmanske birokratske i profesionalne klase. Mehmed je slomio pobunu a Bedredin je pogubljen. Mirča je tada okupirao Dobrudžu, ali je Mehmed povratio region već 1419. godine, zauzimajući utvrđenje Đurđu na Dunavu i vraćajući Vlašku u vazalnost.

Mehmed je ostatak svoje vladavine proveo reorganizacijom osmanskih državnih struktura poremećenih građanskim ratom. Kada je Mehmed umro 1421. godine, jedan od njegovih sinova, Murat II postao je sultan.

Murat II (1421–1451)

Murat II se na početku svoje vladavine obračunavao sa neprijateljima i pobunama, naročito srpskim pobunama. Imao je i probleme na dvoru. Porazio je pobunjenike pod komandom njegovog strica Mustafe Čelebije i brata Kučuk Mustafe.

Konstantinopolj, 1422

Vidi još: Opsada Carigrada (1422)

Murat II je 1422. godine pokrenuo opsadu Konstantinopolja koja je trajala nekoliko meseci dok vizantijski car Manojlo II Paleolog nije pristao da plati dodatni danak. Godine 1422. pokrenuo je započeo pravi rat protiv Venecije ospadom Soluna. Vizantijsko učešće u ratu okončano je predajom grada Mletačkoj republici 1423. godine čim je Murat prekinuo opsadu Konstantinopolja. Solun je bio pod opsadom do 1430. kada je osvojen od strane Osmanlija.

Solun, 1430

Vidi još: Opsada Soluna (1422—1430)

Na njahtev gradskog stanovništva, venecijanske trupe su preuzele kontrolu nad gradom Solunom. Osmanska vojska koja je opsedala grad nije znala ništa o transferu vlasti, a brojni venecijanski vojnici su ubijeni od strane osmanskih trupa, misleći da su to Grci. Murat II bio je u mirovnim odnosima s Venecijom, tako da su Mleci smatrali taj čin neprihvatljivim i proglasili puni rat.

Murat je brzo reagovao, opkolio Konstantinopolj i poslao svoje vojske u Solun. Mleci su dobili pojačanje morem, ali kada su Osmanlije upali u grad, napad je propao i Mleci su pobegli na svoje brodove. Kada su Osmanlije ušle i počele pljačkati grad, mletačka flota počela je bombardovati grad sa morske strane. Osmanlije su pobegle i flota je uspela da zadrži Osmanlije sve dok nisu stigla nova venecijanska pojačanja da ponovo zauzmu grad. Ishod Solunke bitke predstavljao je prepreku za Murata, a Srbija i Mađarska su pružile podršku Veneciji. Papa Martin V je ohrabrio druge hrišćanske države da se pridruže ratu protiv Osmanlija, od kojih je samo Austrija slala vojnike na Balkan.

Rat na Balkanu počeo je kada je osmanska vojska krenula da ponovo zauzme Vlašku, koju su Osmanlije izgubile od Mirče Starijeg tokom građanskog rata i koja je sada bila mađarski vazal. Kada je osmanska vojska ušla u Vlašku, Srbi su napali Bugarsku a istovremeno, na poziv pape, Karamindski emirat napao je Osmansko carstvo u Anadoliji. Murat je morao da podeli svoju vojsku. Glavne snage su poslate u odbranu Sofije a rezervne su poslate u Anadoliji. Preostale osmanske trupe u Vlaškoj porazila je mađarska vojska koja se kretala na jug u Bugarskoj, gde su se borile srpske i osmanske vojske. Srbi su pretrpeli poraz a Osmanlije su krenule prema Mađarima koji su se povukli nazad u Vlašku, kada su shvatili da nisu u stanju da napadnu Osmanlije sa leđa. Murat je utvrdio svoje granice prema Srbiji i Mađarskoj ali nije pokušao ponovo da zauzme Vlašku, već je svoje vojske poslao u Anadoliju gde su 1428. godine porazile Karamindski emirat.

Velika osmanska flota je 1430. godine iznenadila Solun napadom. Mleci su 1432. godine potpisali mirovni sporazum prema kom je Osmanlijama pripao Solun sa okolinom. Rat između Srbije i Mađarske na jednoj i Osmanskog carstva na drugoj strani zastao je 1441. godine, kada su protiv Osmanlija intervenisali Sveto rimsko carstvo, Poljska, Kneževina Kastriota, i Jandaridski i Karamindski emirati (u suprotnosti sa mirovnim sporazumom). Niš i Sofija osvojeni su od hrišćana 1443. a godinu dana kasnije Osmansko carstvo pretrpelo je veliki poraz u bici kod Jalovaza. Murat je 12. jula 1444. godine je potpisao mirovni sporazum kojim su Vlaška i bugarska pokrajina Varna priznate Mađarskoj, zapadna Bugarska (uključujući Sofiju) Srbiji a Murat je bio prisiljen da abdicira u korist svog dvanaestogodišnjeg sina Mehmeda. Hrišćani su kasnije te godine prekršili sporazum i ponovo napali Osmansko carstvo.

Varna, 1444

Vidi još: Bitka kod Varne

Murat je 11. novembra 1444. pobedio poljsko-mađarsku vojsku koju su predvodili Vladislav III Jagelonac i Janoš Hunjadi u bici kod Varne.

Murat se vratio na presto uz pomoć janjičara u 1446. godini. Novi mirovni sporazum potpisan je 1448. godine koji je Osmanskom carstvu dodelio Vlašku, Bugarsku i deo Albanije. Nakon što je balkanski front bio obezbeđen, Murat je krenuo na istok i porazio Tamerlanovog sina, Šaha Ruka, i Karaminidski emirat u Anadoliji.

Kosovo, 1448

Vidi još: Kosovska bitka (1448)

Janjoš Hunjadi je1448. godine prepoznao trenutak da predvodi novu kampanju protiv Osmanskog carstva. Nakon poraza kod Varne (1444), okupio je još jednu vojsku da napadne Osmanlije. Njegova strategija zasnovana na mogućoj pobuni balkanskih naroda i iznenadnom napadu, takođe je pretpostavljala da se uništi glavna snaga Osmanlija u jednoj borbi. Hunjadi je bio potpuno neskroman i vodio je svoje snage ne ostavljajući iza sebe nikakvu pratnju.

Murat je umro tokom zime 1450.–1451. u Jedrenu. Neki izvori navode da je ranjen u bici protiv skenderbegovih albanskih gerilaca.

Mehmed II (1451–1481)

Vidi još: Mehmed II Osvajač

Osmansko carstvo na početku druge vladavine Mehmeda II.

Mehmed II Osvajač je ponovo došao na osmanski tron nakon Muratove smrti 1451. godine. Osvajanjem Karamindskog emirata (maj–jun 1451) i obnavljanjem mirovnih sporazuma sa Mletačkom republikom (10. septembar) i Mađarskom (20. novembar) Mehmed II je dokazao svoje veštine i na vojnom i na političkom frontu i brzo je prihvaćen od strane plemićke klase osmanskog dvora.

Stariji i dosta mudriji, postavio je zauzimanje Carigrada njegovim prvim prioritetom, verujući da će to učvrstiti njegovu moć nad visokim vojnim i administrativnim zvaničnicima koji su mu izazvali velike probleme tokom njegove ranije vladavine. Dobri razlozi leže u njegovoj odluci. Dokle god bi Carigrad ostajao u hrišćanskim rukama, njegovi neprijatelji su ga mogli koristiti ili kao potencijalnu osnovu za podelu carstva njegovim središtem ili kao izgovor za nastavak vojnih napora hršićanskog zapada. Lokacija Carigrada ga je učinila i prirodnim "posredničkim centrom", kako za kopnenu tako i za pomorsku trgovinu između istočnog Mediterana i centralne Azije, čije bi posedovanje donosilo ogromno bogatstvo. Jednako važno, Carigrad je bio legendarni carski grad, a njegovo zauzimanje i posedovanje bi podarilo neizreciv prestiž osvajaču, kog bi muslimani videli kao heroja, a muslimani i hrišćani kao velikog i moćnog imperatora. Mehmed se dve godine pripremao za pokušaj opsade vizantijske prestonice. On je izgradio mornaricu kako bi grad napao sa spoljne morske strane, kupio je arsenal velikih topova od mađarskog oružara Urbana, zatvorio je Bosfor severno od grada podižući snažnu tvrđavu na njegovoj evropskoj obali kako bi sprečio dolaske iz Crnog mora, i on je pažljivo koncentrisao u Trakiji sve raspoložive vojne jedinice iz njegove zemlje. Trgovinski sporazum s Venecijom sprečio je Mletke da intervenišu u ime Vizantinaca, a ostatak država zapadne Evrope nesvesno je sarađivao sa Mehmedovim planovima tako što su bile potpuno zaokupljene međunacionalnim ratovima i političkim rivalstvima.

Carigrad, 1453

Vidi još: Pad Carigrada (1453)

Kada su 1451. godine bankrotirani Vazantinci zahtevali od Mehmeda da udvostruči danak za držanje osmanskog pretendenta na tron, on je iskoristio taj zahtev kao izgovor za poništenje svih ugovora sa Vizantijom. Ipak, kada je 1452. godine predložio da opkole Carigrad veći deo Divana, a posebno veliki vezir Čandarli Halil-paša, bili su protiv toga i kritikovali su sultana zbog mišljenja da je precenio svoje sposobnosti. Mehmed je 15. aprila 1452. godine naredio da počnu pripreme za opsadu Carigrada.

Mehmed je u aprilu 1453. godine opkolio Carigrad. Iako su gradski branioci, na čelu sa Đovanijem Đustinijanijem pod komandom cara Konstantina XI (1448–1453), postavili herojsku odbranu, bez spoljne pomoći njihovi napori su bili osuđeni na propast. Nekada neprobojni zidovi gradske odbrane bili su probijeni nakon dva meseca neprestanog bombardovanja Mehmedove teške artiljerije. U ranim jutarnjim časovima 29. maja 1453., Mehmed je naredio potpuni napad na razbijene bedeme. Nakon velike gužve na bedemima Đustinijani je bio teško ranjen a Osmanlije su se probile kroz malu nebranjenu kapiju Kerkoportu i naterale na povlačenje branioce. Prema hrišćanskim izvorima, car Konstantin je hrabro poginuo u jurišu na nadolazeće osmanske trupe nakon čega više nije viđen. Međutim, prema osmanskim izvorima kao što je Tursun-beg Konstantin je bacio svoj plašt i pokušao je pobeći pre nego što ga je ranio osmanski vojnik. Osmanska vojska je zauzela i opljačkala grad. Carigrad, koji su mnogi evropljani smatrali prestonicom hrišćanskog Rimskog carstva, pao je u Mehmedove ruke i transformisao se u prestonicu koju su mnogi muslimani smatrali božanski određenom prestonicom islamskog Osmanskog carstva. Carsko nasleđe grada je i dalje živelo. Nakon osvajanja, sultan je pogubio svog velikog vezira Čandarli Halil-pašu. Njegova sledeća četiri velika vezira bili su iz redova adžami oglanara. Tokom rasta carstva Turci su retko postavljani na visoke položaje.

Osvajanje Carigrada 29. maja 1453. od strane Mehmeda II Osvajača
Sultan Mehmed II nadgleda kopneni transport Osmanske mornarice iz Galate u Zlatni rog, delo Fausta Zonara (1854–1929).	Ulazak Mehmeda II u Carigrad, delo Žan-Žozefa Konstanta (1845–1902).	Mehmed II ulazi u Carigrad delo Fausta Zonara (1854–1929).	Mehmed II Osvajač delo Đentilea Belinija (70 x 52; Nacionalna galerija u Londonu).

Posle zauzimanja Carigrada, Mehmed je 1462. godine sagradio palatu Topkapi i preselio prestonicu iz Jedrene u Carigrad. Mehmed je sebe proglasio za "Rimskog cara", ili "Cezara", i oblikovao je državu po modelu starog Vizantijskog carstva, smatrajući sebe naslednikom rimskog prestola. Kasnije, kada je napao Otranto, njegov cilj je bio da zarobi Rim i ponovo ujedini Rimsko carstvo po prvi put od 751. godine. Justinijanova katedrala Aja Sofija pretvorena je u carsku džamiju, kao i mnogi drugi manastiri i crkve. Prava ne-muslimanskih stanovnika bila su zaštićena kako bi se osigurao kontinuitet i stabilnost komercijalnih aktivnosti. Populacija grada je opala, a mnogo imovine je bilo napušteno ili u stanju zapuštenosti. Sultan je odmah počeo ponovo naseljavati grad. Gradska i privatna imovina ponuđena je javno kako bi se privukli preko potrebni stručnjaci, zanatlije i trgovci svih religija i etničkih zajednica nazad u grad. Novoosvojeni Carigrad ubrzano je prerastao u multietnički, multikulturni i živahni ekonomski, politički i kulturni centar Osmanske države, čije su udaljene granice garantovale mir, sigurnost i prosperitet.

Galerija

• 
  Osman I
• 
  Orhan
• 
  Murat I
• 
  Bajazit I
• 
  Mehmed I
• 
  Murat II
• 
  Mehmed II

Literatura

• Ágoston, Gábor; Bruce Masters, ur. (2009). Encyclopedia of the Ottoman Empire. New York: Facts on File. ISBN 978-0-8160-6259-1. 
• Finkel, Caroline (2005). Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300-1923. Basic Books. ISBN 978-0-465-02396-7. 
• Imber, Colin (2009). The Ottoman Empire, 1300-1650: The Structure of Power (2 izd.). New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-57451-9. 
• Kafadar, Cemal (1995). Between Two Worlds: The Construction of the Ottoman State. University of California Press. ISBN 978-0-520-20600-7. 
• Kafadar, Cemal (2007). „A Rome of One's Own: Cultural Geography and Identity in the Lands of Rum”. Muqarnas. 24: 7—25. 
• Lindner, Rudi P. (1983). Nomads and Ottomans in Medieval Anatolia. Bloomington: Indiana University Press. ISBN 0-933070-12-8. 
• Lowry, Heath (2003). The Nature of the Early Ottoman State. Albany: SUNY Press. ISBN 0-7914-5636-6. 
• Murphey, Rhoads (2008). Exploring Ottoman Sovereignty: Tradition, Image, and Practice in the Ottoman Imperial Household, 1400-1800. London: Continuum. ISBN 978-1-84725-220-3. 
• Schamiloglu, Uli (2004). „The Rise of the Ottoman Empire: The Black Death in Medieval Anatolia and its Impact on Turkish Civilization”. Ur.: Yavari, Neguin; Lawrence G. Potter; Jean-Marc Ran Oppenheim. Views From the Edge: Essays in Honor of Richard W. Bulliet. New York: Columbia University Press. ISBN 0-23113472-X. 
• Wittek, Paul (1938). The Rise of the Ottoman Empire. Royal Asiatic Society. 
• Zachariadou, Elizabeth, ur. (1991). The Ottoman Emirate (1300-1389). Rethymnon: Crete University Press. 

Dodatna literatura

Ankete

• Howard, Douglas A. (2017). A History of the Ottoman Empire. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-72730-3. 
• Finkel, Caroline (2005). Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300-1923. New York: Basic Books. ISBN 978-0-465-02396-7. 
• Imber, Colin (2009). The Ottoman Empire, 1300-1650: The Structure of Power (2 izd.). New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-57451-9. 

Državne forme

• Kafadar, Cemal (1995). Between Two Worlds: The Construction of the Ottoman State. University of California Press. ISBN 978-0-520-20600-7. 
• Lowry, Heath (2003). The Nature of the Early Ottoman State. SUNY Press. ISBN 0-7914-5636-6.