Ustanci robova u starom Rimu
Ustanci robova u starom Rimu su bile pobune robova u poznoj Rimskoj republici. Bilo je tri ustanka robova, od kojih su prva dva imala više lokalni karakter (oba su izbila i bila ugušena na Siciliji), dok je treći zahvatio celu Italiju i ozbiljno uzdrmao temelje rimske države i doveo do niza promena u rimskom državnom ustrojstvu. Bilo ih je tri:[1]
- Prvi ustanak robova, koji je izbio na Siciliji i trajao je od 135. p. n. e. do 132. p. n. e. Vođe ustanka su bile Evnus, bivši rob koji je tvrdio da je prorok, i Kleon, Kilikijac. Grupa robova se pobunila u Eni, na Siciliji i robovi su pobedili rimsku vojsku u nekoliko manjih bitaka. Tri godine su držali najveći deo Sicilije pod svojom kontrolom, sve dok nije došla vojska pod komandom konzula Publija Rupilija koja je pobedila robovsku vojsku i ugušila pobunu. Ustanak je uglavnom nastao zbog velikih promena nakon isterivanja Kartaginjana sa Sicilije tokom Drugog punskog rata. Na Siciliji su došli brojni spekulanti, koji su jeftino kupili ogromne parcele zemlje, a mnogi su jednostavno zauzeli imanja, koja su pre toga pripadala stanovništvu Sicilije, koje je pre toga podržavalo Kartaginjane. Sicilijanci, koji su podržavali rimljane obogatili su se na sličan način. Bilo je lako naći jeftine robove na Siciliji, a ratom opustošena Rimska republika bila je sigurno tržište za sicilijansko žito. Na Siciliji su sve više kupovali robove, da bi očuvali svoj ekstravagantni stil života. Prema robovima su bili veoma grubi i davali su što su mogli manje hrane i odeće. Robovi su zbog toga bili prisiljeni da pljačkaju hranu od drugih, da bi preživeli. Robovi su pljačkom najviše štete činili siromašnijim Sicilijancima, a robovlasnici su bili zadovoljni da se robovi hrane na račun drugih, pa nisu ništa poduzimali. Zbog svega toga, iako nominalno mirna i puna bogatih vlasnika i sa velikim izvozom žita na Siciliji su se iza kulisa spremali budući nemiri. Bande robova pljačkaša predstavljale su opštu pojavu, a bilo je i mnogo ubistava. Rimski pretori pokušali su da zauzdaju pojavu bandi, ali nisu se usudili da ih kažnjavaju bojeći se njihovih gospodara, koji su bili moćni i uticajni. Zbog svega toga pretori Sicilije su bili prisiljeni da zanemare pljačku.[2]
- Drugi ustanak robova, koji je takođe izbio na Siciliji i trajao je od 104. p. n. e. do 103. p. n. e. Vođe su bile Atenije i Trifon. Kao i prvi ustanak i ovaj je izbio na Siciliji. Robovske vojske su se udružile i pobedile su nekoliko rimskih vojski, koje su bile poslane protiv njih. Tek nakon okončanja rata sa Kimbrima Rimska republika je 101. pre Hrista poslala konzulsku vojsku pod komandom konzula Manija Akvilija, koji je 100. p.n.e. ugušio robovski ustanak. Rimski senat je ubrzo posle prvog ustanka bio prisiljen da donese zakon, kojim se zabranjuje prodaja u ropstvo slobodnih građana rimskih saveznika. Pretor Sicilije Publije Licinije Nerva dobio je zadatak od Senata da na Siciliji ispita slučajeve nezakonitoga porobljavanja slobodnih građana i da oslobodi nezakonito porobljene. On je u Sirakuzi uspostavio tribunal da bi ispitao slučajeve, ali su lokalni robovlasnici uspeli da ga nagovore da obustavi istragu. Tada su se robovi koji su trebali da budu oslobođeni pobunili, a pobuna se brzo proširila.
- Treći ustanak robova, poznatiji kao Spartakov ustanak, koji je izbio 73. p. n. e. i trajao je do 71. p. n. e. Vođa ovog ustanka je bio Spartak, gladijator i rob.[3] Za razliku od prethodna dva ustanka koji su bili lokalnog karaktera, ovaj je potresao rimsku državu jer se velikom brzinom raširio u celoj državi. Više puta se rimska vojska sukobljavala sa robovskom vojskom, ali je pretrpela velike gubitke, a robovi su počeli da zauzimaju neke manje gradove. Nemiri i borbe su trajali skoro tri godine i rimska vojska je imala velike gubitke. Kada je Kras, ugledni rimljanin i vrlo bogat čovek, postao novi pretor skupio je šest legija i dve konzulske legije i napao Spartaka. Opet je rimska vojska pretrpela gubitke, nakon čega je pretor Kras naredio, da se zbog neuspeha, za kaznu ubije svaki deseti rimski borac - ukupno 4.000 vojnika. Nakon toga se rimska vojska više bojala pretora nego neprijatelja. Ubrzo nakon toga je Kras sa svojom vojskom uspeo da porazi Spartakovu robovsku vojsku i pobije najveći deo robova.[4]