Hebrejsko pismo
- Ovaj članak se bavi hebrejskim slovima. Za hebrejske dijakritičke znake vidi nikud (niqqud).
Hebrejsko pismo (hebr. אָלֶף־בֵּית עִבְרִי [alefbet — alefbet]) se sastoji od 22 slova[1] kojima se piše hebrejski jezik. Široko je rasprostranjen i među jevrejskom dijasporom, tako da se i još nekoliko jezika, kao jidiš, ladino ili judeo-arapski, pišu ovim pismom.[2]
Jevreji ga zovu alefbet (jer su prva dva slova alef [א] i bet [ב]). Broj slova, njihov redosled, njihova imena kao i njihove fonetske vrednosti su jednake kao u aramejskom pismu, jer su i Jevreji i Aramejci preuzeli feničansko pismo krajem drugog milenijuma p. n. e.[2]
Savremeno pismo kojim se piše hebrejski jezik je nastalo u trećem veku p. n. e. iz aramejskog, koji su koristili Jevreji još od 6. veka p. n. e. Pre toga, koristili su pismo koje je u 9. veku p. n. e. nastalo iz feničanskog; u verskim spisima, Samarićani još uvek koriste varijantu ovog starog pisma.[3]
Opis[uredi | uredi izvor]
I u starom i u novom hebrejskom pismu ne postoji razlika između tzv. malih i velikih slova, već samo nekoliko slova ima drugačiji oblik kada se piše na kraju reči, slično arapskom pismu, ali mnogo jednostavnije. U pisanju se samoglasnici uglavnom ne pišu. Hebrejsko pismo se piše zdesna nalevo.
Da bi se pravilno označavali samoglasnici, nastao je veći broj sistema dijakritičkih znakova (nikud, mn. nikudot, heb. נקדות). Jedan od ovih, zvani Tiberijski sistem je vremenom postao dominantan. Aron ben Mozes ben Ašer (Aaron ben Moses ben Asher), i njegova porodica kroz više generacija, se smatra zaslužnim za nastanak i usavršavanje ovog sistema. Ove oznake se koriste za posebne namene, kao što su biblijski tekstovi, poezija ili za učenje hebrejskog jezika. U Tiberijskom sistemu postoji i određeni broj znakova za pojanje, koji označavaju kako treba pojati određene citate (slično evropskim neumama), kao i određeni broj krunica, koje se koriste samo u svicima Tore.
Hebrejska slova se mogu koristiti i kao brojevi (najčešće u Kabali), ali su svakodnevnoj upotrebi tzv. arapski odn. zapadni brojevi.
Alefbet[uredi | uredi izvor]
Slova koja su rastavljena sa / predstavljaju isto slovo, s tim što je desni znak za pisanje na početku i unutar reči, a levi za pisanje tog slova na kraju reči.
| Alef | Bet | Gimel | Dalet | He | Vav | Zajin | Het | Tet | Jod | Kaf |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| א | ב | ג | ד | ה | ו | ז | ח | ט | י | כ |
| ך | ||||||||||
| Lamed | Mem | Nun | Sameh | Ajin | Pe | Cade | Kof | Reš | Šin/sin | Tav |
| ל | מ | נ | ס | ע | פ | צ | ק | ר | ש | ת |
| ם | ן | ף | ץ |
Tabela se čita zdesna nalevo.
Alef (א)[uredi | uredi izvor]
| Ime | Fonološko | ’āleph |
| Izraelski izgovor | alef | |
| Aškenaski izgovor | olef | |
| Transkripcija | Standardna latinična | ’ |
| Izraelski standard | ' 1 | |
| Numerička vrednost | 1 | |
| Formira samoglasnike | ê, ệ, ậ, â, ô | |
| Izgovor (IPA) | Izraelski hebrejski | ʔ |
| Aškenaski hebrejski | nemi glas | |
| Sefardski hebrejski | ʔ | |
| Jemenitski hebrejski | ʔ | |
| Tiberijski hebrejski | ʔ | |
| Rekonstruisani biblijski hebrejski | ʔ |
1ne piše se na početku i kraju reči; najčešće se svejedno ne piše
Bet (ב)[uredi | uredi izvor]
| Ime | Fonološko | bêth |
| Izraelski izgovor | bet ili vet | |
| Aškenaski izgovor | beis ili veis | |
| Transkripcija | Standardna latinična | b |
| Izraelski standard | b ili v | |
| Numerička vrednost | 2 | |
| Izgovor (IPA) | Izraelski hebrejski | b ili v |
| Aškenaski hebrejski | b ili v~v̥ | |
| Sefardski hebrejski | b ili b~β~v | |
| Jemenitski hebrejski | b | |
| Tiberijski hebrejski | b ili v | |
| Rekonstruisani biblijski hebrejski | b |
Gimel (ג)[uredi | uredi izvor]
| Ime | Fonološko | gímel |
| Izraelski izgovor | gimel | |
| Aškenaski izgovor | gimmel | |
| Transkripcija | Standardna latinična | g ili gh |
| Izraelski standard | g | |
| Numerička vrednost | 3 | |
| Izgovor (IPA) | Izraelski hebrejski | ɡ |
| Aškenaski hebrejski | ɡ~ɡ̊ | |
| Sefardski hebrejski | ɡ~ɣ | |
| Jemenitski hebrejski | ʒ~ɣ | |
| Tiberijski hebrejski | ɡ~ɣ | |
| Rekonstruisani biblijski hebrejski | ɡ |
Dalet (ד)[uredi | uredi izvor]
| Ime | Fonološko | dāleth |
| Izraelski izgovor | dalet | |
| Aškenaski izgovor | doles | |
| Transkripcija | Standardna latinična | d ili dh |
| Izraelski standard | d | |
| Numerička vrednost | 4 | |
| Izgovor (IPA) | Izraelski hebrejski | d |
| Aškenaski hebrejski | d~d̥ | |
| Sefardski hebrejski | d̪~ð | |
| Jemenitski hebrejski | d̪ ili ð | |
| Tiberijski hebrejski | d̪ ili ð | |
| Rekonstruisani biblijski hebrejski | d̪ |
He (ה)[uredi | uredi izvor]
| Ime | Fonološko | hê |
| Izraelski izgovor | he/hei/e/ei | |
| Aškenaski izgovor | hei | |
| Transkripcija | Standardna latinična | h ili Ḏ |
| Izraelski standard | h1 | |
| Numerička vrednost | 5 | |
| Izgovor (IPA) | Izraelski hebrejski | h~ʔ |
| Aškenaski hebrejski | h | |
| Sefardski hebrejski | h | |
| Jemenitski hebrejski | h | |
| Tiberijski hebrejski | h | |
| Rekonstruisani biblijski hebrejski | h |
1 ne piše se na kraju reči
Vav (ו)[uredi | uredi izvor]
| Ime | Fonološko | wāw |
| Izraelski izgovor | vav | |
| Aškenaski izgovor | vov ili vof | |
| Transkripcija | Standardna latinična | w |
| Izraelski standard | v | |
| Numerička vrednost | 6 | |
| Formira samoglasnike | ô, û | |
| Izgovor (IPA) | Izraelski hebrejski | v |
| Aškenaski hebrejski | v~v̥ | |
| Sefardski hebrejski | v | |
| Jemenitski hebrejski | w | |
| Tiberijski hebrejski | w | |
| Rekonstruisani biblijski hebrejski | w |
Zajin (ז)[uredi | uredi izvor]
| Ime | Fonološko | záyin |
| Izraelski izgovor | zayin | |
| Aškenaski izgovor | zayin | |
| Transkripcija | Standardna latinična | z |
| Izraelski standard | z | |
| Numerička vrednost | 7 | |
| Izgovor (IPA) | Izraelski hebrejski | z |
| Aškenaski hebrejski | z | |
| Sefardski hebrejski | z | |
| Jemenitski hebrejski | z | |
| Tiberijski hebrejski | z | |
| Rekonstruisani biblijski hebrejski | ʣ |
Het (ח)[uredi | uredi izvor]
| Ime | Fonološko | ḥêṯ (arhaično ḫêṯ) |
| Izraelski izgovor | chet | |
| Aškenaski izgovor | ches | |
| Transkripcija | Standardna latinična | ḥ (arhaično ḫ) |
| Izraelski standard | h1 ch2 | |
| Numerička vrednost | 8 | |
| Izgovor (IPA) | Izraelski hebrejski | x~ħ |
| Aškenaski hebrejski | x | |
| Sefardski hebrejski | ħ | |
| Jemenitski hebrejski | ħ | |
| Tiberijski hebrejski | ħ | |
| Rekonstruisani biblijski hebrejski | x~X |
1 na početku i nakon suglasnika
2 na ostalim mestima u reči
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Hebrejski jezik i pismo”. haver.rs. Pristupljeno 24. 1. 2020.
- ^ a b Velika tematska enciklopedija Larousse (tom 2). Beograd: Mono&Manana. 2005. str. 951—952. ISBN 86-7804-019-X.
- ^ „Preporođeni Ivrit”. ARS Magine. Pristupljeno 27. 1. 2020.
