Starogrčka književnost

Helenska književnost obuhvata književno stvaralaštvo koje započinje Homerovim epovima oko 8. veka p. n. e., a završava se okvirno 529. godine nove ere, kada je vizantijski car Justinijan zatvorio Platonovu Akademiju u Atini, poslednju filozofsku školu u antici. Helenska je književnost ne samo presudno uticala na formiranje rimske književnosti, nego je izvršila ogroman uticaj i na celokupnu potonju evropsku književnost, kako u tematici tako i u oblikovanju gotovo svih književnih vrsta. U vremenskom rasponu od trinaest vekova u antici – osam pre nove ere i pet nove ere – stvarali su mnogi pesnici i prozni pisci, koji su jezikom i kulturom Grci, ali nisu svi rodom bili Grci: osvajanja Aleksandra Velikog proširila su grčku civilizaciju van granica Helade, te su glavni gradovi Aleksandrovih naslednika – Aleksandrija, Antiohija i drugi – postali veća središta grčke civilizacije od starih grčkih polisa.

Nastanak Homerovih epova, Ilijade i Odiseje, koji se stavlja oko 800. p. n. e., obično se uzima za početak helenske književnosti. Međutim, ti su epovi rezultat duge usmene tradicije. Pretpostavlja se da je doseljavanje starogrčkih plemena na Balkansko poluostrvo završeno oko 1000. p. n. e. i da je tada započelo njihovo naseljavanje po gradskim naseljima.

KNjIŽEVNOST

antika helenska književnost rimska književnost srednjovekovna renesansa trečento petrarkizam barok rokoko klasicizam novi vek prosvetiteljstvo sentimentalizam preromantizam romantizam realizam nadrealizam naturalizam parnasizam simbolizam impresionizam modernizam postmodernizam savremena

U 7. i 6. v. p. n. e. dolazi do razvoja grčke lirike (Alkej, Sapfa, Anakreont, Pindar). U 5. i 4. veku p. n. e. razviće se tragedija. Najznačajniji predstavnici su Eshil, Sofokle i Euripid. Komedija se kao književna vrsta razvila nakon tragedije. Najznačajniji komediograf bio je Aristofan.

Značajan doprinos svetskoj književnosti dale su i helenska filozofija (Platon, Aristotel), istoriografija (Herodot, Tukidid) i retorika (Isokrat, Demosten, Gorgija).

Poraz u bici kod Heroneje 338. p. n. e. i gubitak političke samostalnosti helenskih-gradova država i njihovo potpadanje pod vlast Makedonije, vladavina i osvajanja Aleksandra Makedonskog (336 – 323. p. n. e.) označavaju početak središnjeg razdoblja antike, koje se najčešće naziva helenizam (termin istoričara G. Drojzena prema starogrčkom ελληνισμος – podražavanje helenskom načinu života; prihvatanje helenske civilizacije; korišćenje čistog grčkog jezika i stila). To je omogućilo širenje helenske kulture na prostoru od Sicilije do Indije, od Nubije do Bosfora i Skitije. Javljaju se nova kulturna središta, Aleksandrija u Egiptu, Pergam u Maloj Aziji. U velikim bibliotekama u Aleksandriji i Pergamu, pored sakupljanja i čuvanja rukopisa, započet je rad na onome što danas nazivamo filologijom i istorijom književnosti.

U doba helenizma razvija se nova atička komedija (Menandar, Difil). Razvijaju se nove književne vrste. Posebno je popularna idila (Teokrit), kraća lirsko-epska pesma koja pruža idealizovanu sliku svakodnevnog života. Za kraj helenizma uzima se 30. p. n. e. kada je Rim zavladao Egiptom.