Hrpelje
Hrpelje | |
|---|---|
 Železnička ctanica | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Slovenija |
| Opština | Hrpelje - Kozina |
| Stanovništvo | |
| — (2011) | 953 (2020) |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 36′ 33″ S; 13° 56′ 12″ I / 45.609111° S; 13.936547° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 498 m |
  Hrpelje Hrpelje na karti Slovenije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 6240 Kozina, |
Hrpelje (sloven. Hrpelje, ital, Erpelle) je nacelje nan Kpacy na pyty Pijeka-Tpct i upravno je središte opštine Hrpelje - Kozina, koja pripada Ictapcko-Kraškoj regiji u Republici Sloveniji.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Hrpelje se nalazi u severozapadnom delu Ćićarije na spoju Brkina i Tršćanskog krasa, 4,1 km udaljeno od italijanske granice, a obuhvata i područja nazvana Na Gorici i V Kantonu. Skupa sa Kozinom ima železničku stanicu na pruzi Pivka - Istarske železnice. Ovde je bila i polazna stanica pruge za Trst koja je ukinuta 1959. g. Na toj trasi je danas atraktivna biciklistička i pešačka staza.
Na severozapadu su vrhovi Videž (664 m) i Polanšček (687 m), a na jugu je Hrpeljska gora, na zapadu visoravan Ravne, na istoku Podgrajsko-Matarsko podolje, obrubljeno sa Slavniškim prigorjem.
Klima[uredi | uredi izvor]
Na severozapadu je kraj otvoren pa u Hrpelju puše jaka bura. Hrpelje je od mora udaljeno jedva 20 km. Ljeta su vruća, a zime dosta hladne.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Kašteljer (gradina) sa odbrambenim zidom postojao je u gvozdeno doba (japodsko-keltska kultura) šta potvrđuju arheološki nalazi na putu Hrpelje-Rodik. U rimsko vreme Hrpelje je bilo odmorište na putu kroz julijski Kras (lat. Iulia Carsia) Tergeste (Trst)-Tarsatika (Rijeka).
U prvim pisanim izvorima Hrpelje se prvi put spominje u sudskom sporu između vlasnika kaštela Fifenberga s tršćanskim biskupom zbog tri kuća u Hrpeljima, datiranom 28. aprila 1304. Selo je očito postojalo od ranije. 1600-1800 je Hrpelje bilo pod velikim uplivom Trsta.
Pod Habsburgovcima je Trst rastao u jak trgovački i industrjski centar pa su Hrpeljci počeli zidati ledenice y kpaškim jamama te su leti u Trstu prodavali led i to je bio njihov glavni način preživljavanja. U XVIII. v. je carica Marija Terezija uvela popis stanovništva, nastambi i uvela zemljišni katastar pa od tada imamo pisane izvore o Hrpelju[1].
Privreda[uredi | uredi izvor]
U Hrpeljama je bila kovinska i staklarska industrija, gde su bili zaposleni skoro svi Hrpeljci. Po rušenju Jugoslavije te su dve fabpike propale pa je stanovništvo moralo potražiti posao drugde, najviše u okolnim mestima. Danas se na jugozapadu gradi obrtno-industrijsku zonu. U Hrpeljama je trenutno manja fabpika Pejo i razvija se pekara kolača. Poljoprivreda na žalost propada. Livade su zarasle, životinjske farme zatvorene. Do sada skoro svi su zaposleni u Kopru ili u Sežani,
Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]
- Legenda o nastanku imena Herpelje: Pre mnogo vekova neki nemački grof je nameravao da obiđe Rijeku pa je zastao i u ovom selu. Meštani su se okupili da vide fijakep i pozdrave grofa. Kada su zagledali kočiju nekoliko ih je uzviknulo: >Herr pelje!< Herr je na nemačkom gospodin, a peljati znači voziti (slov. i čakavski). Od tuda lokalno ime Herpelje, sloveniizovano u Hrpelje
- Miška Šoga i Robin Hd: Dobrila Tat - Prema predaji na Mišjoj Šogi (staro ime za Hrpeljsku goru) imao je svoj kaštel Dobrila Tat. On nije bio razbojnik, kako nas upućuje reč »tat«. Legenda govori da je bio dobar i pošten čovjek koji je krao od pokvarenih i preterano bogatih trgovaca i ravnopravno delio seljacima. Zadržao je toliko da prehrani sebe i drugove. Trgovci su strahovali od Dobrile Tata dok su ga seljaci voleli iako ga nisu poznavali jer je krio svoje poreklo. Kada je Dobrila Tat umro, izgubio se svaki njegov trag. Priča se da je navečer bila utrdva na gori, a ujutro je nestala. Što se dogodilo s Dobrilom Tatom ne zna se. Na Hrpeljskoj gori vide se gromače: hrpe kamenja i ostaci zidova, koji su bili najverovatnije zidovi utvrde. Govori se da je Dobrila Tat deo plena zakopao. Tada se masovno tražilo skrovište i kao našli su škrinje srebrnjaka i zlatnika[2].
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Po popisu iz 2002. godine naselje Hrpelje imalo je 665 stanovnika, a prema podacima Statističnog ureda Slovenije 2020. Hroelje je imalo 953 stanovnka[3].
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Pefepence[uredi | uredi izvor]
- ^ Titl Julij (1993). Primorje, Kras A-Ž. Murska Sobota: Pomurska založba. COBISS 32785409. ISBN 86-7195-111-1.
- ^ Slovenija : turistični vodnik : zvesti spremljevalec pri odkrivanju naravnih in kulturnih lepot. Marjan Krušič, Peter Skoberne, Gojko Zupan, Anton Gosar, Matjaž. Jeršič, Janez Mikuž (4., dopolnjena izd изд.). Ljubljana: Mladinska knjiga. 2009. ISBN 978-961-01-0690-6. OCLC 449669427.
- ^ „Prebivalstvo po naseljih, podrobni podatki, Slovenija, 1. januar 2020”. www.stat.si. Приступљено 2022-03-10.