Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Beogradu

Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Beogradu
Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Beogradu
	Crkva Pokrova Presvete Bogorodice
Opšte informacije
Mesto	Beograd
Opština	Zvezdara
Država	Srbija
Vreme nastanka	1933.
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture
	beogradskonasledje.rs

Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Beogradu je srpska pravoslavna crkva, sagrađena na Zvezdari, na prostoru između Crvenog krsta, Đerma i Cvetka. Pripada Beogradsko-karlovačkoj arhiepiskopiji. Predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.^[1]

Pokrov Presvete Bogorodice[uredi | uredi izvor]

Crkva proslavlja Presvetu Bogorodicu kao pokroviteljku i zaštitnicu hrišćana, koja svojim molitvama umilostivljava Boga prema hrišćanskom rodu, pomaže pojedincima i narodima u ratu i miru, i bilo gde u nevoljama.

Istorijat gradnje[uredi | uredi izvor]

U periodu između dva svetska rata, zbog velikog priliva stanovništva, od 1921-1931 broj stanovnika Beograda se udvostručio, i javila se potreba za izgradnjom novih hramova. Područje od "Cvetkove mehane" pa sve do Crvenog Krsta, tada poznato kao Naselje Kralja Aleksandra, nije imalo crkvu i pravoslavno stanovništvo je zahtevalo izgradnju pravoslavne crkve, obdaništa "Dom majke Jevrosime" i ženskog manastira. Tadašnji Patrijarh Dimitrije je odobrio fond za izgradnju, a posle njegove smrti, Patrijarh Varnava nastavlja projekat izgradnje. Radovi su završeni pre 1. oktobra 1933, i prvog dana hramovne slave, na Pokrov Presvete Bogorodice 14. oktobra 1933. godine, vikarni Episkop Vikentije Vujić je izvršio osvećenje crkve po blagoslovu Patrijarha Varnave.^[2] Prvi starešina crkve bio je protojerej Ilija Savković, do smrti 1940.^[3] Crkva je 1936. dobila deo moštiju sv. Kozme i Damjana, koji su se u jednom ranijem periodu nalazili u Pećkoj patrijaršiji.^[4]

Ispred crkve se 1930-tih nedeljom, kada su svadbe, okupljao veliki broj dece "besprizornih", ne bi li dobili nešto od kuma^[5] (bilo je predviđeno da se ovaj stari običaj ukine u Beogradu u prvoj nedelji posle Uskrsa 1941^[6]). Crkva i bliža okolina nisu bile oštećene tokom ratnih razaranja u Drugom svetskom ratu.^[7]

Arhitektura crkve[uredi | uredi izvor]

Prema sugestijama Patrijarha Varnave crkva je zamišljena u skromnom monaškom stilu, jer je prema prvobitnoj ideji to trebalo da bude crkva ženskog manastira. Izgradnja je poverena arhitekti Momiru Korunoviću, ali je zahtevano da postojeća zgrada na kupljenom imanju ostane takva kakva jeste, a da se na istočnoj strani doda oltar i centralno kube, a na zapadnoj zvonara sa kancelarijama i krstionicom. Zgradi, koja je ranije služila kao radionica šešira, je dodato kube sa stubovima, kao i oltarska apsida, zadržani su severni i južni zidovi i deo građevine na zapadu. Dodati su lukovi i stubovi, zvonik je najpre samo prislonjen uz zapadni zid što je kasnije izmenjeno, dodate su dve kancelarije, krstionica i stepenište za hor.^[7]

Enterijer[uredi | uredi izvor]

Prvobitni ikonostas, izrađen od betona, oslikao je akademski slikar Živorad Nastasijević, ali je on srušen i na njegovo mesto je 1973. godine postavljen novi, u duborezu. Napravio ga je Cvetan Nikolovski iz Ohrida. Ikone ovog ikonostasa oslikao je profesor Milovan Arsić, akademski slikar, kao i hramovne freske i mozaike na spoljnim zidovima. Freskopis je rađen u al fresko tehnici, na tri sloja maltera sa fresko pigmentima i pokriva sve unutrašnje zidne površine hrama čineći jedinstvenu fresko celinu od oko 700 m² slikane površine. Fon na svim freskama je u „zlatnom okeru“ i zelenoj boji. Na kubetu gde je prikazan Hristos Pantokrator u kružnoj - krstastoj orijentalnoj kompoziciji Logosa, uočava se izvesna izmena tradicionalne šeme u slobodi kompozicije i teme. Na površinama kubeta, između prozora, naslikani su srpski svetitelji sa svojim zadužbinama u rukama: Stefan Nemanja kao Sveti Simeon Mirotočivi sa Studenicom, Sveti Sava sa Hilandarom, Sveti Arsenije Sremac sa crkvom Svetih Apostola u Peći, Stefan Prvovenčani sa Žičom, kralj Milutin sa Gračanicom, Stefan Dečanski sa Dečanima, arhiepiskop Danilo II sa Bogorodičinom crkvom u Peći i knez Lazar sa Lazaricom. Pored ovih osam figura, od kojih je svaka je preko 4 metra visine, postoje još dve koje su naslikane na zapadnom zidu naosa: kralj Dragutin sa crkvom u Arilju, despot Stefan Lazarević sa Manasijom i stihovima svoje pesme Slovo ljubve i povorkom srpskih arhijereja u oltarskoj apsidi, i zajedno čine jedinstvenu galeriju portreta srpskih svetitelja.

U hramu se nalazi i ikona Presvete Bogorodice koja je kopija ikone Majke Božije iz Pećke Patrijaršije za koju se veruje da je oslikao Sveti apostol Luka. Čuvana je u manastiru Svetog Save Osvećenog u Jerusalimu, i nju je u Srbiju doneo Sveti Sava. Veruje se da ima isceljujuće moći.

U hramu se održavaju časovi veronauke i duhovne tribine, a postoji i škola pojanja. ^[7]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda/Crkva Pokrova Presvete Bogorodice
^ "Politika", 15. okt. 1933
^ "Politika", 26. mart 1940
^ "Politika", 15. jul 1936
^ "Politika", 18. feb. 1936
^ "Politika", 27. mart 1941
^ ^a ^b ^v Crkva Pokrova Presvete Bogorodice Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. novembar 2013), Pravoslavlje

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

44° 47′ 53.53″ N 20° 29′ 27.61″ E / 44.7982028° S; 20.4910028° I

[1] Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda/Crkva Pokrova Presvete Bogorodice

[2] "Politika", 15. okt. 1933

[3] "Politika", 26. mart 1940

[4] "Politika", 15. jul 1936

[5] "Politika", 18. feb. 1936

[6] "Politika", 27. mart 1941

[пр-7] v Crkva Pokrova Presvete Bogorodice Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. novembar 2013), Pravoslavlje

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

p r u Nepokretna kulturna dobra u gradu Beogradu
Barajevo	Kuća porodice Jeftić Crkva brvnara u Vraniću Zgrada škole u Vraniću Nadgrobni spomenik Milisava Čamdžije Stara škola, Boždarevac Stara mehana u Barajevu Kuća porodice Stevanović Crkva Svetog arhanđela Mihaila u Beljini Crkva Svete Trojice u Baćevcu
Voždovac	Rodna kuća vojvode Stepe Stepanovića u Kumodražu Stara kuća porodice Živković Mitrovićev dom na Avali Banjički logor Spomenik Neznanom junaku na Avali Hotel „Avala“ u Beogradu Crkva Svete Trojice u Ripnju
Vračar	Kuća vojvode Petra Bojovića Zgrada Treće beogradske gimnazije Zgrada Državne hemijske laboratorije u Beogradu Dom braće Krstić Kuća braće Nikolić Socijalistički narodni dom Kafana „Tri lista duvana“ Kuća vajara Đorđa Jovanovića Dom Društva za ulepšavanje Vračara Vozarev krst Muzička škola „Stanković“ Genčićeva kuća Spomenik Vasi Pelagiću Narodna biblioteka Srbije Kuća arhitekte Milana Zlokovića Kuća arhitekte Momira Korunovića Kuća Popovića Kuća Bogdana Gavrilovića Dom Udruženja novinara Srbije Kuća Mihaila Popovića Kuća Flašar u Beogradu Kuća pukovnika Elezovića u Beogradu Zgrada Tehničkog fakulteta u Beogradu Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata u Beogradu Spomenik Karađorđu u Beogradu Zgrada auto servisa „Fiat” u Beogradu Kuća Josifa Šojata u Beogradu Kuća Petronijevića
Grocka	Rimska grobnica u Brestoviku Rimska grobnica na lokalitetu Dubočaj Rančićeva kuća Mitrovićeva kuća Karapešićeva kuća Vlajkovićeva kuća Cincarska kuća u Grockoj Teomirovićeva kuća Panićeva kuća Topalovićeva kuća Popovićeva kuća Smiljanićeva kuća Markovićeva kuća Božićeva kuća u Grockoj Manastir Rajinovac Spomenik i spomen kosturnica u Ritopeku
Zvezdara	Spomenik Vuku Karadžiću Novo groblje (Beograd) Astronomska opservatorija u Beogradu Crkva Sv. Nikole u Višnjici Hram Pokrova Presvete Bogorodice u Beogradu Studentski dom kralj Aleksandar I u Beogradu Crkva Svetog Antuna Padovanskog u Beogradu
Zemun	Zemunska tvrđava Nikolajevska crkva u Zemunu Kuća porodice Karamata Kuća u kojoj se rodio Dimitrije Davidović Kuća Afrodite Bialo Kuća sa sunčanim satom Crkva Sv. Trojice u Zemunu Kuća u Ul. Glavnoj 7 Špirtina kuća Magistrat u Zemunu Zgrada carinarnice u Zemunu Markovićeva kuća u Grockoj Ičkova kuća Kontumacka kapela Svetih arhanđela Mihaila i Gavrila Kontumacka kapela Svetog Roka Livnica Pantelić Kuća Burovca na Gardošu Crkva Sv. Dimitrija (Hariševa kapela) Crkva Svetih Arhanđela Mihaila i Gavrila u Batajnici Bogorodičina crkva (Zemun) Dom srpske pravoslavne crkvene opštine Zemun Zemunsko groblje na Gardošu Zemunska gimnazija Kuća inženjera Pavla Horvata Kuća dr Save Nedeljkovića Srpska škola u Gornjoj varoši u Zemunu Zemunska pošta Evangelistička crkva (Zemun) Zgrada komande vazduhoplovstva Zgrada Dečjeg doma kraljice Marije Osnovna škola Kraljica Marija Binderova kuća u Zemunu Stara kapetanija u Zemunu Zgrada Vodne zajednice u Zemunu Stara zgrada Poljoprivrednog fakulteta u Zemunu Srpska škola u Batajnici Crkva Uznesenja Blažene djevice Marije
Lazarevac	Spomen crkva u Lazarevcu Spomenik knezu Stanoju Nadgrobni spomenik knezu Aksentiju Miladinoviću Čaršijska kuća porodice Vasić Kuća porodice Dimitrijević Kuća porodice Đurđić Kuća porodice Miletić Kuća porodice Perlić Kuća porodice Krdžalić Crkva Svetog Velikomučenika Dimitrija
Mladenovac	Manastir Pavlovac Spomenik despotu Stefanu Lazareviću (Crkvine) Spomen česma „Crkvenac“ Spomenik palim ratnicima 1912—1918. Kuća porodice Badžak Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Jagnjilu sa sobrašicama
Novi Beograd	Staro sajmište Muzej savremene umetnosti Crkva Svetog Georgija u Bežaniji Palata Srbije Hangar Starog aerodroma Zgrada Stare osnovne škole u Bežaniji Sava centar Zapadna kapija Beograda
Obrenovac	Kuća u selu Draževcu Kuća u kojoj se rodio narodni heroj Vlada Aksentijević Crkva brvnara u Orašcu Stara mehana u Ušću Mehana Uzun Mirka Apostolovića Stara Osnovna škola Dom porodice Mihajlović Crkva u Obrenovcu Stara varoška kuća Spomenik streljanim taocima Stara zadružna kuća Rankovića Manastir Grabovac Crkva Svetog Vaznesenja u Drenu Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Bariču Sokolski dom (Obrenovac)
Palilula	Memorijalni muzej Nadežde i Rastka Petrovića Crkva Svetog Marka u Beogradu Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković“ Zgrada Arhiva Srbije Groblje oslobodilaca Beograda Poslovno-stambena zgrada Petra Jankovića Hotel „Metropol“ Kuća Milutina Milankovića Crkva Svetog cara Konstantina i carice Jelene u Ovči Zgrada Seizmološkog zavoda Zgrada Pravnog fakulteta u Beogradu Palata Glavne pošte Zgrada Vojnogeografskog instituta u Beogradu Kuća Nevene Zaborski u Beogradu Vila Prendić u Beogradu Stara mehana u Velikom Selu
Rakovica	Manastir Rakovica
Savski venac	Konak kneza Miloša u Topčideru Topčiderska crkva (Crkva Sv. Apostola Petra i Pavla) Crkveni konak u Topčideru Amam kneza Miloša Muzej Tome Rosandića Manakova kuća Porodična kuća Nikole Nestorovića Skulptura „Žetelica“ Muzej 4. jula Ilegalna štamparija CK KPJ na Banjičkom vencu Obelisk u Topčiderskom parku Spomenik Arčibaldu Rajsu Doktorova kula u Beogradu Zgrada Oficirske zadruge Vaznesenjska crkva Kuća porodice Veljković Kuća Branislava Nušića Zgrada prve srpske opservatorije Zaostavština Dragomira Glišića Kuća porodice Popović-Predić Abadžijske kuće Beogradska nadbiskupija Železnička stanica Beograd–Glavna Kuća dr Arčibalda Rajsa Kuća Isidore Sekulić Kuća porodice Najdanović Zgrada Oficirskog doma Stara zgrada Generalštaba Zgrada „Manježa“ Kuća dr Aleksandra Belića Dom sirote dece Parni mlin u Beogradu Krst sa Male pijace Hotel „Bristol“ Vojna bolnica na Vračaru Zgrada državne štamparije Univerzitetska dečja klinika Kasarna 7. puka Kuća kralja Petra I Karađorđevića Kuća Vukićevića Vučina kuća na Savi Kuća Dragoljuba Gošića Palata Ministarstva finansija Kraljevine Jugoslavije Vila Dušana Tomića Vila Olge Mos Palata Ministarstva šuma i ruda i Ministarstva poljoprivrede i voda Zgrade Generalštaba vojske Srbije i Crne Gore i Ministarstva odbrane Manastir Vavedenje Presvete Bogorodice u Beogradu Crkva Svetog arhangela Gavrila u Beogradu Zgrada Sokolskog doma „Matica“ Zgrada Arhiva Jugoslavije Kuća trgovca Dušana Lazića u Beogradu Vila Stevke Milićević u Beogradu Zgrada Ministarstva saobraćaja u Beogradu Hala 1 Beogradskog sajma Dvorski kompleks na Dedinju u Beogradu Fabrika hartije Milana Vape Vila Rajh u Beogradu Zgrada Socijalnog osiguranja u Beogradu Vila Lazića i Mitrovića u Beogradu Vila glumice Marice Popović u Beogradu Zgrada Ministarstva socijalne politike i narodnog zdravlja u Beogradu Kuća arhitekte Jovana Ilkića u Beogradu Dom Radničke komore u Beogradu Vila Šterić u Beogradu
Sopot	Crkva Sv. Nikole u Sibnici Sopotski han Stara kuća porodice Žujović Han Radosavljevića Han Pantića Osnovna škola u Malom Popoviću Manastir Kastaljan Nadgrobni spomenik vojvodi Pavlu Cukiću Stara kuća porodice Žmurić Crkva Svetog Marka u Stojniku
Stari grad	Dositejev licej Konak kneginje Ljubice Beogradska tvrđava Božićeva kuća Terazijska česma Turbe Šeih Mustafe Kafana "?" Spomenik knezu Mihailu Kapetan Mišino zdanje Bajrakli džamija u Beogradu Kuća slikara Đorđa Krstića Dom Jevrema Grujića Zgrada zadužbine Nikole Spasića Dom Jovana Cvijića Krsmanovićeva kuća na Terazijama Prva varoška bolnica Zgrada Uprave fondova u Beogradu Zgrada Realke u Beogradu Spomenik zahvalnosti Francuskoj Čukur česma Stara kuća na Varoš kapiji Zgrada Ministarstva pravde Zgrada Smederevske banke Zgrada Narodne banke Srbije u Ulici kralja Petra Osnovna škola Kralj Petar Prvi Dorćolska osnovna škola Palilulska osnovna škola Kuća Jovana Smederevca Građanske kuće u Ul. Knez Mihailovoj br. 46, 48 i 50 Dom Mike Alasa Zgrada Beogradske zadruge Zgrada Ministarstva prosvete Zgrada trgovca Stamenkovića Robni magazin Spomenik Dositeju Obradoviću Spomenik Josifu Pančiću Saborna crkva u Beogradu Palata „Anker“ Palata „Atina“ Zgrada stare telefonske centrale Zgrada hotela „Moskva“ Dom porodice Pavlović Umetnički paviljon „Cvijeta Zuzorić“ Kuća Branislava Kojića Igumanova palata Zgrada „Srpska kruna“ Zgrada u Ul. Kralja Milana 1 Zgrada u Ul. Kralja Milana 3 Zgrada Narodnog pozorišta u Beogradu Crkva Aleksandra Nevskog Dom Svetog Save Kuća Stevana Mokranjca u Beogradu Zgrada Beogradske opštine Zgrada Starog dvora Zgrada Novog dvora Grobnica narodnih heroja na Kalemegdanu Hotel „Nacional” Zgrada umetničke škole Zgrada Narodne skupštine Palata „Albanija“ Kuća Nikole Pašića Bioskop „Balkan“ Kuća Filipa Filipovića Kuća Nikole Predića Zanatski dom Dom vojske u Beogradu Zgrada Patrijaršije Zgrada PRIZAD-a (TANJUG) Zgrada Prometne banke Kuća Bete i Riste Vukanovića Kuća Jovana Skerlića Kuća porodice Ribar Kuća Milana Piroćanca Zgrada Velike škole Zgrada Kolarčevog narodnog univerzizeta Etnografski muzej Kuća Laze Pačua Zgrada Agrarne banke Kuća dr Stanoja Stanojevića Dom društva Crvenog krsta Atelje Uroša Predića Kuća u Ul. Cara Dušana 10 Kuća Stevana Kaćanskog Spomenik Moši Pijade Kuća Dimitrija Krsmanovića Kuća vajara Dragomira Arambašića Kafana „Ruski car“ Zgrada Ekonomske škole Zgrada Prve beogradske gimnazije Spomenik Pobedniku Kuća Miladina Pećinara Palata SANU Zgrada Druge ženske gimnazije (Škola „Nikola Tesla“) Zgrada Trgovačke akademije Fotografski atelje Milana Jovanovića Kuća porodice Hristić-Mijušković Kuća Milana A. Pavlovića Moderna garaža u Beogradu Hotel „Mažestik“ Kuća Leone Panajot Kuća Mihaila Đurića Kuća porodice Milovanović Kuća Radisava Jovanovića Zgrada Društva svetog Save Kuća Dimitrija Živadinovića Kuća Andre Đorđevića Parno kupatilo braće Krsmanović Kuća Zdravka Đurića Zgrada Ljubomira Miladinovića Kuća trgovca Crvenčanina Zgrada Josifa Šojata Kuća Milorada Pavlovića Zgrada Jakova Čelebonovića Spomen dom vajara Radete Stankovića Botanička bašta Jevremovac Zgrada Ministarstva pošta Kompleks radničkih stanova Palata penzionog fonda Zgrada Aero kluba Dom vračarske štedionice u Beogradu Zgrada Penzionog fonda Beočinske fabrike cementa u Beogradu Kuća izdavača i knjižara Gece Kona u Beogradu Dom sindikata (Beograd) Bitef teatar Beogradska sinagoga Kuća knjižara Marka Markovića Termoelektrana „Snaga i svetlost“ Zgrada Klasne lutrije u Beogradu Hotel „Prag” u Beogradu Umetnička livnica „Plastika“ u Beogradu Spomenik vojvodi Vuku Kuća građevinara Karla Knola u Beogradu Zgrada sa slikarskim ateljeima i galerijom Salona Muzeja savremene umetnosti u Beogradu Dom Saveza nabavljačkih zadruga državnih službenika u Beogradu Spomenik Vasi Čarapiću u Beogradu Zgrada predstavništva Prvog dunavskog parobrodarskog društva u Beogradu Zgrada „Progresa” u Beogradu Zgrada Doma štampe Zgrada Hempro Zgrada Službe društvenog knjigovodstva Jugoslavije
Surčin	Crkva Sv. Paraskeve u Boljevcima Crkva Svetog Vaznesenja u Jakovu Crkva Sv. Nikole u Dobanovcima Manastir Fenek Crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Progaru Stara porodična kuća Aćimovića Crkva Svete Petke u Surčinu Crkva Svetog Save u Bečmenu Crkva Svetog Jovana Preteče u Petrovčiću Muzej vazduhoplovstva u Beogradu Crkva Svetog velikomučenika Georgija u Ugrinovcima
Čukarica	Zgrada škole u Žarkovu Osnovna škola „Ljuba Nenadović“ Crkva Svetog Nikole u Ostružnici Janićevi dućani u Ostružnici Janićeva kafana u Ostružnici Zgrada u Ul. Turgenjevljevoj 1 Fabrika šećera Zgrada Kovnice novca Crkva Rođenja Bogorodice sa Boračkim grobljem