Čikola
| Čikola | |
|---|---|
 Čikola u Petrovom polju | |
 | |
| Opšte informacije | |
| Dužina | 47,8 km |
| Basen | 836,8 km2 |
| Sliv | Jadranski |
| Vodotok | |
| Izvor | Mirlović Polje |
| V. izvora | 285 m |
| Ušće | Krka |
| Geografske karakteristike | |
| Država/e |  Hrvatska |
| Oblast | Dalmacija |
| Naselja | Drniš |
| Pritoke | Vrba |
| Reka na Vikimedijinoj ostavi | |
Čikola je rijeka u Dalmaciji, Republika Hrvatska. Lijeva je i najveća pritoka Krke, a u nju se uliva nedaleko od Skradinskog buka. Teče kroz Petrovo polje i kanjon koji je usjekla u kraškoj površi. Izvire iz kraškog vrela i ljeti često presušuje. Njena pritoka Vrba se takođe smatra početkom rijeke. Pri ušću je Čikola veoma proširena zbog ujezeravanja vode.
Ime[uredi | uredi izvor]
Naziv Čikola (Čikojla) je turskog porijekla. Značenje ove riječi je približno „voda kroz litice“. To se odnosi na tok rijeke u kanjonu. Do dolaska Turaka 1522. godine, zvala se Poljšica.[1]
Izvor i tok[uredi | uredi izvor]
Izvire iz kraškog vrela (285 m) u Mirlović Polju, na obodu Petrovog polja i u podnožju planine Svilaje. Vrelo je aktivno u jesen i zimu, kada izbacuje do 8 m³/s vode.[2] Ljeti presušuje. Nakon 1 km toka, Čikola prima lijevu pritoku Vrbu.[3]
Čikola je duga 47,8 km Površina sliva je 836,8 km².[4]
Protiče kroz Petrovo polje i grad Drniš na zapadnom kraju polja. U gornjem toku, u mekšim dolinskim slojevima, Čikola se erozijom proširila. Od Drniša do ušća usjekla se u krečnjačku zaravan i izgradila kanjon.
Pri ušću, na dužini od 3 km, veoma je proširena (500 širine), kao i Krka, zbog izdizanja bigrene pregrade na Skradinskom buku, što je dovelo do ujezeravanja vode uzvodno. Uvala Čekinac s lijeve strane proširenog ušća, predstavlja potopljeno ušće pritoke Čikole koja je proticala kroz Punčku dragu. Ušće Čikole je dio Nacionalnog parka Krka.
Njen vodostaj je veoma promjenljiv; za vlažnih zima obiluje vodom, a o ljetnjim mjesecima vodostaj je jako nizak zbog suše i navodnjavanja zemljišta oko njenog srednjeg toka.[4]
Pritoke[uredi | uredi izvor]
Vrba je lijeva pritoka Čikole, duga 19 km. Nastaje od više vrela kod sela Gornje Postinje, na južnim obroncima Svilaje — Perića vrilo (491 m), Gornji Stubal, Donji Stubal, Kukuzovac, Žukovac. Teče kroz polje Tisna Vrba (Crivačko polje) i kratak klanac, a potom se u Petrovom Polju (Kljake) uliva u Čikolu. Kod Crivca je poznata pod nazivom Jaruga i tu formira jezerce bez imena. Na prelazu iz Crivačkog polja u klanac, nalazi se slap Sokolac.[5]
Čikoli u Petrovom polju s desne strane pritiču potoci kao što su Mantovac, Trzibalić i Otavac. Pri ušću Čikole, s lijeve strane, nalaze se Punčka, Ljubića i Miljevića draga. To su doboke, strme i suve doline nekadašnjih pritoka Čikole, koje su presušile.
Jezero Torak se nalazi uz lijevu obalu Čikole, na početku ujezerenog ušća. Iz njega se voda preliva u rijeku. Jezero je kružnog oblika prečnika 180 m i dubine 47 m i ono je u stvari vrelo iz kojeg izbija čista, pitka voda, koja se crpi za potrebe vodovoda.[6]
Kanjon Čikole[uredi | uredi izvor]
Kanjon rijeke Čikole je dug 14 km i mjestimično dubok do 170 m. Njegov početak je odmah pri izlasku rijeke iz Petrova polja, kod samog Drniša. Završava se 6 km prije samog ušća Čikole, odnosno 3 km od ujezernog dijela rijeke. Zaštićen je od 1965. godine.[7]
Čikola je kanjon usjekla u kraškoj površi. Stvaranje naslaga krečnjaka trajalo je od donje jure do eocena, dok je kraška površ formirana krajem pliocena i početkom pleistocena. Usijecanje kanjona je počelo krajem pleistocena, a istovremeno je nastao i obližnji kanjon Krke.
U kanjonu postoji nekoliko manjih slapova, kao što su Lasmač, Saranča i Šuplji vir. Rijeka formira i malo Ovčje jezero. Ljeti je dno kanjona uglavnom suvo, zbog presušivanja Čikole. Voda se najviše zadržava u Procipu, koji je veoma uzak i dubok dio kanjona. Od brojnih pećina, najviše su istražene Topla peć i Štrikinica.
Na desnoj strani kanjona, iznad Drniša nalazi se tvrđava Gradina, a na njegovom kraju, takođe sa desne strane, nalazi se Ključica. Oba utvrđenja potiču iz srednjeg vijeka.[8] Gradi se staza kroz kanjon koja polazi od Čikolskog mosta u Drnišu i omogućuje pristup starim mlinicama (mlinovima), kojih ima ukupno šest. Planira se i uređenje pećine Štrikinice za posjetu turista.[9]
Živi svijet[uredi | uredi izvor]
.JPG)
Čikola je nekada bila leglo malaričnih komaraca, zbog čega su ljudi u blizini rijeke često oboljevali od malarije. Čišćenje korita radi suzbijanja ove bolesti je počelo 1924. godine.
U Čikoli živi 9 vrsta riba iz porodice Cyprinidae. Među njima je Turskijev klen (Telestes turskyi), endemičan za Krku i Čikolu. Mislilo se da je izumro, ali je ponovo otkriven 2002. godine. Druga endemična vrsta ove porodice je dalmatinska gaovica (Phoxinellus dalmaticus), a oštrulj (Aulopyge huegelii) živi i u drugim dalmatinskim rijekama. U Čikoli postoji 5 vrsta iz porodice pastrmki (Salmonidae).
Gambuzija (Gambusia affinis) je uvezena iz Sjeverne Amerike 1924. godine, radi uništenja larvi malaričnih komaraca. Ova agresivna invazivna vrsta je potisnula druge vrste riba.
U pećini na desnoj obali Čikole, nasuprot jezera Torak, otkrivena je 1999. godine čovječja ribica (Proteus anguinus).[10]
Mostovi i drugi objekti[uredi | uredi izvor]
Najznačajniji most na rijeci je Drniški ili Čikolski most, na samom ulazu u Drniš iz pravca Splita i Šibenika. Podignut je za vrijeme turske vladavine kao kameni most. Njemačka vojska ga je srušila 1944. godine, prilikom povlačenja pred partizanima koji su prodirali iz pravca Šibenika. Privremeno je izgrađen drveni most, sa kojeg je 1948. godine sletio kamion koji je prevozio rudare u Siverićki rudnik uglja. Tom prilikom se u nabujaloj Čikoli utopilo 10 ljudi.[11] Kasnije je podignut današnji betonski most. Kod Čikolskog mosta je 2011. godine oteta i kasnije ubijena Antonija Bilić, za kojom je pokrenuta najveća potraga u istoriji Hrvatske.[12]
Željeznički most 3 km uzvodno od Drniša, kod Kričaka, izgrađen je 1877. godine. Minirala ga je njemačka vojska 1944. godine, ali je podignut novi. U Petrovom polju su još Otavički most kod Mauzoleja Ivana Meštrovića, Matića most u Ružiću i postojao je Vezovića most, takođe srušen 1944. godine. Nizvodno od Drniša nalazi se Mrđenov most, a još dalje Ključki most, kod sela Ključ i istoimene tvrđave.
Iznad kanjona Čikole, nalazi se Drniška tvrđava (Gradina), pod kojom je nastao grad Drniš. Druga značajna tvrđava je Ključica. Obe su na desnoj strani kanjona.
Uz rijeku, kod sela Umljanović (Balina glavica) nalazio se stari rimski grad Municipijum Magnum (Sinodijum).
Na uzvišenju udaljenom 300 m od Čikole, nalazi se Mauzolej Ivana Meštrovića.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ DRNIŠKA KRAJINA ZA TURSKOGA VLADANJA, Dr. fra Karlo Kosor
- ^ ISSUU - Helop _7_2010 by HPK Sveti MIhovil Šibenik
- ^ preglednik
- ^ a b Enciklopedija Jugoslavije JLZ Zagreb 1984 pp. 284.
- ^ preglednik
- ^ „Vodovod i odvodnja d.o.o. - Šibenik[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 20. 4. 2014. g. Pristupljeno 19. 4. 2014. Sukob URL—vikiveza (pomoć)
- ^ Kanjon Čikole
- ^ „Grad Drniš - Srednjovjekovne utvrde[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 14. 4. 2014. g. Pristupljeno 19. 4. 2014. Sukob URL—vikiveza (pomoć)
- ^ Drniš: šetnica "Od mlinice do mlinice" > Slobodna Dalmacija > Sibenik
- ^ „Arhivirana kopija” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 20. 4. 2014. g. Pristupljeno 19. 4. 2014.
- ^ Nikola Adžija, DNEVNIK 1941– 1950, Ogranak Matice hrvatske Drniš, 2005.
- ^ [„Godina dana od nestanka Antonije Bilić - Jutarnji.hr[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 19. 04. 2014. g. Pristupljeno 19. 04. 2014. Sukob URL—vikiveza (pomoć) Godina dana od nestanka Antonije Bilić - Jutarnji.hr]
