Šimanovci

Šimanovci
Šimanovci;
	Centar Šimanovaca
Administrativni podaci
Država	Srbija
Autonomna pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Sremski
Opština	Pećinci
Stanovništvo
— 2011.	3.036
— gustina	99/km2
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 52′ 13″ S; 20° 05′ 18″ I / 44.870166° S; 20.088333° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	59 m
Površina	33,8 km2
	Šimanovci Šimanovci na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	22310
Pozivni broj	022
Registarska oznaka	RU

Šimanovci su naselje u Srbiji u opštini Pećinci u Sremskom okrugu, 28 km udaljeno od Beograda. Prema popisu iz 2011. bilo je 3.036 stanovnika.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Veruje se da su Šimanovci dobili ime po ličnom imenu Šišman I, koji je očigledno bio u vezi s Ugrin Čak. Prvi put se pominju 1385. godine, a prva crkva u selu se pominje 1756. godine. Prema popisu iz 1910. godine u selu je živelo 2.002 stanovnika.

Po završetku Drugog svetskog rata Šimanovci su bili u sastavu zemunskog sreza da bi 1955. bila formirana opština koja je pripala srezu Stara Pazova. Potom su pripali srezu Sremska Mitrovica, a ukidanjem srezova su uključeni u opštinu Pećinci. Šimanovci se nalaze na 25. kilometara od Beograda i samo 10. kilometara od međunarodnog aerodroma Nikola Tesla. Ubrzani razvoj je započeo formiranjem industrijskih zona u kojima su brojne domaće i strane kompanije izgradile svoje pogone. U Ugarskoj, smrću cara Jovana Nenada, njegove pristalice nezadovoljne statusom kao i veći deo srpskog naroda prelaze 1527. godine u Srem pod vođstvom Radoslava Čelnika i Subote Vrlića. Oni priznaju tursku vlast, postaju vazali, dobijaju položaje, privilegije, tu i ostaju. U Šimanovcima verovatno su naseljeni vojnici cara Jovana Nenada, ali njihova prezimena u turskim popisima iz druge polovine XVI veka nisu kao ova sadašnja, osim prezimena Radić i Bojić koja su postojala na popisima 1800. i 1870. godine. Izvesni Nikola Radić 1570. godine bio je knez sela, a porodica Bojić je bila u kumovskim vezama sa porodicom Ćirković dok su živeli u Šimanovcima.

Veliki rat odlučen je bitkom kod Slankamena 19. avgusta 1691. godine u kojoj austro-nemačka vojska, pod komandom grofa Ludviga Vilhelma Badenskog potukla tursku vojsku na brdu Mihaljevac, neposredno pored Slankamena. Učestvovalo je oko 10.000 Srba. Na bojištu je ostalo oko 20.000 nastradalih turskih vojnika, 18 paša i sam vezir Mustafa Ćuprilić.

Car Leopold I odgovara novom privilegijom, i već sutradan posle bitke 20. avgusta 1691. godine proširuje prava Srba i crkve kao nagradu za pobedu.

U čast ove pobede je posle 101 godine na visu iznad Slankamena podignut spomenik visok 16 metara. Tom prilikom pevao je i hor kojim je dirigovao Stevan Mokranjac, a na spomeniku su uklesane reči stihova Zmaj Jove Jovanovića: „I hvala i slava junacima vrlim, padom uzdignutim, smrću neumrlim“. Turska se ponovo prestrojava i konsoliduje vojsku i u nastavku „Velikog rata“ u blizini Sente 11. septembra 1697. godine odigrala se velika bitka između austrijske i turske vojske. Pod komandom Eugena Savojskog, austrijska vojska nanela je težak poraz turskoj vojsci sa kojom je komandovao sam sultan Mustafa II. Turska je bila blizu pobede ali uspešnom taktikom su razbijeni i tada je poginulo 27 paša, janičarski aga, veliki vezir i 30.000 vojnika. Sultan je sa 2.000 konjanika uspeo da pobegne u Temišvar. Ratni plen je bio ogroman: 72 topa, 52.400 đuladi, 553 bombe, 505 buradi baruta, 6.000 kola municije i hrane, 5.000 konja, 6.000 kamila, 12.000 volova i bivola, i još razne robe koja je podeljena kao plen vojnicima. Ovom pobedom Austrija je stvorila povoljne uslove za Karlovački mir 1699. godine. Nove granice u Sremu išle su linijom od Slankamena, Maradika, Rume, Mitrovice, Laćarka i do ušća Bosuta i Rače. Srbi učesnici bitke, iskusni graničari iz Like, Slavonije, Bosne i Korduna, naseljavaju oslobođenu teritoriju severnog Srema kao prethodnica ubrzanom formiranju vojne granice i u ovom delu austrijske monarhije.

Donji Srem kao i Šimanovci ostali su još 20 godina pod Turskom. U tom periodu postoje tri zapisa o selu Šimunovci 1713. 1714. i 1716. godine u tefterima mitropolita Mojsija Petrovića i odnose se na meštane po imenima, bez prezimena: Đorđe, Arsenije, Ranislav, Živan, Boža, Đura, Vujica, Miladin i njihovim prilozima za crkvu, obavezama prema turskoj vlasti i dugovi prema jevrejskom trgovcu. Po imenima se može zaključiti da su Srbi, ali prezimena su nepoznata i ne zna se tačno dali su oni preci današnjih stanovnika Šimanovaca.

Mir je narušen i u maju 1716. godine, započet je novi, varadinski rat protiv Turske, velikom bitkom na polju Vizircu koji se nalazi između Sremskih Karlovaca, Petrovaradina i Bukovca i u avgustu iste godine potučena je Turska vojska. Učestvovali su Srbi iz raznih krajeva austrijske monarhije i Ugarske i jedan broj se trajno naselio u Donjem Sremu. Poslednji Turski vojnik je napustio Srem 1717. godine, posle 196 godina vladanja, ali su ostavili dubok trag pre svega u jeziku i turcizmima (oko 6.500 reči) koji su odomaćeni i danas ih nesvesno smatramo svojim maternjim jezikom. Primer: bećar, bekrija, boja, bostan, bunar, burazer, vuruna, dud, deda, direk, đuvegija, jadac, jorgan, juriš, kafana, kajmak, kašika, kopile, kutija, lula, lopovluk, leš, makaze, musaka, oluk, odžak, papuča, parče, rakija, sapun, top, ćebe, ular, čakšire, čokot, čoban, šećer, alat, badava, ćufte, đuveč, sabajle, muštuluk, zort, jendek, džada, mur, bukač, adet…

Rat je završen mirom u Požarevcu 21. jula 1718. godine i Turci gube ceo Srem, Temišvar, Banat i Beograd sa severnom Srbijom. Ovaj veliki tridesetpetogodišnji neprekidni ratni vihor ispreturao je narode Balkana, Podunavlja i Posavlja, više puta razne vojske su prošle Banatom, Bačkom a pogotovo Sremom uništavajući gradove i sela i ostavljajući strašnu pustoš.

Utvrđeno je popisom Srema od 1722. godine da postoji 22 naselja i 30 pustara (nenaseljenih mesta) u koje spadaju i Šimanovci, Krnješevci, Tovarnik, Ugrinovci, Ašanja, Bečmen, Tovarnik i Ugrinovci. Od 1718. do 1728. godine država Austrija upravlja Zemunskim spahilukom, obnavlja puteve i kuće i potom sve prodaje Fridrihu Karlu, grofu od Šenborna za 60.000 franaka. Šimanovci 1736. godine nisu još bili naseljeni, prema državnom popisu, ali ubrzo posle godinu-dve vraćaju se stari i dolaze novi stanovnici i selo ima tek nekoliko porodica.

Puna vojna granica u donjem Sremu se uspostavlja 1745. godine, a porodica Grofa od Šenborna zadržava upravu nad Šimanovcima i još 11 sela. Popisom od 1746. godine utvrđeno je da u Šimanovcima ima samo 21 domaćinstvo. Pored Save nicali su visoki čardaci – osmatračnice na rastojanju “pola sata“ hoda i gde se straža obavljala i danju i noću. U naseljenim mestima (Vojka, Šimanovci, Kupinovo, Boljevci itd.) izgrađivane su velike vojne kasarne i poligoni za vežbanje. Disciplina i pokornost graničara održavala se surovim kaznama, nekada gorim od inkvizicije i turskih mučenja. Upamćena je kazna kada kažnjenik, vojnik ili meštanin, mora da legne preko klupe, koja se zvala „lemeš“, ispred kasarne, na raskršću, i da mu javno drugi vojnik „pošteno“ udara batine. Tako je i nastao izraz „izlemati ga“.

Porodica Grofa od Šenborna prodaje svoje vlastelinstvo Georgiju Bernatu 1753. godine za 36.000 forinti, a nadgledanje i dalje vrši Danijel Sep, koji je to obavljao i ranije. Selo Šimanovci se uvećava i popisom od: 1756. godine ima 40 kuća, 1766. godine ima 73 kuće ,1774. godine ima 88 kuća i 1791. godine ima 93 kuće i već 1.017 stanovnika.

Od 1770. do 1775. godine iz okoline Zvoljena u Slovačkoj, pod vođstvom profesora Jana Bona doseljavaju se u Srem prve porodice siromašnih i obespravljenih Slovaka, prvo 98 porodica u Staru Pazovu, kasnije 1832. godine u Boljevce, 1861. godine u Dobanovce i Ašanju, i u manjem broju u Surčin, Jakovo, Kupinovo, Ugrinovce i Šimanovce. Za razliku od ratobornih i prekih Srba, Slovaci su bili radan, tih i skroman narod, vešt u poljoprivredi i zanatstvu, od kojih se imalo šta naučiti.

Godine 1775. u Šimanovcima rade dve škole na nemačkom i srpskom jeziku što pozitivno utiče na pismenost i opšti evropski kulturni nivo stanovništva.

Ovde se nalaze Srpska pravoslavna crkva Svetog Nikole u Šimanovcima i Kuća Atanacković Ilije u Šimanovcima.

U Šimanovcima ima 50 fabrika sa 3200 zaposlenih.^[1]

Crkva[uredi | uredi izvor]

U jugoistočnom delu Srema u toku XV veka porodica srpskih despota Brankovića podigla je i dva manastira koji pripadaju larvi Fruškogorskih manastira. Manastir Obed podignut je u blizini Kupinova, u samoj Obedskoj bari u kom se zamonašila Despotica Angelina, poreklom iz čuvene hrišćanske albanske porodice Arijanita, žena slepog Despota Stevana Brankovića, majka Đorđa i Jovana, srpska svetica, a u Sremu od milošte nazvana Majka Angelina. Po dolasku u Srem 1486. godine Angelina podiže u Kupinovu, sadašnju crkvu Svetog Luke, u kojoj su bile mošti posvećenom Svecu, ali u toku Drugog svetskog rata misteriozno nestaju. Manastir Fenek, sa crkvom Svete Paraskeve, ili Svete Petke, podignut je između sela Boljevaca i Jakova, na par kilometara od reke Save, spominje se prvi put 1563. godine u pisanim dokumentima. Fenek svojim položajem, u kasnijem periodu, ima veliki političko-istorijski značaj, u njemu borave u više navrata, buduće vođe I srpskog ustanka, sam Karađorđe, na savetovanjima i pripremama za ustanak. U memoarima prote Matije Nenadovića je zabeležen susret u manastiru Fenek kneza valjevske nahije J. Nenadovića sa carem Josipom u vezi ustanka i budućih odnosa Srbije i Austrijske carevine. Manastir je u više navrata tokom 20. veka bio teško oštećen, čak avio bombardovan u Aprilskom ratu 1941. godine, kasnije je opljačkana bogata riznica, vredna biblioteka i ceo kompleks zapaljen od strane ustaša.

Godine 1791. posle detaljnih urbanističkih izmena centra Šimanovaca, uz veliku volju, napor i trošak svih meštana, počinje se sa gradnjom sadašnje crkve Svetog Nikole u baroknom stilu koji je tada dominantan u arhitekturi i zapadnih i istočnih hrišćanskih crkava. Ikonostas reže majstor Marko Vujatović 1814. godine i završno oslikavanje 1822. godine radi zemunski slikar Konstantin Lekić. Prema „domovnom popisu“ od 1800. godine u to vreme u selu je bilo ukupno samo 92. naseljena domaćinstava i 4 prazna, sa oko 1.090 meštana koji su za sva vremena izgradili i ostavili objekat vredan poštovanja svim budućim generacijama.

Demografija[uredi | uredi izvor]

U naselju Šimanovci živi 2650 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 38,6 godina (37,8 kod muškaraca i 39,5 kod žena). U naselju ima 1078 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,11.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

1910: 2.002

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[2]
Godina	Stanovnika
1948.	1.888
1953.	1.835
1961.	1.824
1971.	1.767
1981.	2.376
1991.	2.586	2.536
2002.	3.358	3.480

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[3]

Srbi	3.028	90,17%
Romi	83	2,47%
Jugosloveni	40	1,19%
Crnogorci	31	0,92%
Slovaci	26	0,77%
Hrvati	16	0,47%
Makedonci	14	0,41%
Goranci	9	0,26%
Muslimani	6	0,17%
Mađari	5	0,14%
Rusini	4	0,11%
Slovenci	3	0,08%
Rusi	3	0,08%
Bugari	3	0,08%
Česi	1	0,02%
Ukrajinci	1	0,02%
Rumuni	1	0,02%
nepoznato	13	0,38%

Stanovništvo prema polu i starosti^[4]


	m	ž
?	1	2
80+	13	34
75—79	26	49
70—74	61	75
65—69	101	111
60—64	82	98
55—59	97	79
50—54	118	115
45—49	140	133
40—44	153	124
35—39	120	142
30—34	110	94
25—29	130	115
20—24	117	111
15—19	131	137
10—14	120	89
5—9	86	95
0—4	70	79
Prosek :	37,8	39,5

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	417	429	481	502	705	793	1.078

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	188	247	203	246	112	59	17	5	1	0	3,11

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	1.400	432	880	63	24	1
Ženski	1.419	279	879	201	54	6
UKUPNO	2.819	711	1.759	264	78	7

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	697	147	1	2	179
Ženski	443	83	0	1	96
UKUPNO	1.140	230	1	3	275
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	9	57	91	12	46
Ženski	0	4	89	14	7
UKUPNO	9	61	180	26	53
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	3	21	24	6	16
Ženski	1	16	9	35	52
UKUPNO	4	37	33	41	68
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	12	0	0	71
Ženski	17	0	0	19
UKUPNO	29	0	0	90

Privreda[uredi | uredi izvor]

Šimanovci su, koristeći svoj odličan geografski i saobraćajni položaj, postali lider u privlačenju direktnih investicija jer su udaljeni samo 25 km od Beograda i 15 km od međunarodnog aerodroma „Nikola Tesla“. Kroz mesto prolazi auto-put E-70 koji je krak evropskog koridora X. Šimanovci su poslednjih godina postali veliko gradilište mnogih velikih kompanija. U industrijskoj zoni u Šimanovcima je (do 2007) sagrađeno ili se gradi 28 objekata, među kojima su filmski studio Pinka i fabrike: „JUB boja“, „Donkafe“, „Nord cuk“, „Forneti“ i mnoge druge.^[5]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ U Šimanovcima više zaposlenih nego žitelja („Politika”, 29. april 2017)
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
^ Blic: U Pećince uložili dvesta miliona evra^{[mrtva veza]}, 17. maj 2007.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] U Šimanovcima više zaposlenih nego žitelja („Politika”, 29. april 2017)

[2] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[3] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[4] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[5] Blic: U Pećince uložili dvesta miliona evra^{[mrtva veza]}, 17. maj 2007.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]