Širak (marz)

Koordinate: 40° 50′ N 43° 55′ E / 40.833° S; 43.917° I / 40.833; 43.917
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
40° 50′ N 43° 55′ E / 40.833° S; 43.917° I / 40.833; 43.917
Širak
jerm. Շիրակ
Položaj
Država Jermenija
Admin. centarGjumri
Najveći gradArtik, Maralik
Službeni jezikjermenski
MarzpetAšot Gizirjan (od 2010)
Površina2.681 km2
Stanovništvo2010.
 — broj st.281.500
 — gustina st.105 st./km2
 — ISO 3166-2AM.SH
Vremenska zonaUTC+4 (leti +5)
Poštanski broj2601-3126
Zvanični veb-sajt Izmenite ovo na Vikipodacima

Širak marz (jerm. Շիրակ) je jedna od 11 administrativnih jedinica u Republici Jermeniji, odnosno jedan od deset marzeva.

Nalazi se u severozapadnom delu zemlje i graniči se sa Gruzijom na severu i Turskom na zapadu. Na jugu i jugoistoku je Aragacotn, a na istoku Lorijski marz.

Sa površinom od 2.681 km² nalazi se na 6. mestu u Jermeniji. U marzu je 2010. živelo 281.500 stanovnika ili oko 9% celokupne populacije u zemlji.

Administrativni centar marza je grad Gjumri koji sa svojih 150.000 stanovnika predstavlja drugi grad po veličini u zemlji (odmah posle Jerevana). Urbani centri su još Artik i Maralik.

Najvažnije saobraćajnice koje povezuju Jermeniju sa Gruzijom, i dalje sa Rusijom na severu prolaze upravo preko ovog marza. Kod Gjumrija se nalazi i međunarodni aerodrom.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Širak obuhvata severozapadni deo Jermenije, područje duž gornjeg toka Ahurjana, severozapadno od najviše jermenske planine Aragaca. Ovo je planinska provincija sa prosečnim nadmorskim visinama između 1.500 i 2.000 metara.

U centralnom delu marza na nadmorskoj visini između 1.600 i 1.800 metara, oko grada Gjumrija nalazi se prostrana Širakska ravnica (površine 600 km²). Kotlina je okružena planinom Širak sa severa, na jugu je Aragac a na istoku Pambak.

Nadmorska visina raste idući ka severu, prema granici sa Gruzijom gde se nalaze Džavahetske planine. Na granici sa marzom Lori nalazi se planina Ačkasar (u sklopu Džavahetskih planina), najviši vrh u marzu sa nadmorskom visinom od 3.196 metara.

Najvažniji hidrološki objekat u regiji je reka Ahurjan na kojoj je izgrađeno veliko veštačko Ahurjansko jezero, najveća vodena akumulacija u celoj Jermeniji zapremine 525 mln m³. Na gornjem delu toka Ahurjana je jezero Arpi.

Zahvaljujući velikim nadmorskim visinama i kontinentalnosti oblasti ovo je najhladniji deo Jermenije, a temperature se tokom zime neretko spuštaju i do -46 °C.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Gjumri posle zemljotresa 1988.

Prva naselja u ovoj oblasti datiraju iz devetog milenijuma pre nove ere i nastala su u dolini Ahurjana. Iako je područje od najranijih vremena bilo centar intentivne ratarske delatnosti, u južnim delovima pronađeni su brojni arheološki lokaliteti koji upućuju na razvijenu metalurgiju.

Današnji marz Širak obuhvata područje nekadašnjeg gavara Širak koji je predstavljao administrativnu celinu u srednjovekovnoj jermenskoj provinciji Ajrarat.

Širaj je postao deo Ruskog carstva 1804. znatno pre ostatka Jermenije, a u Gjumriju su se nalazile važne baze iz kojih su ruski vojnici započinjali vojne akcije protiv Osmanlija.

U današnjim granicama marz je formiran 5. jula 1995. kao deo nove teritorijalne podele Jermenije.[1] Marz je nastao spajanjem 5 nekadašnjih sovjetskih rejona: Agin, Ahurjan, Amasija, Artik i Guhasjan.

Celo područje marza doživelo je velika razaranja nakon katastrofalnog zemljotresa koji je 7. decembra 1988. potresao obližnji gradić Spitak. Najveća razaranja doživeo je grad Gjumri u kojem je uništeno preko 60% svih građevina.

Demografija[uredi | uredi izvor]

Prema službenim rezultatima popisa stanovništva Jermenije 2001. na području marza Širak živelo je 283.200 stanovnika ili 8,8% celokupnog stanovništva u zemlji. Oko 62% stanovnika je živelo u gradovima, od toga čak 87% samo u Gjumriju.[2]

Prema procenama za 2010. u marzu je živelo 281.500 stanovnika.[3]

1991. 1993. 1995. 1997. 1999. 2001. 2002. 2003. 2004. 2005. 2006. 2007. 2010.
Stanovnika 335.200 320.500 287.800 284.500 283.100 283.200 283.300 282.500 282.200 281.700 281.400 281.300 281.500
Gradsko stanovništvo 235.000 219.900 186.600 182.000 178.700 175.900 174.100 173.100 172.700 172.000 171.400 170.900 169.600
Izvor: ArmStat [4][5]

U administrativnom pogledu marz je podeljen na 5 oblasti (Gjumri, Artik, Maralik, Ašoc i Amasija) i na njegovoj teritoriji nalazi se ukupno 119 naselja, od kojih su tri gradskog tipa: Gjumri, Maralik i Artik. Gjumri je i administrativni centar marza.[6] Preostalih 116 naselja je seoskog tipa.

Gradovi u Širaku
po broju stanovnika u 2010.
1. Gjumri 146.000 2. Artik 17.400
3. Maralik 5.400

Znamenitosti[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Article 104 of the Constitution of the Republic of Armenia, Narodna skupština Republike Jermenije, 5. jul 1995.
  2. ^ Report of the results of the 2001 Armenian Census, National Statistical Service of the Republic of Armenia
  3. ^ Procene broja stanovnika za Jermeniju, zaključno sa 1. aprilom 2010.
  4. ^ ArmStat, «Demographic Handbook of Armenia» (arhiv), 2007. (jezik: engleski)
  5. ^ ArmStat, «Čislennostь postoяnnogo naseleniя RA na 1-e aprelя 2010 g.», 2010. (jezik: jermenski)
  6. ^ "RA Shirak Marz" - Marzes of the Republic of Armenia in Figures, 2002-2006. National Statistical Service of the Republic of Armenia. 2007.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Širak na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ширак_(марз)&oldid=27052719”