Brusni papir
Brusni papir, šmirgl papir (njem. Schmirgelpapier - brusni papir) ili samo šmirgla, šmirglo je vrsta krutog papira čija je jedna ili obje strane obložena abrazivom. Koristi se da se uklone male količine materijala sa površina da bi se učinile glatkim (pri bojenju ili završnoj obradi drveta), da se ukloni sloj materijala (stara boja) ili da se površina učini grubljom, kao priprema prije lijepljenja.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Prva zabilježena upotreba šmirgl papira seže u 13. vijek kada su se mrvljene školjke, sjemenke i pijesak miješali s prirodnom gumom i lijepili na pergament.[1] U Bibliji se pominje da je kralj Solomon koristio misteriozni abraziv zvan šamir dozvoljavajući kralju da izgradi svoj hram (npr. seče ogromne kamene blokove) bez upotrebe gvozdenog alata, pošto je hram trebalo da bude mesto mira, a gvožđe je bilo korišćeno u ratu. U hebrejskom predanju Šamir je takođe smatran magičnim crvom sposobnim da razbije staklo kada se na njemu odmara.[2][3]
U slične svrhe kao šmirgl papir koristila se i koža ajkule.[4] Na Komorskim ostrvima domoroci su koristili grube krljušti živog fosila celakanta.[5] U Japanu je korišten skuvani i isušeni konjski rep, koji je kao materijal za poliranje davao bolje rezultate od šmirgl papira.
Šmirgl papir je u početku bio poznat kao staklasti papir pošto je sadržavao dijeliće stakla. Pošto su djelići stakla bili oštriji od pijeska davali su bolje rezultate. Jeftini falsifikati od pijeska su prodavani kao staklasti papir sve do 17. vijeka[6].
Do 1833. staklasti papir je izrađivan ručno u kompaniji Džona Oakeja. On je razvio nove vrste adheziva i procese koji su omogućili masovnu proizvodnju. Proces pravljenja šmirgl papira je patentirao Ajzak Fišer Džunior iz Springfilda u Vermontu 14. juna 1834.
Godine 1921, 3M je osmislio šmirgl papir sa vodonepropusnom podlogom, poznat kao mokrosuvi šmirgl papir. Time je omogućeno korištenje s vodom koja služi kao lubrikant koji odnosi čestice koje bi bez toga prekrile površinu papira nanoseći mu štetu. Ovakav papir je prvo korišten kod farbanja automobila[7].
Tipovi šmirgl papira[uredi | uredi izvor]
Postoji mnogo tipova šmirgl papira koje se razlikuju po podlozi, materijalu koji se koristi za abrazivnu površinu, veličini čestica površinskog materijala i ljepilu kojim se povezuju.
Podloga[uredi | uredi izvor]
Pored papira, podloga za šmirgl papir uključuje i tkaninu (pamuk, poliester, vještačku svilu), polietilensku (PET) foliju i vlakno ili gumu. Tkanina se koristi za trake i diskove papira, dok se PET folija koristi kod finih abraziva. Vlakno ili vulkanizovano vlakno je čvrsti materijal za podlogu sa mnoštvom slojeva polimera utisnutih u papir.
Masa podloge se označava slovom. Za papirne podloge najlakše su označene sa A, a najteže sa F. Za podloge s tkaninom oznake se J, X, Y, T, i M, od najlakše do najteže.
Savitljiva podloga omogućava da šmirgl papir može da prati konture materijala. Manje savitljive podloge se koriste za pravilne i ravne površine.
Podloga može biti zalijepljena na papir ili biti odvojena kao kod traka i diskova šmirgl papira. Jači papir ili podloga povećava jednostavnost pri obradi drveta. Što je jači materijal podloge, brže je brušenje, habanje papira i grublja je površina koja se obrađuje.
Materijal abraziva[8][uredi | uredi izvor]
Materijali koji se koriste za krupice abraziva su:
- kremen, koji se danas rijetko koristi
- granit, koristi se pri obradi drveta
- korund, pri brušenju i poliranju metala
- aluminijum oksid, najčešće korišćen i najfetiniji. Koristi se na metalu (automobilskih karoserija) ili drvetu
- silikon karbid, od najsitnijih do najkrupnijih grubih granula, često se koristi kod vlažnih materijala
- aluminjim cirkon, koristi se kod mašina za brušenje
- hrom(III) oksid, koristi se kod najsitnijih mikrometarskih granula
- keramički aluminijumov oksid, koristi za rad pri velikom pritisku na podlogu i kod abraziva za tkaninom i onih sa ljepilom
Šmirgl papir se može sterilisati dodavanjem suvog lubrikanta abrazivu. Ovakvi papiri su korisni kod završnom brušenju sloja i boje pošto sprečavaju začepljenja podloge i produžavaju životni vijek papira.
Što je grublji abrazivni materijal lakše je šmirglanje površina kao što je drvo. Abraziv za poliranje granita mora biti grublji od granita.
Veličina granula abraziva [8][uredi | uredi izvor]
Postoji nekoliko standarda koji se koriste za označavanje veličine granula abraziva. Označava se ne samo prosječna veličina granula, već i varijacije u veličini. Najčešće skale su CAMI (engl. Coated Abrasive Manufacturers Institute) koja se koristi u Sjedinjenim Državama i FEPA (engl. Federation of European Producers of Abrasives), poznata kao i P sistem. FEPA sistem se poklapa sa ISO 6344 standardom. U Japanu se koristi JIS (engl. Japanese Industrial Standards Committee), koji se najčešće koristi za mikrogranule. Ought sistem ({0, 00, 000, ...} ili {1/0, 2/0, 3/0, ...}) se u prošlosti koristio u SAD. Jeftiniji šmirgl papiri često sadrže oznake kao što su: grubi, srednji i fini.
Tabela oznaka[uredi | uredi izvor]
| ISO/FEPA sistem | CAMI sistem | Prosječna veličina granula abraziva u mikrometrima | |
|---|---|---|---|
| Makrogranule | |||
| Najgrublji (veoma brzo uklanjaju materijal, početno šmirglanje parketa) | P12 | 1815 | |
| P16 | 1324 | ||
| P20 | 1000 | ||
| P24 | 764 | ||
| 24 | 708 | ||
| P30 | 642 | ||
| 30 | 632 | ||
| 36 | 530 | ||
| P36 | 538 | ||
| Grubi (brzo uklanjanje materijala) | P40 | 40 | 425 |
| 50 | 348 | ||
| P50 | 336 | ||
| Srednji (šmirglanje golog drveta pri pripremi za završno poliranje, za nježno uklanjanje laka) | 60 | 265 | |
| P60 | 269 | ||
| P80 | 201 | ||
| 80 | 190 | ||
| Sitni (šmirglanje drveta u pripremi za poliranje, neodgovarajuće za uklanjanje laka ili boje sa dreveta, koristiti se za uklanjanje mrlja od gipsa i vode s drveta) | P100 | 162 | |
| 100 | 140 | ||
| P120 | 125 | ||
| 120 | 115 | ||
| Veoma sitni (šmirglanje običnog drveta) | P150 | 100 | |
| 150 | 92 | ||
| P180 | 180 | 82 | |
| P220 | 220 | 68 | |
| Mikrogranule | |||
| Veoma sitni (završno šmirglanje između slojeva) | P240 | 58.5 | |
| 240 | 53.0 | ||
| P280 | 52.2 | ||
| P320 | 46.2 | ||
| P360 | 40.5 | ||
| Izuzetno sitni (početno poliranje drveta) | 320 | 36.0 | |
| P400 | 35.0 | ||
| P500 | 30.2 | ||
| 360 | 28.0 | ||
| P600 | 25.8 | ||
| Supersitni (završno poliranje slojeva i drveta) | 400 | 23.0 | |
| P800 | 21.8 | ||
| 500 | 20.0 | ||
| P1000 | 18.3 | ||
| 600 | 16.0 | ||
| P1200 | 15.3 | ||
| Najsitniji (završno šmirglanje i poliranje debljih slojeva) | P1500 | 800 | 12.6 |
| P2000 | 1000 | 10.3 | |
| P2500 | 8.4 | ||
Ljepila[uredi | uredi izvor]
Za lijepljenje abraziva na papir koriste se razne vrste adheziva. Prirodna ljepila od životinjskih tkiva se još uvijek koriste, ali sve manje jer ne podnose preveliku toplotu niti su vodonepropusna. Vodonepropusni šmirgl papiri koriste ljepila od smole i vodonepropusnu podlogu.
Postoje i šmirgla kod kojih su granule međusobno razdvojene da bi papir bio savitljiviji. Time se smanjuje zapušenje papira.
Oblici šmirgl papira [8][uredi | uredi izvor]
Šmirgle se prave u veliko broju različitih oblika.
- list, najčešće dimenzija 25-30 centimetara
- traka (kaiš), najčešće s tkaninom u podlozi
- disk, napravljen da bi se ukolpio na razne oblike mašina sa rotirajućom glavom
- kolut (tabak)
- spužva, za uska mejsta
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Casey, Don (3. 5. 2016). „Know How: Sandpapers and Sanding”. Sail Magazine. Pristupljeno 1. 2. 2019.
- ^ Stories Behind Everyday Things. United States of America: Reader's Digest. 1982. str. 293. ISBN 0-89577-068-7.
- ^ „Abrasive | material”. Encyclopedia Britannica (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-04-10.
- ^ Thomson, Keith Stewart (1992). Living Fossil: The Story of the Coelacanth. W. W. Norton & Company Limited. ISBN 978-0-393-30868-6. Arhivirano iz originala 2014-06-27. g.
- ^ Thomson 1992
- ^ Stalker & Parker (1971) [1688]. A Treatise of Japaning and Varnishing. Tiranti.
- ^ Jeffrey, Kirk (1989). „The Major Manufacturers: From Food and Forest Products to High Technology”. Ur.: Clark, Clifford Edward. Minnesota in a Century of Change: The State And Its People Since 1900. Minnesota Historical Society Press. str. 234. ISBN 978-0-87351-238-1.
- ^ a b v „Brusni papir (šmirglanje)”. krstarica.com. Arhivirano iz originala 01. 07. 2013. g. Pristupljeno 10. 09. 2013.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Stalker & Parker (1971) [1688]. A Treatise of Japaning and Varnishing. Tiranti.
- Michael Dresdner (1992). The Woodfinishing Book. Taunton Press. ISBN 1-56158-037-6
- Bob Flexner (2005). "Understanding Wood Finishing — How to Select and Apply the Right Finish". Fox Chapel Publishing. ISBN Hardcover:978-1-56523-548-9. ISBN Paperback:978-1-56523-566-3
- R D Dean & R A Dalrymple, Coastal Processes with Engineering Applications (Cambridge University Press, 2002)
- W C Krumbein & L L Sloss, Stratigraphy and Sedimentation, 2nd edition (Freeman, San Francisco, 1963).
- Udden, J. A. (1914). „Mechanical composition of clastic sediments”. Geological Society of America Bulletin. 25 (1): 655—744. Bibcode:1914GSAB...25..655U. doi:10.1130/GSAB-25-655.
- Wentworth, C. K. (1922). „A Scale of Grade and Class Terms for Clastic Sediments”. The Journal of Geology. 30 (5): 377—392. Bibcode:1922JG.....30..377W. JSTOR 30063207. S2CID 128682870. doi:10.1086/622910.
- Hill, Ray (jul 1977), „PS guide to sandpaper and other coated abrasives”, Popular Science, 211 (1): 106, ISSN 0161-7370
- Parker, Jerry (april 1962), „How to choose the right coated abrasive”, Popular Science, 180 (4): 159, ISSN 0161-7370
- Chris Baylor. „Belt Sanders - Woodworking Tools - How to Use a Belt Sander”. thesprucecrafts. Pristupljeno 2014-03-06.
- „Woodwork Machinery Every Workshop Needs”. The UK Time. 11. 2. 2022.
- Michael Pollak (2000-02-03). „A Sport for Purists: Belt-Sander Races”. New York Times. Pristupljeno 2014-03-06.
- A. R. Ennos and J. A. Ventura Oliveira (20. 11. 2017). „The Mechanics of Splitting Wood and the Design of Neolithic Woodworking Tools”. EXARC Journal (EXARC Journal Issue 2017/4). Pristupljeno 2020-12-03.
- Howard Grivna. „Why your sander can’t hold close thickness tolerance”. Woodworking Network (na jeziku: engleski).
- „The Wide Best Sander - School of the Art Institute of Chicago” (PDF). School of the Art Institute of Chicago. Arhivirano iz originala (PDF) 12. 08. 2022. g. Pristupljeno 08. 10. 2023.
- „Homag technology takes planing, profiling, moulding and sanding to a new level”. www.furnitureproduction.net (na jeziku: engleski).
- „Guide to wide belt sanders (overview)”. wtp.hoechsmann.com.
