Štajerska (država)
| Štajerska Steiermark | |
|---|---|
 | |
 | |
| Država |  Austrija |
| Admin. centar | Grac |
| Predsednik | Herman Šicenhefer |
| Površina | 16.401,04 km2 |
| Stanovništvo | 2019. |
| — broj st. | 1.243.052 |
| — gustina st. | 75,79 st./km2 |
| Zvanični veb-sajt | |
Štajerska (nem. Steiermark, sloven. Štajerska) je jedna od 9 saveznih pokrajina Republike Austrije, u njenom središnjem i jugoistočnom delu. Glavni grad Štajerske je Grac, posle Beča najveći grad Austrije.
Položaj[uredi | uredi izvor]
Štajerska zauzima središnji i jugoistočni deo Austrije. Pokrajina se graniči:
- na severu - pokrajina Donja Austrija,
- na istoku - pokrajina Burgenland,
- na jugu - Slovenija,
- na jugozapadu - pokrajina Koruška,
- na zapadu - pokrajina Tirol,
- na severozapadu - pokrajina Gornja Austrija.
Prirodne odlike[uredi | uredi izvor]
Sa površinom od 16.401,04 km² Štajerska je po veličini druga pokrajina u državi.
Reljef: Štajerska je po reljfu podeljena na dva izrazita dela. Južni i istočni deo je u sklopu oboda Panonske nizije i to je valovito i bregovito, ređe brdsko područje. Nadmorska visina je oko 200-400 metara. Planinska područja se prostiru u središnjem i severnom delu i pripadaju lancu Alpa (Austrijski i Štajerski Alpi). Najviši vrh, Visoki Dahštajn, se nalazi na severozapadnoj granici i visok je gotovo 3 hiljade metara.
Štajerska je podijeljena na nekoliko oblasti. Površinom je najveća Gornja Štajerska (njem. Obersteiermark), koja se prostire od Štajerskih ivičnih planina na sjeveru do doline rijeka Mure i Mirc na jugu. Zapadna Štajerska (njem. Weststeiermark) južno je od Gornje Štajerske i leži zapadno od rijeke Mure, dok Istočna Štajerska (njem. Oststeiermark) leži istočno od Mure i južno od Fišbaher Alpa. Glavni grad Štajerske Grac smješten je između Istočne i Zapadne Štajerske. Južni dio pokrajine oko Lajbnica, Radkersburga i Dojčlandsberga naziva se Južnom Štajerskom (njem. Südsteiermark), no taj se geografski pojam ne smije pomiješati sa nazivom Donja Štajerska (njem. Untersteiermark) koja je nakon Prvog svjetskog rata priključena Državi SHS i danas pripada Sloveniji.
Klima: Štajerska ima blagu umereno kontinentalnu klimu, koja samo u najvišim delovima prelazi u planinsku.
Vode: Središnjim delom Štajerske protiče reka Mura, koji se danas smatra sastavnim delom pokrajinskog identiteta. Ona u pokrajini prima nekoliko pritoka, od kojih su bitne Mirc (leva) i Lasnic (desna). Istočni de pokrajine je u slivu reke Rabe, koja tu izvire i teče gornjim delom toka, dok je severni deo Štajerske u slivu Ensa. Pored vodotoka, u zapadnoj Štajerskoj postoji i niz malih ledničkih jezera, ali su ona manjeg značaja nego jezera u drugim delovima Austrije.
Biljni i životinjski svet: Štajerska se često naziva i „zelenom pokrajinom“ (njem. „Grüne Mark“), jer je oko 61% njene površine prekriveno šumama, a još 25% površine zauzimaju livade, obradive površine, voćnjaci i vinogradi.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Štajerska je drevna oblast u istoriji Evrope, poznata pod datim nazivom još u ranom srednjem veku. Današnja pokrajina nastala je od Vojvodstva Štajerske po obrazovanju Republike Austrije posle Prvog svetskog rata. Prethodno je od dotadašnjeg vojvodstva odvojen manji, južni deo (tzv. Južna Štajerska), većinski naseljen Slovencima, koji danas čini Štajersku oblast u sklopu Slovenije sa središtem u Mariboru.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Po poslednjim podacima iz 2019. godine Štajerska ima preko 1,243 miliona stanovnika, pa je četvrta austrijska pokrajina po broju stanovnika. Poslednjih decenija broj stanovnika se povećava.
Gustina naseljenosti je oko 76 st./km², što nešto niže od državnog proseka. Delovi uz Grac i u nizinama su mnogo bolje naseljeni (100-200 st./km²), dok su planinski krajevi na obodu mnogo manje gustine naseljenosti (<50 st./km²).
Etnički sastav: Štajerska je tradicionalno naseljena austrijskim Nemcima i u veoma malom broju Slovencima. Slovenačku manjinu danas čini par veoma malih zajednica u selima duž granice sa Slovenijom, pa im nisu zajemčena prava kao znatno brojnijim Slovencima u susednoj Koruškoj. Poslednjih decenija značajan broj doseljenika (posebno Jugoslovena i Turaka) naselio u većim gradovima.
Privreda[uredi | uredi izvor]
Štajerska je visoko razvijena pokrajina, posebno okolina Graca. Tu je smeštena i najgušća mreža saobraćajnica. Poslednjih godina pokrajina je vodeća po stepenu privrednog rasta u Austriji.
Poljoprivreda: Iako je poslednjih decenija sa bržom industrijalizacijom došlo do smanjenja značaja poljoprivrede ona je i dalje razvijena, posebno vinogradarstvo, voćarstvo i stočarstvo.
Industrija: Preovlađuje visoko razvijena industrija vezana za područja Graca i dolinu Mure.
Turizam: Postoji nekoliko razvijenih turističkih grana u Štajerskoj. Posebno je razvijen zimski i skijaški turizam na Alpima na severu pokrajine, dok je jug više vezan za vinski turizam.
Upravna podela[uredi | uredi izvor]
Pokrajina se deli na 13 područnih jedinica - okruga (Bezirk) - 1 gradski okrug (tzv. statutarni grad) i 12 „uobičajenih“ okruga. Dalje se okruzi dele na opštine - ukupno njih 286.
| Br. | gradski okrug | Matični naziv | Statutarni grad | Površina (u km²) |
Broj st. (2019) |
skr. |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Grac | Graz | 127,57 | 288.806 | G | ||
| Br. | Okrug | Matični naziv Bezirk |
Grad - sedište | |||
| 1. | Bruk-Mircušlag | Bruck-Mürzzuschlag | Bruk na Muri | 2.156,83 | 98.984 | BM, (MZ) |
| 2. | Vajc | Weiz | Vajc | 1.097,97 | 90.343 | WZ |
| 3. | Grac-Umgebung | Graz-Umgebung | Grac | 1.084,60 | 154.260 | GU |
| 4. | Dojčlandsberg | Deutschlandsberg | Dojčlandsberg | 863,47 | 60.821 | DL |
| 5. | Lajbnic | Leibnitz | Lajbnic | 751,18 | 84.155 | LB |
| 6. | Leoben | Leoben | Leoben | 1.053,42 | 60.060 | LE, LN |
| 7. | Lizen sa Grebmingom |
Liezen, Gröbming |
Lizen | 3.318,66 | 79.907 | LI, GB, (BA) |
| 8. | Murau | Murau | Murau | 1.385,24 | 27.659 | MU |
| 9. | Murtalь | Murtal | Judenburg | 1.675,76 | 72.004 | MT, (JU, KF) |
| 10. | Zюdostštaermark | Südoststeiermark | Feldbah | 985,22 | 84.276 | SO, (FB, RA) |
| 11. | Fojtsberg | Voitsberg | Fojtsberg | 678,19 | 51.161 | VO |
| 12. | Hartberg-Fюrstenfelьd | Hartberg-Fürstenfeld | Hartberg | 1.224,28 | 90.622 | SO, (HB, FF) |
Poznati Štajerci[uredi | uredi izvor]
- Peter Rozeger
- Elfride Jelinek
- Johan Bernhard Fišer von Erlah
- Arnold Švarceneger
- Klaus Marija Brandauer
- Tomas Muster
Zbirka slika važnijih gradova pokrajine[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |