15. SS grenadirska divizija

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
15. SS grenadirska divizija
DeoSS trupa

15. SS grenadirska divizija (1. letonska) (nem. 15. Waffen-Grenadier-Division der SS (lettische Nr. 1)) je formirana početkom 1943. godine, kad i divizija-blizanac, 19. SS grenadirska divizija (2. letonska), iz Letonskog SS legiona. Za razliku od većine drugih nemačkih divizija Vafen-SS-a, gotovo sve rukovodeće dužnosti u diviziji bile su u rukama Letonaca. Od stvaranja 1943. godine, divizije sa borila na severnom delu Istočnog fronta sve do ranog proleća 1945. godine kada se povukla u Nemačku. Jedan streljački bataljon divizije branio je od nastupajućih jedinica Crvene armije aprila 1945. godine, rejon zgrada nacističke vlade u Berlinu. Ostale jedinice divizije predale su se savezničkoj vojsci u Šverinu.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Sovjetsko-nemački pakt o nenapadanju od 23. avgusta 1939. godine razdelio je dopunjenim tajnim ugovorom istočnu Evropu na Nemačku i sovjetsku sveru uticaja. Shodno tom deljenju nezavisna Letonija je pripala u sveru interesa Sovjetskog Saveza. Posle nemačkog napada na Poljsku 1. septembra 1939. godine i upada Sovjetske vojske u istočni deo Poljske 17. septembra 1939. godine, 5. oktobra te godine pod Sovjetskim pritiskom Letonska vlada potpisuje dogovor sa Sovjetskim Savezom o gradnji sovjetskih baza na teritoriji Letonije. U 1940. godini Letonija je ušla u sastav Sovjetskog Saveza. Tokom te i sledeće godine (1941) mnogi Letonci su deportovani u Sibir.

Posle toga teritorija Letonske SSR je tokom leta 1941. godine zauzeta od strane Vermahta i bila proglašena okrugom Letland pod rukovodstvom nemačke građanske uprave. Pod nemačkiim okupacionim vlastima, Letonci su masovno počeli da stupaju u letonske policijske bataljone koji su 6. novembra 1941. godine dobili naziv policijski odredi (Schutzmannschaften). Nakon velikih gubitaka tokom zime 1941/1942. ti odredi su ubrzano uključeni u sastave nemačkih jedinica. Tako je 2. pešadijska brigada SS-a još ujesen 1941. godine dobila dva, a do maja 1943. godine još četiri Letoniska policijska odreda, pritom je 18. maja 1943. godine jedinica promenila naziv u Letoniska dobrovoljačka brigada SS-a.

Februara 1943. godine izdat je ukaz o formiranju Letonske dobrovoljačke divizije SS-a

Pod rukovodstvom više komande SS-a i policijskog Rajhskomesarijata Ostland, divizija je bila spremna za upotrebu krajem juna 1943. godine. Međutim tek oktobra meseca 1943. godine, divizija se pojavila na frontu.

U početku ta divizija SS-a zasnivala se na dobrovoljačkoj osnovi, da bi kasnije bila uvedena opšta vojna obaveza za sve punoletne muškarce iz Letonije.

Upotreba[uredi | uredi izvor]

Posle uspešnog formiranja i pridodavanja grupi armija Sever novembra 1943. godine, divizija je stupila u borbu kod Novosokoljnikija u Pskovskoj oblasti, da bi zaustavili sovjetsko zimsko nastupanje. I pored uporne odbrane, Letonci nisu mogli da uspore napredovanje Crvene armije. Jula 1944. godine Crvena armija je ušla na teritoriju Letonije, a 13. oktobra 1944. godine i u prestonicu Letonije, Rigu. Pri sovjetskom prodoru kroz odbranu grupe armija Centar u leto 1944. godine (Operacija Bagration), veći deo divizije je uništen, a ostatak poslat na preformiranje u Nemačku] Nakon dokompletiranja divizija Letonaca pridodata je Radnoj službi Rajha i bila korišćena u zapadnoj Pruskoj i Pomeraniji. Maja 1945. godine veći deo divizije se predao savezničkoj vojsci u Šverinu.

Zločini letonskih SS jedinica[uredi | uredi izvor]

Letonski legion, koji je dao zakletvu lično Hitleru, bio je 1943/1944 godine uključen u kazneno-bezbednosnu policijsku komandu, koja je sprovodila još od 1941. godine mnogobrojne operacije uništavanja stanovništva na teritoriji Letonije, Rusije i Belorusije.

SS divizije (15. SS i 19. SS) vršila su masovna streljanja u šumi Bikernieki i davala stražu u koncetracionom logoru Salaspils.

U 1942. godini Letonske SS jedinice spalile su selo Fjedorovka u Čudskom rejonu Novgorodske oblastu, kao i naseobinu Osno. Masovna spaljivanja i streljana izvršili su i u Ljubnici, Ozecu i Krečnu, a vršili su streljanja i u zarobljeničkom logoru u Krasnom Selu koji se nalazio u blizini Lenjingrada.

Za „heroizam“ prilikom uništavanja seoskih naselja, rukovodilac Letonske kaznene ekspedicije, Arais, unapređen je u čin SS-šturmbanfirer (ekvivalent major) a 1943. godine je odlikovan Gvozdenim krstom za vojne zasluge.

U današnje vreme često se tvrdi da su se Letonske SS jedinice borile za slobodu Letonije.

Organizacija[uredi | uredi izvor]

  • granadirski vafen puk SS 32
  • grenadirski vafen puk SS 33
  • grenadirski vafen puk SS 34
  • artiljerijski vafen puk SS 15
  • streljački vafen bataljon SS 15
  • inžinjeriski vafen bataljon SS 15
  • izviđački divizion SS 15
  • protivtenkovski divizion SS 15
  • protiv avionski divizion
  • bataljon za vezu SS 15
  • pozadinske jedinica i ustanove
    • služba dotura
    • intendantska služba
    • sanitetska služba
    • veterinarska služba
    • vojna policija
    • vojna pošta
  • 1. građevinarski puk SS 15
  • 2. građevinarski puk SS 15

Komandanti[uredi | uredi izvor]

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Ralf Majklis: Die Grenadier-Divisionen der Waffen-SS. Tiel 1. Berlin 1994. godine.
  • Džordž H. Stain: The Waffen-SS. Hitler's Elite Guard At War, 1939—1945. Itaka 1966. godine.
  • Karl H. Til: Beyond "Monsters" and "Clowns". The Combat SS. De-Mythologizing Five Decades of German Elite Formations. Lenhem 1997.
  • Williamson, Gordon; Andrew, Stephen (2003). The Waffen-SS: 11. to 23. Divisions. Osprey Publishing Ltd. ISBN 978-1-84176-591-4. Arhivirano iz originala 15. 03. 2014. g. Pristupljeno 10. 05. 2013. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

15. SS grenadirska divizija na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=15._СС_гренадирска_дивизија&oldid=27551888”