Crnogorska pravoslavna crkva

Ova stranica je zaključana od daljih izmena anonimnih korisnika i novajlija zbog sumnjivog doprinosa istih, koji treba da se raspravi na stranici za razgovor
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Za druge upotrebe, pogledajte Crnogorska pravoslavna crkva (višeznačna odrednica).
Crnogorska pravoslavna crkva
Osnovni podaci
OsnivačAntonije Abramović
Osnivanje31. oktobar 1993. god.; prije 30 godina (1993-10-31)
Priznanjekanonski nepriznata
Vjerski poglavarMiraš Dedeić (osporava Boris Bojović)
SjedišteCetinje
JurisdikcijaCrna Gora
DijasporaArgentina
Jezikcrnogorski
KalendarJulijanski kalendar
www.cpc.org.me

Crnogorska pravoslavna crkva (CPC) je nekanonska vjerska zajednica koja djeluje na području Crne Gore i u crnogorskim iseljeničkim krugovima.[1] Osnovana je 1993. kao nevladina organizacija. Nastala je uz pozivanje na opšte odredbe iz Zakona o vjerskim slobodama koji je prestao da važi sa donošenjem Ustava Crne Gore iz 1992. godine, i zato je Ministarstvo pravde prethodno odbilo da je registruje.[2]

Pored CPC, na području Crne Gore počevši od 2018. godine, djeluje još jedna, takođe nekanonska Crnogorska pravoslavna crkva (CPC—2018). Od 2023. došlo je raskola u ostatku pristalica CPC, na one koji podržavaju Miraša Dedeića i one koji podržavaju Borisa Bojovića, sa povremenim sukobljavanjem frakcija.[3]

Kanonski status

Crnogorska pravoslavna crkva (CPC) tvrdi da upravo ona predstavlja punopravnu nasljednicu cjelokupne pravoslavne baštine u Crnoj Gori i zastupa tezu da je Pravoslavna crkva u Crnoj Gori bila autokefalna u periodu od ukidanja Pećke patrijaršije (1766) do stvaranja jedinstvene Srpske pravoslavne crkve (1920). Crnogorsku pravoslavnu crkvu ne priznaje Carigradska patrijaršija niti druge pravoslavne pomjesne crkve. Na njenog vođu, Miraša Dedeića, Sveti sinod Carigradske patrijaršije na čelu sa vaseljenskim patrijarhom Vartolomejem I je bacio anatemu.[4] Patrijarh moskovski Aleksije II je 2004. godine prilikom susreta sa Milom Đukanovićem rekao mu da '„Miraša Dedeića i njegove saradnike ni u jednoj zemlji neće pozitivno prihvatiti, za razliku od kanonskog mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija, koga poznaje čitav pravoslavni i ne samo pravoslavni svijet”.[5]

Istorija

Sekula Drljević, prvi ideolog crnogoroslavlja

Prve zamisli o stvaranju posebne pravoslavne crkve etničkih Crnogoraca nastale su izvan Crne Gore, u vrijeme kada je pod okriljem ustaškog režima u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj došlo do okupljanja crnogorskih fašista i kolaboracionista na čelu sa Sekulom Drljevićem. Tokom 1943. i 1944. godine, Drljević je pod uticajem klerofašističke ideologije ustaškog pokreta formulisao tezu o različitosti crnogorskog pravoslavlja ne samo u odnosu na srpsko pravoslavlje, već i u odnosu na Pravoslavlje uopšte. Tim povodom je skovao i pojam crnogoroslavlje, stavljajući ga nasuprot svetosavlju. Ugledajući se na ustaški projekat "Hrvatske pravoslavne crkve", Drljević je doslovno tvrdio: "Crnogorska crkva kroz sve vjekove nije bila ni u kakvoj zavisnosti od bilo koje pravoslavne crkve", naglašavajući: "Odlučna je činjenica, da Crnogorci imaju svoju religiju, svoje crnogoroslavlje i da su ostajući vjerni njemu vjerni samima sebi".[6][7]

Drljevićeve etnoreligijske teze, koje su ponikle pod okriljem klerofašizma, bile su toliko ekstremne i civilizacijski neprihvatljive da se čak ni potonja jugoslovenska komunistička vlast nije usudila da ih primjeni. Iako je u vrijeme SFRJ razmatrana mogućnost da se i u Crnoj Gori sprovede model koji je oproban na drugoj strani, u vidu stvaranja raskolničke Makedonske pravoslavne crkve,[8] takve zamisli nikada nijesu zadobile većinsku podršku partijskog i državnog vrha, ali su pod vidom prijetnje često upotrebljavane kao sredstvo pritiska na Srpsku pravoslavnu crkvu.[9]

Osnivanje (1993)

Antonije Abramović, prvi poglavar CPC, bio je raščinjen u kanonskim crkvama. Godine 2023. NVO CPC ga je proglasila za Svetog Antonija mitropolita crnogorskog.[10]
Bogomolja u vlasništvu CPC u Kotoru

Drljevićeve teze su ponovo oživjele nakon 1990. godine, kada su pojedine političke stranke i druge organizacije etničkih Crnogoraca pokrenule inicijativu za stvaranje posebne "Crnogorske pravoslavne crkve". Takve zamisli su od samog početka bile podržane od raznih činilaca izvan Crne Gore, a prvenstveno od novouspostavljenog Tuđmanovog režima u Hrvatskoj (1990), koji je nastavio sa sprovođenjem tradicionalne politike podsticanja i pomaganja crnogorskog separatizma u svim njegovim oblicima i vidovima.[11] Upravo po tom osnovu, u pokret za stvaranje "Crnogorske pravoslavne crkve" aktivno su se uključili takozvani "zagrebački" Crnogorci, odnosno javni delatnici iz Crne Gore koji su po raznim osnovama bili povezani sa tadašnjim režimom u Hrvatskoj. Stvaranjem posebnog "Odbora za vrtanje autokefalnosti" (doslovno: vrtanje), taj poduhvat je počeo da dobija i svoje organizacione oblike.[12][13]

Crnogorska pravoslavna crkva je organizovana 31. oktobra 1993. godine na Cetinju, kada je na na Trgu Maršala Tita izabran za mitropolita Antonije Abramović, raščinjeni sveštenik Pravoslavne crkve u Americi.[14] Podršku su joj pružali Liberalni savez Crne Gore, Socijaldemokratska partija Crne Gore i Crnogorski federalistički pokret.

Prilikom osnivanja svoje organizacije, prvaci autokefalističkog pokreta su se pozivali na navodna istorijska prava, koja su "dokazivali" stvaranjem novih i oživljavanjem starih privida. Pri tome su tražili oslonac ne samo u ranijim tezama Sekule Drljevića i Savića Markovića Štedimlije, već i u raznim pamfletima propagandnog tipa, koji su između dva svjetska rata nastali kao proizvod političkog revizionizma. Već tokom 1927. i 1928. godine, u mađarskim revizionističkim i italijanskim fašističkim krugovima bila je uobličena teza po kojoj je Carigradska patrijaršija još 1880. godine priznala autokefalnost Pravoslavne crkve u Crnoj Gori.[15][16] Iako nisu imale nikakvo uporište u istorijskoj stvarnosti, takve i slične teze su nakon 1993. godine bile često ponavljane i promovisane od strane autokefalista.[17][18]

Prisvajanje naziva

Iako je izraz "crnogorska pravoslavna crkva" u svom opštem i opisnom, odnosno teritorijalnom značenju označavao Pravoslavnu crkvu na području Crne Gore, oličenu u eparhijama Srpske pravoslavne crkve na tom prostoru, ideolozi autokefalističkog pokreta su prilikom odlučivanja o nazivu svoje organizacije izabrali upravo pomenuti izraz, sa ciljem prisvajanja cjelokupne pravoslavne baštine u Crnoj Gori. Takav naziv je takođe pogodovao i njihovim nacionalnim aspiracijama, koje su se zasnivale na promovisanju crnogorskog etničkog nacionalizma. Pošto im alternativna rješenja (kao na primjer: Pravoslavna crkva u Crnoj Gori) nijesu bila dovoljno crnogorska, prvaci autokefalističkog pokreta su izborom naziva sa početnom crnogorskom odrednicom nastojali da naglase identitetsku razliku između svoje novostvorene organizacije i kanonske Srpske pravoslavne crkve. U tome su djelimično i uspjeli, pošto je tokom narednih godina, zahvaljujući pojednostavljenom pisanju javnih glasila, u široj javnosti stvoren utisak da naziv "Crnogorska pravoslavna crkva" pristoji upravo pomenutoj organizaciji. Time je bila stvorena i osnova za povratno prekrajanje značenja svih ranijih primjera upotrebe opisnog izraza "crnogorska pravoslavna crkva", čime se nastojao stvoriti dodatni privid o navodnoj istorijskoj utemeljenosti novostvorene organizacije.[19][20]

Registracija (2000)

Crnogorska pravoslavna crkva je prvi put 26. jula 1995. godine podnijela zahtjev za registraciju, ali je zahtjev odbijen. Drugi put zahtjev je podnesen 29. septembra 1999, ali je i on odbijen. Dana 23. novembra iste godine je upućena žalba na zabranu registracije. Crnogorska pravoslavna crkva je zvanično registrovana 17. januara 2000. godine kao vjerska zajednica i postala je pravno lice na osnovu „Zakona o pravnom položaju vjerskih zajednica” iz 1977. godine. Uvjerenje o registraciji je izdalo Odjeljenje za bezbjednost Cetinja. Time je opšti izraz "crnogorska pravoslavna crkva" i formalno vezan za novostvorenu Crnogorsku pravoslavnu crkvu, što je tokom narednih godina dovelo do ozbiljnih posljedica. U septembru 2006. godine, Savjet za ustavna pitanja je predstavio ekspertski tekst novog ustava Crne Gore, u čijem je 47. članu bilo predloženo i ustavno ozvaničenje Crnogorske pravoslavne crkve,[21] ali taj prijedlog je naišao na otpor, tako da se odredba o CPC nije našla u konačnom tekstu Ustava Crne Gore (2007).

Djelatnost

Djelatnosti Crnogorske pravoslavne crkve u početku su bile sporadične i u prve četiri godine je radila bez ikakvog zvaničnog dokumenta o njenom postojanju. Njen prvi vođa, Antonije Abramović, preminuo je 1996. u Podgorici. Za novog poglavara, 6. januara 1997, izabran je Miraš Dedeić, koji je uzeo duhovno ime Mihajlo. On je bio sveštenik Carigradske patrijaršije u Rimu, ali mu je nadležni episkop zbog ogrešenja o kanone zabranio da činodejstvuje, a poslije toga je i raščinjen. Htio je da postane sveštenik Srpske pravoslavne crkve pa je 16. maja 1995. molio mitropolita zagrebačko-ljubljanskog gospodina Jovana da mu da parohiju u Rimu, ali mu molba nije bila uslišena.[20] Udba i komunistički režim je 1980-ih pokušavao da ga ubaci u redove Mitropolije kako bi iscenirao raskol po „makedonskom modelu”. U arhivi Vjerske komisije pod oznakom „strogo povjerljivo” pronađena je bilješka od 19. septembra 1984. godine sa mitropolitom crnogorsko-primorskim gospodinom Danilom, a vodili su ga Božidar Tadić, šef Vjerske komisije, i Božidar Karadžić, sekretar komisije. Iz bilješke se vidi da su oni insistirali da mitropolit Danilo zamonaši Miraša kako bi ovaj bio vikarni episkop. Mitropolit Danilo je odolio pritiscima i odbio da zamonaši Miraša.[20]

Miraš je oženjen Italijankom Rozanom i ne postoji dokument o razvodu.[22][23] Miraš Dedeić je „rukopoložen za mitropolita“ u sofijskoj Crkvi Svete Paraskeve 15. marta 1998. od strane patrijarha Pimena i sedam mitropolita i episkopa Alternativnog sinoda Bugarske pravoslavne crkve, koje je kanonska Bugarska pravoslavna crkva proglasila raskolnicima.[24]

Unutrašnji raskol

Glavni članak: Crnogorska pravoslavna crkva (2018)

Tokom 2018. godine, u Podgoričko-dukljanskoj eparhiji CPC izbio je spor između eparhijske uprave i grupe sveštenika, na čelu sa Lavom Lajovićem. Spor je doveo do njegovog isključenja iz CPC što je zatim dovelo do daljih podela i unutrašnjeg raskola u vidu odvajanja nekolicine sveštenika i dela vernika, koji su se potom obratili nekanonskim episkopima u Italiji, radi stvaranja posebne crkvene organizacije.[25] Odlukom italijanskog pravoslavnog (nekanonskog) vladike Vladimira Romana, koji je pomenutu grupu primio pod svoje okrilje, Lav Lajović je proizveden za arhimandrita, pod novim imenom (Vladimir Lajović), a potom je postavljen za arhijerejskog namesnika za područje Crne Gore. Tako je pored nekanonske CPC nastala još jedna nekanonska organizacija, na čelu sa novopostavljenim arhimandritom Vladimirom Lajovićem.[26]

Pokušaj smjene Miraša Dedeića

Početkom septembra 2023. godine na Cetinju je održan „Opštecrnogorski zbor” na kojem je dotadašnji vikarni episkop Boris Bojović proglašen za novog poglavara Crnogorske pravoslavne crkve. Dotadašnji mitropolit Miraš Dedeić je skup označio kao politički, a Sinod CPC je nekoliko sedmica nakon toga raščinio, odnosno isključio Bojovića iz CPC. Krajem oktobra iste godine na Bojovićev zahtjev ministarstvo pravde Crne Gore je donijelo odluku kojom se odbija njegov zahtjev da bude upisan u registar vjerskih zajednica Crne Gore kao novi poglavar Crnogorske pravoslavne crkve, čime je Dedeić ostao na čelu ove vjerske organizacije.[27][28][29]

Imovinske pretenzije

Crnogorska pravoslavna crkva na osnovu svojih tvrdnji da je pravni nasljednik Crnogorske mitropolije, izražava otvorene imovinske pretenzije na objekte i imovinu Mitropolije crnogorsko-primorske.

Osnovni sud u Baru je 2002. godine utvrdio je da je Miraš Dedeić „razbio bravu na vratima, dovezao građevinski materijal i pored crkve započeo gradnju objekta.“ (kako stoji u rješenju), pored manastira Beška na istoimenom ostrvu i na drugi način smetao posjed Mitropolije. Sud ga je rješenjem obavezao na naknadu štete, ali je rješenje kasnije poništeno.[30] Takozvana CPC je 2018. podržala peticiju za oduzimanje imovine SPC u Crnoj Gori.[31]

Izbacivanje pojedinih srpskih svetitelja iz kalendara

Iako Crnogorska pravoslavna crkva u javnosti širi priču da je ona nasljednica crnogorske crkve iz perioda prije 1920. godine, činjenica je da se odrekla srpskog duha te srpske pokrajinske crkve.[32] Srpska crkva u Zeti,[33] knjaževini [34] i kraljevini Crnoj Gori, kao i danas, je slavila Svetog Savu, Arsenija Srijemca i druge Srbe svetitelje, a Crnogorska pravoslavna crkva ih je izbacila iz kalendara.[35] Da ovu "crkvu" ne vode ljudi koji imaju elementarna crkvena znanja, nego da se rukovode srbofobijom, dokazuje i činjenica da iz kalendara nije izbačen Stefan Nemanja. On je u kalendaru u vrijeme Đurđa Crnojevića 1494. na Cetinju slavljen kao crveno slovo pod monaškim imenom Simeona srbskago, novago mirotočca [36], a ljudi koji su izbacivali svetog Arsenija, Savu i ostale Nemanjiće, napravili su propust jer im je bilo nepoznato ko je prepodobni Simeon, koji je ostao da se slavi 26. februara (po starom kalendaru 13.2.).[37]. U malom kalendaru imaju stari i novi kalendar [38]. , a u velikom kalendaru samo novi [39] pa ispada da Božić, kao niko u svijetu slave 7. januara. Božić je svim hrišćanima 25. decembra, bilo da računaju vrijeme po starom kalendaru ili po novom (trenutno je 25.12. po starom 7.1. po novom ali u budućnosti će 25.12. po starom biti 8.1. itd.). Ivan Crnojević im je Sveti Ivan Prepodobni Crnojević[40] iako su prepodobni samo monasi bez vladičanskog čina kao prepodobni Simon, Simeon, prepodobni ava Justin Ćelijski, a sveti su vladika Petar Cetinjski, Sveti Sava... Poznato je da Ivan Crnojević nije bio monah da bi bio prepodobni, a i da se zamonašio po crkvenim pravilima ne može biti nazivan i svetim i prepodobnim. Sve to ukazuje na činjenice da udruženje pod imenom Crnogorska pravoslavna crkva vode ljudi koji nemaju elementarna znanja o pravilima pravoslavne crkve.

Istaknuti pripadnici

Istaknuti pripadnici Crnogorske pravoslavne crkve su:

  • Antonije Abramović — iz Ruske zagranične crkve je otpušten, navodno zbog optužbi povodom pedofilije;[41]
  • Miraš Dedeić-raščinjen zbog ženidbe Italijankom Rozanom i ne postoji dokument o razvodu.[42]
  • Lav Lajović - Optužen za silovanje.[43]
  • Milutin Cvijić, rođen u Tesliću, bivši jeromonah manastira Ostrog, raščinjen od strane Srpske pravoslavne crkve jer je prekršio monaški zavjet i oženio se (1990). Priključio se Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi 1995. godine.[14]
  • Živorad Pavlović, bivši sveštenik iz Smedereva, raščinjen zbog krađe smederevske crkvene opštine, kako se navodi u odlukama crkvenih sudova. Pristupio je Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi 1999. godine.[14] On se 2014. godine pokajao i istupio iz CPC.[44][45]
  • Sreten Vujović, sekretar sinoda CPC. Prije više od dvije decenije od strane Ministarstva unutrašnjih poslova Crne Gore je bio označen kao proizvođač i trgovac drogama. Tu informaciju MUP je saopštio 28. septembra 1994. godine. CPC je napustio 25. januara 2016.[46]
  • Stevo Vučinić, predsjednik Odbora za promociju crkvenih interesa i odnose s javnošću Mitropolijskog savjeta Crnogorske pravoslavne crkve. Navodno je prodao Narodnom muzeju artefakte koje je sam uzeo sa zaštićenih lokaliteta.[47]
  • Sergije, mitropolit Podgoričko-dukljanski. Po tvrđenu ipođakona CPC, lice sa kriminalnom prošlošću. Raščinjeni ruski sveštenik.[48]
  • Stevan Konstantinović, sveštenik NVO CPC koji sebe opisuje kao ateistu, alkoholičara, ljubitelja zabave i žena[49]

Vidi još

Reference

  1. ^ Zakon o pravnom položaju vjerskih zajednica („Službeni list SR Crne Gore“, br. 9/77, 26/77, 32/88)
  2. ^ „CPC stvara nove podele”. Politika Online (na jeziku: srpski). 17. 11. 2008. Pristupljeno 24. 3. 2018. 
  3. ^ RTCG (2024-01-06). „Policija sprečila sukob pristalica CPC na Cetinju: Mitropolit Joanikije pozvao na pomirenje svih vernika (VIDEO)”. Euronews.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-01-07. 
  4. ^ „SAOPŠTENjE ZA JAVNOST”. www.mitropolija.com. 15. 4. 2009. Pristupljeno 24. 3. 2018. 
  5. ^ „RUSKA CRKVA ZAČUĐENA ĐUKANOVIĆEVIM STAVOM | Mitropolija”. www.mitropolija.com (na jeziku: srpski). 17. 5. 2011. Pristupljeno 24. 3. 2018. 
  6. ^ Drljević 1943, str. 1.
  7. ^ Drljević 1944, str. 162-166.
  8. ^ Cvetković, Srđan (8. april 2022). „Otpor Srpske pravoslavne crkve”. Politika. 
  9. ^ Radić 2002.
  10. ^ „Episkop Boris proglašen za mitropolita CPC”. CDM. 2023. 
  11. ^ Radan Nikolić (2014): Masakr vojnika JNA 1. oktobra 1991. godine
  12. ^ Đurković 2010, str. 27-29.
  13. ^ IN4S (2019): Crnja i Gora: Raspopi na djelu (4. dio)
  14. ^ a b v Aleksić 2002, str. 192.
  15. ^ Bajza 1927, str. 343.
  16. ^ Bajza 1928.
  17. ^ „Montenegro-Canada: Jožef Bajza, Crnogorsko pitanje”. Arhivirano iz originala 16. 10. 2019. g. Pristupljeno 16. 10. 2019. 
  18. ^ Montenegrina: Jožef Bajza, Crnogorsko pitanje
  19. ^ Aleksić 2002.
  20. ^ a b v Džomić 2008.
  21. ^ Savjet za ustavna pitanja (2006): Ekspertski tekst
  22. ^ Aleksić 2002, str. 193.
  23. ^ Džomić 2008, str. 13.
  24. ^ Aleksić 2002, str. 138.
  25. ^ Večernje novosti (2018): Raskol raskolnika: Crnogorska pravoslavna crkva se podelila u dve frakcije
  26. ^ „Arhimandrit Vladimir Lajović”. Arhivirano iz originala 28. 04. 2019. g. Pristupljeno 28. 04. 2019. 
  27. ^ CPC: Ministarstvo odbilo zahtjev raščinjenog episkopa Borisa da se upiše kao poglavar crkve
  28. ^ Ministarstvo pravde odbilo zahtjev Bojovića da se proglasi mitropolitom CPC
  29. ^ Zasjedao Sveti Arhijerejski Sinod Crnogorske pravoslavne crkve
  30. ^ CPC se vraca na ostrvo Beska, Pristupljeno 30. 4. 2013.
  31. ^ Sramna peticija za ukidanje vlasništva SPC nad crnogorskim manastirima - IN4S
  32. ^ Glas Crnogorca, br. 88. od 24. septembra 1920, članak: Srpska patrijaršija. Neji kod Pariza. 1920. 
  33. ^ Crkveni kalendar Đurđa Crnojevića za 1494. godinu. Pristupljeno 11. 1. 2017. 
  34. ^ Orlić, crnogorski godišnjak stari i novi za prostu 1865. godinu, pp. 7. Cetinje. 1865. 
  35. ^ Mali crkveni kalendar za prostu 2015. Pristupljeno 11. 1. 2017. 
  36. ^ Crkveni kalendar Đurđa Crnojevića za 1494. godinu, pogledati: februar 1494. Pristupljeno 11. 1. 2017. 
  37. ^ Mali crkveni kalendar za prostu 2015., pogledati 26. februar. Pristupljeno 11. 1. 2017. 
  38. ^ Mali crkveni kalendar za prostu 2015. Pristupljeno 12. 1. 2017. 
  39. ^ Velji crkveni kalendar za prostu 2015,. Pristupljeno 12. 1. 2017. 
  40. ^ Položen kamen temeljac Crkve Ivana Crnojevića na Cetinju. Arhivirano iz originala 13. 01. 2017. g. Pristupljeno 12. 1. 2017. 
  41. ^ Radio Sarajevo: Ko je, ustvari, mitropolit Mihailo, alias Miraš Dedeić
  42. ^ Kotorska biskupija: Ne kažemo da je CPC nekanonska - JMU Radio-televizija Vojvodine
  43. ^ Dan online - Drustvo: Lava prijavila za silovanje - 2017-10-05
  44. ^ Sveštenik nepriznate CPC traži oprost („Večernje novosti“, 12. april 2014)
  45. ^ Bog me kaznio jer sam služio Mirašu (11. april 2014)
  46. ^ SRETEN VUJOVIĆ DOSTAVIO ODLUKU O NAPUŠTANJU TAKOZVANE CRNOGORSKE PRAVOSLAVNE CRKVE
  47. ^ „Vučiniću 20.000 eura za mač i šljem koje je našao”. Arhivirano iz originala 12. 4. 2018. g. Pristupljeno 11. 4. 2018. 
  48. ^ CDM (2018): Klirici i vjernici traže preispitivanje trošenja novca u CPC
  49. ^ za SRBIN info, Bojana (2020-03-02). „Novi “sveštenik“ tzv. CPC za sebe tvrdi da je ateista, alkoholičar i babo.ebac!”. SRBIN.info (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2021-03-29. 

Literatura

Spoljašnje veze

Crnogorska pravoslavna crkva na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Црногорска_православна_црква&oldid=27552996”