ZB Vz. 26

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Puškomitraljez 7,9mm model 1937
VrstaPuškomitraljez
Poreklo Čehoslovačka
Upotreba
Upotreba uČehoslovačka, Kraljevina Jugoslavija, Treći rajh, Britanski komonvelt, Tajvan, Narodna republika Kina, Rumunija, Severni Vijetnam, itd.
Bojno delovanjeDrugi svetski rat, kolonijalni ratovi
Proizvodnja
ProizvođačČeská Zbrojovka, licence
VarijanteVz 26, Vz 30, Vz 37
Specifikacije
Masa8,84 kg
Dužina1165 mm
Dužina cevi602 mm
Kalibar7,92 x 57 mm
Vrsta operacijePozajmica barutnih gasova
Način dejstvaJedinačno, automatski
Brzina paljbe600 met/min
Brzina zrna750 m/s
Maks. ef. domet3.200 m
Magacin20 metaka
NišanMehanički

ZB vz. 26 je čehoslovački puškomitraljez koji je konstruisao Vaclav Holek za kompaniju "Zbrojovka" u Brnu 1926. godine. Bio je solidne konstrukcije i vrlo brzo je postao popularan širom sveta. Po licenci je proizvođen u mnogim zemljama.[1]

Nastanak i razvoj[uredi | uredi izvor]

Godine 1921. godine Čehoslovačka armija je započela niz testova sa ciljem usvajanja novog puškomitraljeza. Na prvim probama su ispitana oružja sistema Bertije franc. Bertier, Brauning engl. Browning BAR M1918, Darne, (franc. Darné), Hočkis (franc. Hotchkiss), Madsen (dan. Madsen), Sen Etjen (franc. St. Etienne) i nekoliko domaćih modela.

Najznačajniji domaći model je bio puškomitraljez Praha II, konstrukcija Vaclava Holeka (češ. Václav Holek) na čijem su razvoju učestvovali i njegov brat Emanuel i Poljaci Marek i Podrabski. Oružje je proizvedeno u fabrici „Češka Zbrojovka“ (češ. Česká Zbrojovka) iz Praga. Model je 1923. izmenjen izbacivanjem redenika i uvođenjem okvira sa 20 metaka. Ova konstrukcija je prihvaćena i započeta je serijska proizvodnja. Model je prvobitno dobio naziv ZB Vz. 24, da bi nakon daljeg razvoja preimenovan u češ. Lehký kulomet Vz. 26 (Laki mitraljez model 26), ili ZB Vz. 26.

Usled nedovoljnih kapaciteta fabrike u Pragu, proizvodnja je prebačena u novoizgrađenu fabriku Zbrojovka u Brnu, što je dovelo do niza parnica oko oko prava na ime i patent.

Bez obzira na pravne probleme, do 1939 je proizvedeno oko 120.000 komada ovog oružja koji su, pored Čehoslovačke, izvoženi u dvadeset jednu zemlju širom sveta.

Vojska Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca[uredi | uredi izvor]

Krajem dvadesetih godina Vojska Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca je raspisala međunarodni konkurs za nabavku novih lakih mitraljeza. U naoružanju je vladalo poprilično šarenilo u kome su dominirali francuski „Šatelro“ franc. Chatellerault, ali su bila prisutna i oružja zaplenjena u Prvom svetskom ratu, kao i ona zatečena na bivšim austrougarskim teritorijama. Na konkursu je pobedila „Zbrojovka“ sa modelom ZB Vz. 26. Poručeno je 18.000 komada i ugovorena je licencna proizvodnja.

Međutim, posle primljenih pet hiljada komada, ugovor je otkazan, jer je tokom upotrebe dolazilo do oštećenja na skoro svim delovima, a na cevima je brzo dolazilo do stvaranja naslaga.

Fabrika je na ovim modelima izvršila neophodne prepravke, tako da su tokom 1930. ovi puškomitraljezi bili podeljeni jedinicama I, II, i IV armijske oblasti kao i konjičkim divizijama pod službenom oznakom „Puškomitraljez 7,9mm model 1926“. „Zbrojovka“ je u svojoj nomenklaturi ovaj dorađeni model označila sa ZB Vz. 30J, gde je „J” oznaka za „Jugoslovenski“.

Kasnije, tokom 1935. Godine, „Zbrojovka“ je dobila novu porudžbinu za 12.000 puškomitraljeza, a naredne godine je Vojnotehnički zavod u Kragujevcu započeo sa preradom modela 26 u model 30.

Tek tokom 1937. Isporučeno je 2500 „Zbrojovki“ najnovije verzije Vz. 37 koje su uvedene u naoružanje Vojske Kraljevine Jugoslavije pod oznakom „Puškomitraljez 7,9mm model 1937“. Tokom 1938. isporučeno je još 7.500 komada.

Puškomitraljez 7,9mm M37 je proizvođen u Vojnotehničkom zavodu u Kragujevcu, sa godišnjom proizvodnjom od oko 10.000 komada. Spadao je u osnovno naoružanje pešadijskih jedinica kao vodno oružje za podršku. Veoma se dobro pokazao Drugom svetskom ratu, gde su ga koristile sve zaraćene strane.

Nemačka okupacija Čehoslovačke[uredi | uredi izvor]

Čehoslovački vojnici sa puškomitraljezom Vz. 26

Nakon što su bez borbe zauzeli Čehoslovačku 1938. godine, Nemcima su se na raspolaganju našle velike količine savremenog i kvalitetnog naoružanja čehoslovačke armije, koje je s obzirom na ratne planove nacističkog rukovodstva predstavljalo izuzetno dragocen plen.

Između ostalog, tu su bile i velike količine puškomitraljeza ZB Vz. 26 u različitim verzijama, koji je uvršten u naoružanje pod oznakom MG 26(t), što je skraćenica za nem. Maschinengewehr 26 tschechoslowakisch, odnosno „Mitraljez, model 26, čehoslovački“. Dodeljena mu je uloga lakog mitraljeza za podršku u pešadijskoj jedinici, slična puškomitraljezu MG34. U početnim fazama Drugog svetskog rata, ovo oružje su koristile uglavnom jedinice nemačkog Vafen SS-a koje u to vreme nisu imale pun pristup kanalima za snabdevanje Vermahta.

Nadimak „Zorka“[uredi | uredi izvor]

Četnik Dinarske divizije sa M37

Zbog svoje pouzdanosti, jednostavnog rukovanja i održavanja u terenskim uslovima, bio je veoma popularan kako među pripadnicima JVUO, tako i među partizanima, pa je tako „Zbrojovka“ postala „Zorka“, o čemu svedoči trag u narodnoj pesmi iz zapadne Srbije:


Ovaj nadimak stvara i izvesnu zabunu u arhivskoj građi, jer se pod imenom „Zorka“ često misli i na češki automat ZK 383, poznat u nekim delovima Srbije još i kao „Mala Zorka“.

Zanimljivo je da je „Zorka“, iako očigledno češkog porekla, smatrana za domaće oružje, pa je zato bila popularnija od „brzog šarca“, kako su nazivani nemački MG34 i MG42. Iako je „brzi šarac“ bio na ceni zbog ogromne vatrene moći, borci su se, ako su mogli da biraju, radije odlučivali za „Zorku“. Naša Zorka je bila jedan od najboljih puškomitraljeza, a po svojim karakteristikama je znatno prevazilazila američki M1918 BAR kao i sovjetski DP-27.

Opis i konstrukcija[uredi | uredi izvor]

Oružje je vazdušno hlađeno i funkcioniše na principu pozajmice barutnih gasova. Dejstvuje iz otvornog zatvarača. Puni se okvirom sa 20 metaka koji se postavlja sa gornje strane oružja. Dejstvo može biti jedinično ili rafalno. Kako je okvir smešten sa gornje strane, nišani su smešteni sa leve strane oružja. Prednji je na cevi na početku gasne komore, dok je zadnji na sanduku. Zadnji nišan je kružnog oblika i podešava se preko nazubljenog točkića. Cev se menja brzo i jednostavno pomoću ručice smeštene na gornjoj strani oružja. Oružje sa gornje strane ima poklopac kojim se zatvara otvor za okvir radi zaštite od prljavštine. Prilikom dejstva, upotrebljene čaure se izbacuju kroz otvor sa donje strane, koji je takođe zaštićen poklopcem zbog zaštite. Poklopac se otvara automatski prilikom pritiska na obarač. Oružje je standardno opremljeno nožicama.

Rasprostranjenost[uredi | uredi izvor]

Ovo oružje je izvoženo u čitav svet, a licencno je proizvođeno u Sovjetskom Savezu, Kini, Jugoslaviji, Litvaniji i Ujedinjenom Kraljevstvu. Najpoznatija licencna varijanta je ZGB 30/33 u kalibru 7,7x57R (.303 Britiš) poznatija kao Bren koja je u Britanskoj armiji bila u upotrebi skoro 40 godina. Korišćeno je i posle Drugog svetskog rata u sukobima širom sveta. Kineski mitraljesci su u Korejskom ratu sa njim stekli reputaciju odličnih strelaca na velikim daljinama.

Proizvodnja i razvoj ovog oružja su nastavljene još decenijama posle Drugog svetskog rata. U Čehoslovačkoj su razvijene verzije Vz. 52 i Vz.52/57, dok je u drugim zemljama pod utiicajem ove izuzetno uspešne konstrukcije nastao čitav niz oružja.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Willbanks 2004, str. 164.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]


ZB Vz. 26 na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=ZB_Vz._26&oldid=26792833”