Infinitezimalni račun — разлика између измена
м r2.5.1) (Бот Брише: he:חשבון אינפיניטסימלי, zh:微积分学 Мења: ca:Càlcul |
|||
Ред 87: | Ред 87: | ||
[[Категорија:Историја математике]] |
[[Категорија:Историја математике]] |
||
[[ca:Càlcul |
[[ca:Càlcul]] |
||
[[da:Infinitesimalregning]] |
[[da:Infinitesimalregning]] |
||
[[de:Infinitesimalrechnung]] |
[[de:Infinitesimalrechnung]] |
||
[[en:Infinitesimal calculus]] |
[[en:Infinitesimal calculus]] |
||
⚫ | |||
[[es:Cálculo infinitesimal]] |
[[es:Cálculo infinitesimal]] |
||
⚫ | |||
[[fr:Calcul infinitésimal]] |
[[fr:Calcul infinitésimal]] |
||
[[gl:Cálculo infinitesimal]] |
[[gl:Cálculo infinitesimal]] |
||
[[he:חשבון אינפיניטסימלי]] |
|||
[[hr:Infinitezimalni račun]] |
[[hr:Infinitezimalni račun]] |
||
[[it:Calcolo infinitesimale]] |
[[it:Calcolo infinitesimale]] |
||
Ред 102: | Ред 101: | ||
[[sl:Infinitezimalni račun]] |
[[sl:Infinitezimalni račun]] |
||
[[sv:Infinitesimalkalkyl]] |
[[sv:Infinitesimalkalkyl]] |
||
[[zh:微积分学]] |
Верзија на датум 26. децембар 2010. у 16:33
Infinitezimalni račun je grana matematike, koja se bavi funkcijama, derivacijama, integralima, limesima funkcije i graničnim vrednostima. Proučava razumevanje i opisivanje promena merljivih varijabli. Središnji koncept kojim se opisuje promena varijable je funkcija. Dve glavne grane su diferencijalni račun i integralni račun. Infinitezimalni račun je osnova matematičke analize.[1]
Koristi se u nauci, ekonomiji, inženjerstvu itd. Služi za rešavanje mnogih matematičkih problema, koji se ne mogu rešiti algebrom ili geometrijom.
Infinitezimalni račun se na latinskom jeziku kaže „calculus infinitesimalis" i iz toga je proizašao naziv „kalkulus", koji se koristi u dijelu sveta. Reč „infinitesimalis" znači "beskrajno mala količina".
Istorija
U antičkom razdoblju bilo je ideja sličnih infinitezimalnom računu. Egipćani su računali volumen piramide bez vrha. Grci Eudoks i Arhimed koristili su metodu ekshaustacije, koja je metoda izračunavanja površine nekog oblika tako što se u njega ubacuje niz poligona, čije površine konvergiraju prema površini celog oblika. Tu metodu koristio je i Kinez Liu Hui u 3. veku, da bi izračunao površinu kruga. U 5. veku Ču Čungdži koristio je metodu, koja će se kasnije nazvati Cavalierov princip za volumen sfere.
Godine 499. indijski je matematičar Ariabhata I. računao infinitezimalanim računom i zapisao astronomski problem u obliku diferencijalne jednačine. Na temelju te jednačine, u 12. veku Bhaskara je razvio neku vrstu derivacije. Oko 1000. godine Ibn al-Haitam osmislio je formulu za sve vrste četvrtih potencija i time pripremio put za integralni račun. U 12. veku perzijski matematičar Šaraf al-Din al-Tusi otkrio je pravilo za odvajanje kubnog polinoma. U 17. veku japanski matematičar Šinsuke Seki Kova došao je do osnovnih spoznaja infinitezimalnoga računa.
Infinitezimalni račun otkrili su nezavisno jedan o drugog u otprilike isto vreme Isak Njutn i Gotfrid Vilhelm Lajbnic. Oni su otkrili zakone diferencijalnog i integralnog računa, derivacije i približne polinomske serije. Njihov rad nastavili su matematičari Ogisten Luj Koši, Bernhard Riman, Karl Vajerštras, Henri Lion Lebesk i dr.
Glavna poglavlja
Derivacija
Derivacija funkcije je granična vrednost koeficijenta porasta funkcije i prirasta argumenta kada prirast argumenta teži nuli.
Integral
Za danu funkciju f(x) realne varijable x i interval [a,b] na pravcu realnih brojeva, integral
predstavlja površinu područja u xy-ravnini ograničenu grafom od f, x-osi, i vertikalnim crtama x=a i x=b.
Limes funkcije
Poglavlje limesa funkcije razvilo se iz problema, kako izračunati vrednost funkcije u slučajevima, kada funkcija nije dobro definisana, npr.: deljenje s nulom. Limes funkcije f u tački a je broj, kojemu se pridružuje funkcijska vrednost f(x), kada se vrednost x približuje a.
npr.
Svojstva limesa
Literatura
- ^ Donald R. Latorre, John W. Kenelly, Iris B. Reed, Sherry Biggers (2007). Calculus Concepts: An Applied Approach to the Mathematics of Change. Cengage Learning. ISBN 0-618-78981-2.
Dodatna literatura
- Larson, Ron, Bruce H. Edwards (2010). "Calculus", 9th ed., Brooks Cole Cengage Learning. ISBN 9780547167022
- McQuarrie, Donald A. (2003). Mathematical Methods for Scientists and Engineers, University Science Books. ISBN 9781891389245
- Stewart, James (2008). Calculus: Early Transcendentals, 6th ed., Brooks Cole Cengage Learning. ISBN 9780495011668
- Thomas, George B., Maurice D. Weir, Joel Hass, Frank R. Giordano (2008), "Calculus", 11th ed., Addison-Wesley. ISBN 0-321-48987-X
- Courant, Richard ISBN 978-3540650584 Introduction to calculus and analysis 1.
- Edmund Landau. ISBN 0-8218-2830-4 Differential and Integral Calculus, American Mathematical Society.
- Robert A. Adams. (1999). ISBN 978-0-201-39607-2 Calculus: A complete course.
- Albers, Donald J.; Richard D. Anderson and Don O. Loftsgaarden, ed. (1986) Undergraduate Programs in the Mathematics and Computer Sciences: The 1985-1986 Survey, Mathematical Association of America No. 7.
- John Lane Bell: A Primer of Infinitesimal Analysis, Cambridge University Press, 1998. ISBN 978-0-521-62401-5. Uses synthetic differential geometry and nilpotent infinitesimals.
- Florian Cajori, "The History of Notations of the Calculus." Annals of Mathematics, 2nd Ser., Vol. 25, No. 1 (Sep., 1923), pp. 1–46.
- Leonid P. Lebedev and Michael J. Cloud: "Approximating Perfection: a Mathematician's Journey into the World of Mechanics, Ch. 1: The Tools of Calculus", Princeton Univ. Press, 2004.
- Cliff Pickover. (2003). ISBN 978-0-471-26987-8 Calculus and Pizza: A Math Cookbook for the Hungry Mind.
- Michael Spivak. (September 1994). ISBN 978-0-914098-89-8 Calculus. Publish or Perish publishing.
- Tom M. Apostol. (1967). ISBN 9780471000051 Calculus, Volume 1, One-Variable Calculus with an Introduction to Linear Algebra. Wiley.
- Tom M. Apostol. (1969). ISBN 9780471000075 Calculus, Volume 2, Multi-Variable Calculus and Linear Algebra with Applications. Wiley.
- Silvanus P. Thompson and Martin Gardner. (1998). ISBN 978-0-312-18548-0 Calculus Made Easy.
- Mathematical Association of America. (1988). Calculus for a New Century; A Pump, Not a Filter, The Association, Stony Brook, NY. ED 300 252.
- Thomas/Finney. (1996). ISBN 978-0-201-53174-9 Calculus and Analytic geometry 9th, Addison Wesley.
- Weisstein, Eric W. "Second Fundamental Theorem of Calculus." From MathWorld—A Wolfram Web Resource.
Onlajn knjige
- Crowell, B. (2003). "Calculus" Light and Matter, Fullerton. Retrieved 6 May 2007 from http://www.lightandmatter.com/calc/calc.pdf
- Garrett, P. (2006). "Notes on first year calculus" University of Minnesota. Retrieved 6 May 2007 from http://www.math.umn.edu/~garrett/calculus/first_year/notes.pdf
- Faraz, H. (2006). "Understanding Calculus" Retrieved 6 May 2007 from Understanding Calculus, URL http://www.understandingcalculus.com/ (HTML only)
- Keisler, H. J. (2000). "Elementary Calculus: An Approach Using Infinitesimals" Retrieved 29 August 2010 from http://www.math.wisc.edu/~keisler/calc.html
- Mauch, S. (2004). "Sean's Applied Math Book" California Institute of Technology. Retrieved 6 May 2007 from http://www.cacr.caltech.edu/~sean/applied_math.pdf
- Sloughter, Dan (2000). "Difference Equations to Differential Equations: An introduction to calculus". Retrieved 17 March 2009 from http://synechism.org/drupal/de2de/
- Stroyan, K.D. (2004). "A brief introduction to infinitesimal calculus" University of Iowa. Retrieved 6 May 2007 from http://www.math.uiowa.edu/~stroyan/InfsmlCalculus/InfsmlCalc.htm (HTML only)
- Strang, G. (1991). "Calculus" Massachusetts Institute of Technology. Retrieved 6 May 2007 from http://ocw.mit.edu/ans7870/resources/Strang/strangtext.htm
- Smith, William V. (2001). "The Calculus" Retrieved 4 July 2008 [1] (HTML only).