Studije zapadnog ezoterizma

Studije zapadnog ezoterizma je naziv za akademsku disciplinu koja se bavi naučnim proučavanjem zapadnih neortodoksnih filozofsko-religioznih tokova, ideja i praksi poput hermetizma, alhemije, astrologije, paracelzijanstva, rozenkrojcerstva, hrišćanske kabale, hrišćanske teozofije, iluminizma, okultizma, spiritizma, moderne teozofije Helene Blavacke, antropozofije Rudolfa Štajnera, masonstva, nju ejdža, neopaganizma i dr. — metodološki objedinjenih pod pojmom zapadni ezoterizam.

Istorijat discipline

Pioniri ove oblasti početkom 20. veka bili su istoričari koji su se bavili renesansom u Evropi; od 1930-ih, Oskar Kristeler (1905—1999) i Euđenio Garin (1909—2004) počeli su da ukazuju na značaj hermetizma u razvoju moderne nauke. Kristlerer je u svojim istraživanjima ukazao na veliki značaj zbirke tekstova „Corpus Heremeticum“ u kulturi renesanse, koji su do tada istoričari zanemarivali. Međutim, istraživanja Kristelera i njegovih kolega koji su objavljivali na italijanskom uglavnom su ostala nezapažena u širem naučnom krugu. Prvi veći pomak u popularisanju ideje o „hermetičkoj tradiciji“ napravila je Frensis Jejts kada je 1964. godine na engleskom jeziku objavila knjigu „Đordano Bruno i hermetička tradicija“ u kojoj je zastupala ideju da je hermetizam bio pokretač naučne revolucije.

Katedre za proučavanje zapadnog ezoterizma

Prva katedra za proučavanje ezoterizma, pod nazivom „Istorija ezoteričnog hrišćanstva“ osnovana je 1965. na Sorboni u Parizu. Katedru je prvo vodio Fransoa Sekre, da bi ga 1979. zamenio Antoan Fevr, kada je naziv katedre promenjen u „Istorija ezoteričnih i mističnih tokova u modernoj i savremenoj Evropi“. Fevra je 2002. godine zamenio Žan-Pjer Brak, kada je naziv katedre opet promenjen u „Istorija ezoteričnih tokova u modernoj i savremenoj Evropi“.

Značajan trenutak u popularizaciji discipline bilo je osnivanje druge katedre posvećene studiranju zapadnog ezoterizma 1999. na Univerzitetu u Amsterdamu, pod nazivom „Istorija hermetičke filozofije i srodnih tokova“ sa Vauterom Hanegrafom na čelu.

Treća katedra u Evropi postojala je na Univerzitu u Ekseteru od 2005. do 2012. godine, sa Nikolasom Gudrik-Klarkom na čelu. Na Univerzitetu u Groningenu moguće je steći master diplomu na kursu „Skriveno znanje: gnosticizam, ezoterizam i misticizam“. Na Univerzitetu Rajs u Hjustonu (SAD) može se pohađati program „Gnosticizam, ezoterizam i misticizam“ i steći master i doktorska diploma.

Akademska društva i aktivnosti

Evropsko društvo za studije zapadnog ezoterizma - ESSWE, osnovano je 2005. godine. ESSWE nadgleda izdavanje časopisa “Aries” i istoimenog serijala knjiga (izdavač “Brill”).

Od 2007. godine ESSWE priređuje međunarodne konferencije u različitim evropskim zemljama. Članovi ESSWE iz istočne i centralne Evrope pokrenuli su 2014. godine ogranak ovog društva, pod nazivom CEENASWE (Central and East European Network for the Academic Study of Western Esotericism). Prvi naučni skup CEENASWE održan je u Budimpešti, a drugi 2016. godine na Filološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu.

Studije zapadnog ezoterizma u Srbiji

Pionirska studija iz oblasti studija zapadnog ezoterizma u Srbiji jeste knjiga „Podzemni tok: ezoterično i okultno u srpskoj književnosti“ (Službeni glasnik, 2009) dr Nemanje Radulovića, profesora Filološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu, člana ESSWE i jedanog od osnivača CEENASWE. Radulović je takođe objavio niz naučnih radova o pojavama i ličnostima iz naše kulture koje mogu biti predmet discipline studija zapadnog ezoterizma.

Bibliografija

• Faivre, Antoine, 1994, Access to Western Esotericism, Albany: SUNY Press.
• Goodrick-Clarke, Nicholas, 2008, The western esoteric traditions: a historical introduction, New York: Oxford University Press.
• Hanegraaff, Wouter J., 2012, Esotericism and the Academy: Rejected Knowledge in Western Culture, New York: Cambridge University Press.
• Hanegraaff, Wouter J., 2013, “Textbooks and introductions to Western Esotericism”. Religion (43:2), 178-200. Dostupno na: http://dx.doi.org/10.1080/0048721X.2012.733245