Osvajanje Afrike

Karikatura Cecila Rodesa nakon objavljivanja plana za uspostavljanje telegrafske linije izmeeđu Kejptauna i Kaira

Osvajanje Afrike (Trka za Afriku) je proces kolonijalne ekspanzije kojim su u drugoj polovini 19.veka zapadnoevropske sile ustanovile svoju vlast nad gotovo celokupnim afričkim kontinentom.

Osvajanje Afrike rezultiralo je okupacijama i aneksijama afrikih teritorija od strane evropskih sila tokom perioda Novog Imperijalizma i to između 1880. i 1914. godine. Rezultat zategnutih odnosa između evropskih sila na kraju 19. veka i podela Afrike mogu da se sagledavaju kao pokušaj eliminisanja pretnje većih sukoba na tlu Evrope.

U zadnjim decenijama 19. veka došlo je do tranzicije od "neformalnog imperijalizma" kontrole vojnom moći i ekonomskom dominacijom do direktne vladavine.

Počeci

Iako su evropske sile, počevši s Portugalom, utemeljile svoja prva uporišta na obalama Afrike još u 15.veku, ekspanzija u unutrašnjost bila je ograničena zbog celog niza klimatskih, političkih i vojnih razloga. Kolonizatori, za razliku od afričkih domorodaca, nisu razvili imunitet na razne tropske bolesti, odnosno nisu raspolagali dovoljnim snagama za suzbijanje svakog iole jačeg otpora domorodačkih plemena i država. Umesto toga kontrola nad afričkim obalama vršena je posredno, uz pomoć obalnih tvrđava i mornaricom, odnosno saradnjom s prijateljski raspoloženim plemenima i državama kojima su oružje i druga zapadna roba davali prednost u odnosu na suparnike. Unutrašnjost kontinenta ostala je neistražena.

Tek je industrijska revolucija, a s njom razvitak modernog oružja i medicine omogućio prvo zapadnim istraživačima, potom misionarima, a na kraju i vojskama prodor u unutrašnjost afričkog kontinenta. Otkriće prostranih teritorija, velikih prirodnih bogatstava i stanovništva koje je bilo relativno lako pokoriti dalo je veliki podsticaj ekspanziji, osobito državama koje su u statusu zaostajale za Britanskim kraljevstvom i koje je mamila mogućnost stvaranja velikog tržišta za proizvode domaće industrije. Taj je proces još u prvoj polovini 19.veka započela Francuska osvajanjem Alžira, iz čega se nastavilo širenje prema jugu kontinenta.

Područija koja su kontrolisali Evropljani 1914. godine

U drugoj polovini 19. veka agresivno su širenje započele novoujedinjene države Nemačka, Italija i Belgija. To je s vremenom nateralo Britance, zabrinute za svoja dotadašnja uporišta u Južnoj Africi i moguće ugrožavanje strateških pomorskih putova prema Indiji, da takođe započnu s ubrzanom ekspanzijom, što je godine 1898. dovelo do spora s Francuskom koji je umalo izazvao rat. Strah da bi burske republike mogle potpasti pod nemački uticaj doveo je do burskog rata čime je formalno završeno osvajanje Afrike.

Time se celokupna afrička teritorija našla pod kontrolom zapadnih država, uz izuzetak Etiopije, koja će svoju nezavisnost izgubiti tek nakon abesinijskog rata 1935-36. godine, i Liberije.

Nezadovoljstvo Nemačke, a manjim delom i Italije, rezultatima osvajanja Afrike bilo je jednim od glavnih uzroka prvog, a kasnije i Drugog svetskog rata.