Južni Kurdistan
| Region Kurdistan ھەرێمی کوردستان Herêmî Kurdistan | |
|---|---|
.svg) | |
| Država |  Irak |
| Glavni grad | Erbil |
| Površina | 40.643 km2 |
| Stanovništvo | 2015. |
| — broj st. | 6,241245 |
| — gustina st. | 153,56 st./km2 |
| Zvanični veb-sajt | |
| Ovaj članak je deo serije o istoriji Kurda |
| Istorija Kurda |
|---|
 |
Južni Kurdistan (poznat i kao Irački Kurdistan i Region Kurdistan) je federalna jedinica u sastavu Iraka, locirana na severu zemlje i priznata od strane iračke federalne vlade. Glavni grad regiona je Erbil.
Istorija[uredi | uredi izvor]
U prošlosti su na području današnjeg Južnog Kurdistana postojale kurdske kneževine Baban, Badihan i Soran. U 19. veku, stanovnicima ovog regiona nametnuta je direktna turska vlast, koja je trajala sve do Prvog svetskog rata, kada upravu nad područjem Iraka preuzimaju Britanci. U međuratnom periodu, Kurdi su podigli tri pobune protiv Britanaca. Između 1922. i 1924. na ovom području je formirana kratkotrajna Kraljevina Kurdistan.
-
Nezavisne kurdske kraljevine i autonomne kneževine oko 1835. godine -
Kraljevina Kurdistan 1923. godine
Autonomni kurdski region na severu Iraka formiran je 1970. godine, sporazumom kurdske opozicije i iračke vlade. Posle ustanka Kurda protiv režima Sadama Huseina i prvog zalivskog rata 1991. godine, Kurdistan postaje faktički nezavisan od Iraka i takvo stanje ostaje do savezničke invazije na Irak 2003. godine, posle čega se Kurdistan integriše u politički sistem Iraka. Novim iračkim ustavom iz 2005. godine, Kurdistan je priznat kao federalni entitet u okviru Iraka. Na referendumu 25. septembra 2017. stanovnici Kurdistana glasali su za nezavisnost(92.73% je glasalo za otcepljenje, dok je 7,27% bilo protiv).
Kurdi su se na referendumu o nezavisnosti 25. septembra 2017 izjasnili za sa 93%. Iračka federalna vlada je odgovorila zatvaranjem vazdušnog prostora iznad Kurdistana, a zajedno sa Turskom i Iranom je uputila pretnje. Sredinom oktobra Iračke trupe su zauzele Kirkuk i još brojne gradove koje su Kurdi prethodno oslobodili.[1] Ove teritorije su zauzete skoro bez ispaljenog metka jer su Kurdske Pešmerge dobile naređenje da se povlače i ne ulaze u sukob sa federalnim snagama. Ovim je počeo Treći iračko-kurdski rat.[1][2]
-
Autonomni Kurdistan 1975. godine -
Kurdska federacija 1998. godine
Položaj i granice[uredi | uredi izvor]
Južni Kurdistan se na istoku graniči sa Iranom, na severu sa Turskom, na zapadu sa Sirijom (Sirijskim Kurdistanom) i na jugu sa arapskim delom Iraka.
Iračka vlada je priznala Kurdistan u granicama koje su kontrolisali Kurdi između 1991. i 2003. godine, ali su Kurdi tokom savezničke invazije na Irak 2003. godine, proširili teritoriju koju drže pod kontrolom, tako da su umesto priznatih 10% teritorije Iraka, kontrolisali još dodatnih 7%, zbog čega je vlada Kurdistana vodila spor sa federalnom iračkom vladom.
Nakon stvaranja Islamske Države u Iraku i Siriji 2014. godine, izbili su ratni sukobi između Iračkog Kurdistana i Islamske Države. Kurdi su uspeli da odbrane svoj region od napada islamskih terorista, a proširili su i područje pod svojom kontrolom na teritorije sa kojih se pred islamskim teroristima povukla iračka vojska. Ove teritorije uključuju gradove Kirkuk, Hanakin i Sindžar, nastanjene kurdskim stanovništvom. Vlada Iračkog Kurdistana izrazila je nameru da anektira ove teritorije nakon sprovedenih referenduma.
-
Mapa Južnog Kurdistana koja prikazuje granice Kurdistana iz 1970. godine, priznate granice Kurdistana iz 2005. godine i teritorije pod faktičkom kontrolom Kurda 2005. -
Moderni Kurdistan 2009. godine -
Južni Kurdistan 2014.
Pokrajine[uredi | uredi izvor]
Područje Južnog Kurdistana sastoji se iz četiri pokrajine:
Gradovi[uredi | uredi izvor]
Glavni i najveći grad Kurdistana je Erbil (1.400.000 stanovnika), a ostali veći gradovi su:
- Sulejmanija (725.000)
- Dahuk (350.000)
- Ranija (200.000)
- Zahu (190.000)
- Šaklava (124.000)
- Halabdža (120.000)
- Ravanduz (102.000)
- Čamčamal (100.000)
- Koj Sandžak (100.000)
Demografija[uredi | uredi izvor]
U Kurdistanu živi oko 7.500.000 stanovnika. 95% stanovništva čine Kurdi, a ostalo su etničke manjine.
Jezik[uredi | uredi izvor]
Kurdski jezik je službeni i dominantan jezik u Kurdistanu i koristi se u školama, institucijama kurdistanske vlade i na televizijskim kanalima. U opštinama gde manjine čine većinsko stanovništvo, manjinski jezici su takođe u službenoj upotrebi.
Religija[uredi | uredi izvor]
Glavna religija u regionu je islam. [1]
Politika[uredi | uredi izvor]
Južni Kurdistan ima sopstvenu vladu, parlament, predsednika, premijera, vojne snage, itd. Iračkim ustavom je predviđena potpuna federalizacija države, posle koje bi federalni regioni upravljali sopstvenim unutrašnjim poslovima, dok bi vlada u Bagdadu bila nadležna za spoljne poslove. Južni Kurdistan predstavlja prvi od ovih regiona koji je formiran, a dozvoljeno mu je i da održava međunarodne odnose sa drugim državama bez uplitanja Bagdada. Odnosi sa susednim državama, Turskom, Sirijom i Iranom su uvek bili napeti zbog činjenice da u ovim državama živi brojno kurdsko stanovništvo, koje je u velikoj meri obespravljeno (posebno na području Turske). Nerešeno je i pitanje definitivnih granica Južnog Kurdistana, jer pored teritorije koja je zvanično priznata kao deo regiona, Kurdi traže da u sastavu regiona budu i susedne teritorije Iraka koje su u značajnoj meri nastanjene kurdskim stanovništvom. Ove teritorije uključuju gradove Kirkuk, Hanakin i Sindžar, kao i deo Mosula.
Dana 25. septembra 2017. godine u Iračkom Kurdistanu sproveden je referendum o nezavisnosti, na kojem je 92% stanovništva reklo da želi da Kurdistan nastavi postojanje kao nezavisna država, a čemu se službeni Bagdad protivi.[3] Izlaznost na referendumu bila je 78%.[4] Premijer Iraka — Hajder al-Abadi ranije je odbacio mogućnost razgovora o referendumu, nazivajući ga neustavnim.[4]
Vojne snage[uredi | uredi izvor]
Prema iračkom ustavu, Južnom Kurdistanu je dozvoljeno da ima sopstvene vojne snage, dok zakon iračkoj armiji zabranjuje ulazak na teritoriju Južnog Kurdistana. Vojnici Južnog Kurdistana nazivaju se imenom „pešmerga“, što u prevodu znači „oni koji se suočavaju sa smrću“. „Pešmerga“ borci su u prošlosti bili borci za slobodu i delovali su na ovom području još od 1920-ih godina, a borili su se zajedno sa američkim trupama protiv režima Sadama Huseina. Posle pada Sadamovog režima, pešmerge su igrale značajnu ulogu u održavanju bezbednosti u Južnom Kurdistanu i drugim delovima Iraka, u koje su bili poslati zbog antiterorističkih operacija.
Privreda[uredi | uredi izvor]
Privreda Južnog Kurdistana je razvijenija u odnosu na ostatak Iraka, a glavne privredne grane u regionu su naftna industrija, poljoprivreda i turizam. Rat sa Islamskom Državom negativno se odrazio na kurdistansku privredu.
Obrazovanje[uredi | uredi izvor]
Za vreme prethodnih iračkih režima na prostoru Južnog Kurdistana je postojao mali broj osnovnih i srednjih škola u kojima se nastava obavljala na arapskom. Posle uspostave autonomnog Južnog Kurdistana, ovakvo stanje se promenilo, tako da danas, pored činjenice da se nastava u regionu obavlja na kurdskom jeziku, stanovnici Južnog Kurdistana imaju i mogućnost da steknu visoko obrazovanje na osam univerziteta koji postoje u regionu.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Iraqi forces launch 'major' Kirkuk operation”. www.aljazeera.com. Pristupljeno 16. 10. 2017.
- ^ „Baghdad: Iraqi forces in full control of Kirkuk”. www.aljazeera.com. 16. 10. 2017. Pristupljeno 17. 10. 2017.
- ^ „Kurdi izglasali NEZAVISNOST: Objavljeni rezultati referenduma, 92 odsto zaokružilo "da"”. Telegraf.rs. 27. 9. 2017. Pristupljeno 29. 9. 2017.
- ^ a b „Ko su Kurdi, šta žele i zašto im velike sile to ne daju? Preživeli su Huseinov krvavi petak, a sad su "oni koji se suočavaju sa smrću" (VIDEO)”. Telegraf.rs. 27. 9. 2017. Pristupljeno 29. 9. 2017.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Europe_religion_map.png){kind=link}
- Sajt vlade Južnog Kurdistana Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. maj 2016)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |