Pređi na sadržaj

Andamansko more

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Andamansko more
Lokacija Andamanskog mora u Indijskom okeanu[1][2][3]
Zemlje basena
  • India
  • Indonesia
  • Malaysia
  • Myanmar
  • Thailand
Maks. dužina1.202 km (747 mi) km
Maks. širina647 km (402 mi) km
Površina797.000 km2 (307.700 sq mi) km2
Pros. dubina1.096 m (3.596 ft) m
Maks. dubina4.198 m (13.773 ft) m
Zapremina660.000 km3 (158.000 cu mi) km3
Vodena površina na Vikimedijinoj ostavi

Andamansko more je deo Indijskog okeana jugoistočno od Bengalskog zaliva, južno od Mjanmara, zapadno od Tajlanda, istočno od Andamanskih ostrva i Nikobarskih ostrva, i severno od Sumatre i Malajskog prolaza.[4] Dugo je 1.200 km u pravcu sever-jug, široko 650 km i ima površinu od 797.700 km². Ima prosečnu dubinu od 870 metra, a maksimalna dubina mu je 3.777 metara.

Prosečna temperatura površinskog sloja vode u februaru 26-28°, a u avgustu preko 28°. Slanost se koleba od 20‰ na severu, do 34‰ na jugozapadu. Amplituda morskih mena 4,7—6 metara. Glavna luka je Rangun.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Lokacija[uredi | uredi izvor]

Andamansko more, koje se prostire na 92°I do 100°I i 4 °C do 20 °C, zauzima veoma značajan položaj u Indijskom okeanu, ali je dugo ostalo neistraženo. Južno od Mjanmara, zapadno od Tajlanda i severno od Indonezije, ovo more je odvojeno od Bengalskog zaliva Andamanskim i Nikobarskim ostrvima i povezanim lancem morskih planina duž granice Indo-Burmanske ploče. [Strait of Malacca[|Malački moreuz]] (između Malajskog poluostrva i Sumatre) čini južni izlaz iz basena, koji je širok 3 km i dubok 37 m.

Opseg[uredi | uredi izvor]

Međunarodna hidrografska organizacija definiše granice „Andamanskog ili Burmskog mora“ na sledeći način:[5]‍:p.21

Na jugozapadu. Linija koja ide od „Oedjong Raja“ [„Ujung Raja“ ili „Pojnt Raja“] (5° 32′ N 95° 12′ E / 5.533° S; 95.200° I / 5.533; 95.200) na Sumatri do Poeloe Bras (Breueh) i dalje kroz zapadna ostrva Nikobarske grupe do Sandi Pojnta na Malom Andamanskom ostrvu, na takav način da sve uske vode pripadaju Burmskom moru.

Na severozapadu. Istočna granica Bengalskog zaliva [linija koja ide od rta Negrajs (16°03' S) u Burmi [Mjanmar] kroz veća ostrva Andamanske grupe, na takav način da sve uske vode između ostrva leže do istočno od linije i isključeni su iz Bengalskog zaliva, sve do tačke na Malom Andamanskom ostrvu na geografskoj širini 10°48'S, geografskoj dužini 92°24'I].

Na jugoistoku. Linija koja spaja Lem Voalan (7°47'S) u Sijamu [Tajland] i Pedropunt (5°40'S) na Sumatri.

Oedjong znači „rt“, a Lem znači „tačka na holandskom jeziku na mapama Holandske Istočne Indije (Indonezija).[6] Lem Voalan [Rt Fromtep] je južni kraj Goh Puketa (ostrvo Puket).[7]

Ekskluzivna ekonomska zona[uredi | uredi izvor]

Ekskluzivne ekonomske zone na Andamanskom moru:[8]

Broj Zemlja Površina (km2)
1  Indija - Andamanska i Nikobarska ostrva 659,590
2  Mjanmar - kopno 511,389
3  Tajland - Andamansko more 118,714
4  Indonezija - Severoistočni Aćeh 76,500
Ukupno Andamansko more -

Geologija[uredi | uredi izvor]

Satelitski snimak Andamanskog mora prikazuje zelene alge i naslage mulja zbog reke Iravadi u njegovom severnom delu

Severna i istočna strana basena su plitke, pošto se epikontinentalni pojas kod obala Mjanmara i Tajlanda prostire na preko 200 km (obeleženo sa 300 m izobatom). Oko 45 odsto površine sliva je pliće (manje od 500 m dubine), što je direktna posledica prisustva šireg praga. Kontinentalna padina koja prati istočni pojas je prilično strma između 9 °C i 14 °C. Ovde, perspektivni pogled na topografiju podmorja presečen duž 95°E otkriva nagli porast dubine mora za oko 3.000 m na kratkoj horizontalnoj udaljenosti od jednog stepena. Izobate koje odgovaraju 900 m i 2000 m su takođe prikazane na slici da bi se naglasila strmina padine. Osim toga, može se primetiti da duboki okean takođe nije bez morskih planina; dakle samo oko 15 procenata ukupne površine je dublje od 2.500 m.[3]

Batimetrija (u metrima) Andamanskog mora u 2D i 3D (presečena duž 95°E)[3]
Procenat ukupne površine Andamanskog mora koja odgovara različitim rasponima dubine[3]

Severni i istočni delovi su plići od 180 meters (590 feet) zbog mulja koji nanosi reka Iravadi. Ova velika reka se uliva u more sa severa kroz Mjanmar. Zapadne i centralne oblasti su duboke 900–3.000 m. Manje od 5% mora je dublje od 3.000 meters (9.800 feet), au sistemu podmorskih dolina istočno od Andamansko-Nikobarskog grebena, dubina prelazi 4.000 meters (13.000 feet).[2] Morsko dno je prekriveno šljunkom, šljunkom i peskom.[1]

Tektonika dna okeana[uredi | uredi izvor]

Andamansko more, sa prikazanim granicama tektonskih ploča
Tektonsko okruženje zemljotresa na Sumatri (2004)

Proteže se grubom linijom sever-jug na morskom dnu Andamanskog mora granica između dve tektonske ploče, Burmanske i Sundske. Veruje se da su ove ploče (ili mikroploče) ranije bile deo veće Evroazijske ploče, ali su nastale kada se aktivnost transformacije raseda intenzivirala nakon što je Indijska ploča započela svoj suštinski sudar sa Evroazijskim kontinentom. Kao rezultat, stvoren je centar sliva zadnjeg luka, koji je počeo da formira rubni basen koji će postati Andamansko more, čije su sadašnje faze započele pre otprilike 3-4 miliona godina (Ma).[9]

Granica između dve velike tektonske ploče rezultira visokom seizmičkom aktivnošću u regionu (vidi Spisak zemljotresa u Indoneziji). Zabeleženi su brojni zemljotresi, a najmanje šest, 1797, 1833, 1861, 2004, 2005. i 2007. godine, imalo je magnitudu 8,4 ili više. Dana 26. decembra 2004. veliki deo granice između Burmanske ploče i Indo-australijske ploče je skliznuo, što je izazvalo zemljotres u Indijskom okeanu 2004. godine. Ovaj megapotresni zemljotres je imao magnitudu od 9,3. Između 1.300 i 1.600 km (810 i 990 milja) granica je pretrpela rased i pomaknula se za oko 20 m (66 ft), pri čemu je morsko dno podignuto nekoliko metara.[10] Ovo podizanje morskog dna izazvalo je ogroman cunami sa procenjenom visinom od 28 meters (92 feet)[11] koji je usmrtio oko 280.000 ljudi duž obale Indijskog okeana.[12] Nakon početnog zemljotresa usledila je serija naknadnih potresa duž luka Andamanskih i Nikobarskih ostrva. Čitav događaj teško je oštetio ribolovnu infrastrukturu.[13]‍:40–42

Vulkanska aktivnost[uredi | uredi izvor]

Erupcija vulkana Jalovo ostrvo 1995. Andamanska ostrva (na vrhu) su oko 90 km udaljena

Unutar mora, istočno od glavne grupe ostrva Velikog Andamana, nalazi se Jalovo ostrvo, jedini trenutno aktivni vulkan povezan sa Indijskim potkontinentom. Ovo ostrvo-vulkan je prečnika 3 km (2 mi) i uzdiže se 354 m (1.161 ft) iznad nivoa mora. Njegova nedavna aktivnost nastavljena je 1991. nakon mirnog perioda od skoro 200 godina.[14] To je uzrokovano kontinuiranom subdukcijom indijske ploče ispod Andamanskog ostrvskog luka, što primorava magmu da se podigne na ovoj lokaciji Burmanske ploče. Poslednja erupcija počela je 13. maja 2008. i još uvek traje.[15] Ovim procesom je formirano i vulkansko ostrvo Narkondam, koje se nalazi severnije. Ne postoje zapisi o njegovoj aktivnosti.[16]

Morski sedimenti[uredi | uredi izvor]

Zajedno, moderne reke Ajejarvadi (Iravadi) i Tanlvin (Salvin) isporučuju >600 Mt/yr nanosa u more.[17] Jedna nedavna studija je pokazala: 1) Malo se modernog sedimenta akumulira na pragu odmah pored ušća reke Ajejarvadi. Nasuprot tome, veliki muljni klin sa distalnim centrom deponovanja, debljine do 60 m, deponovan je prema moru u zalivu Martaban, koji se proteže do ~130 m dubine vode u Martabansku depresiju. Dalje, 2) Nema dokaza koji pokazuju da se savremeni sediment akumulirao ili transportovao u kanjon Martaban; 3) Oko uskog zapadnog mjanmarskog praga u istočnom Bengalskom zalivu nalazi se zastor od blata/ćebe. Debljina nanosa mulja je do 20 m blizu obale i postepeno se smanjuje do padine na -300 m dubine vode, i verovatno izlazi u duboki Andamanski rov; 4) Procenjena ukupna količina holocenskih sedimenata deponovanih na moru je ~1290 × 109 tona. Ako pretpostavimo da se ovo uglavnom akumuliralo od srednjeg holocena (~6000 godina BP) kao i druge velike delte, istorijski srednji tok taloženja na polici bi bio 215 Mt/god, što je ekvivalentno ~35% modernih sedimenata reka Ajejarvadi i Tanlvin; 5) Za razliku od drugih velikih rečnih sistema u Aziji, kao što su Jangce i Mekong, ova studija ukazuje na dvosmerni obrazac transporta i taloženja koji kontrolišu lokalne struje na koje utiču plima i sezonski promenljivi monsunski vetrovi i talasi.[17]

Klima[uredi | uredi izvor]

Prosečni mesečni vetrovi u Andamanskom moru za 2011. godinu, izraženi u mps[3]
Prosečna mesečna Ekmanova brzina pumpanja (u m dnevno) za jun i decembar[3]

Klimu Andamanskog mora određuju monsuni jugoistočne Azije,[3] pošto se preovlađujući vetrovi menjaju sa početkom bilo koje sezone. Region doživljava severoistok sa prosečnom brzinom vetra od 5 m/s (18 km/h) u mesecima novembar-februar. Tokom ovih meseci zapadni deo domena doživljava maksimalan intenzitet vetra. On slabi do marta–aprila i prelazi na jak jugozapadnjak od maja do septembra, sa srednjom brzinom vetra od 8 m/s (29 km/h) u junu, julu i avgustu, raspoređenim skoro jednoliko po celom basenu. Brzina vetra opada do oktobra i vraća se na severoistočni od novembra.

Temperatura vazduha je stabilna tokom godine na 26 ° °C u februaru i 27 °C u avgustu. Padavine su i do 3.000 mm/godišnje i uglavnom se javljaju leti. Morske struje su zimi jugoistočne i istočne, a leti jugozapadne i zapadne. Prosečna temperatura površinske vode je 26–28 °C u februaru i 29 °C u maju. Temperatura vode je konstantna na 4,8 °C na dubinama od 1.600 m i niže. Salinitet je 31,5–32,5‰ (promila) leti i 30,0–33,0‰ zimi u južnom delu. U severnom delu se smanjuje na 20–25‰ usled priliva slatke vode iz reke Iravadi. Plima i oseka su poludnevne sa amplitudom do 7,2 m (24 ft).[1]

Uticaj naprezanja vetra na površinu okeana može se objasniti krivudanjem vetra. Neto divergencija vode u mešovitom sloju okeana dovodi do Ekmanovog pumpanja.[3] Kontrast između dve sezone izaziva veoma jaku negativnu brzinu pumpanja od više od 5 m (16 ft) dnevno duž severne obale Indonezije od maja do septembra (prikazano ovde u junu). Ovo može značiti spuštanje obale tokom leta. Takođe je primećeno da region razvija slabu, ali pozitivnu brzinu pumpanja manju od 3 m (9,8 ft) dnevno na ušću GC zimi (ovde, decembar).

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v Andaman Sea, Great Soviet Encyclopedia (in Russian)
  2. ^ a b Andaman Sea, Encyclopædia Britannica on-line
  3. ^ a b v g d đ e ž S. R. Kiran (2017) General Circulation and Principal Wave Modes in Andaman Sea from Observations, Indian Journal of Science and Technology ISSN 0974-5645
  4. ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 49. ISBN 86-331-2075-5. 
  5. ^ „Limits of Oceans and Seas, 3rd edition” (PDF). International Hydrographic Organization. 1953. Arhivirano iz originala (PDF) 8. 10. 2011. g. Pristupljeno 28. 12. 2020. 
  6. ^ Glossary of Terms Appearing on Maps of the Netherlands East Indies, United States Army Map Service, page 115, 93.
  7. ^ Limits of Oceans and Seas (PDF) (3rd izd.). International Hydrographic Organization. 1953. str. 23. Pristupljeno 3. 12. 2018. 
  8. ^ „Sea Around Us | Fisheries, Ecosystems and Biodiversity”. 
  9. ^ J.R. Curray. „2002 Chapman Conference on Continent – Ocean Interactions within the East Asian Marginal Seas” (PDF). Tectonics and History of the Andaman Sea Region (abstract). Arhivirano iz originala (PDF) 23. 3. 2005. g. Pristupljeno 20. 9. 2010. 
  10. ^ Geist, E. L.; Titov, V. V.; Arcas, D.; Pollitz, F. F.; Bilek, S. L. (2007). „Implications of the 26 December 2004 Sumatra–Andaman Earthquake on Tsunami Forecast and Assessment Models for Great Subduction-Zone Earthquakes” (PDF). Bulletin of the Seismological Society of America. 97 (1A): S249—S270. Bibcode:2007BuSSA..97S.249G. doi:10.1785/0120050619. 
  11. ^ Tom Paulson (7 February 2005) New findings super-size our tsunami threat. 80-foot waves blasted Indonesia, scientists now say, Seattle Post-Intelligencer
  12. ^ Indonesia quake toll jumps again, BBC, 25 January 2005
  13. ^ Panjarat, Sampan (2008). „Sustainable Fisheries in the Andaman Sea Coast of Thailand” (PDF). United Nations. Pristupljeno 16. 5. 2015. 
  14. ^ Chandrasekharam, D.; Bundschuh, J. (januar 2002). Geothermal Energy Resources for Developing Countries. Taylor & Francis. str. 408. ISBN 9781439833575. 
  15. ^ Barren Island Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. decembar 2020), Smithsonian National Museum of Natural History
  16. ^ Narcondum Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. april 2021), Smithsonian National Museum of Natural History
  17. ^ a b Liu, J. Paul; Kuehl, Steven A.; Pierce, Austin C.; Williams, Joshua; Blair, Neal E.; Harris, Courtney; Aung, Day Wa; Aye, Yin Yin (2020). „Liu, J.P., Kuehl, S.A., Pierce, A.C., Williams, J., Blair, N.E., Harris, C., Aung, D.W., Aye, Y.Y., 2020. Fate of Ayeyarwady and Thanlwin Rivers Sediments in the Andaman Sea and Bay of Bengal. Marine Geology, 106137.”. Marine Geology. 423: 106137. doi:10.1016/j.margeo.2020.106137 Slobodan pristup. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Андаманско_море&oldid=27424920”