Bristol

Koordinate: 51° 28′ S; 2° 36′ Z / 51.46° S; 2.6° Z / 51.46; -2.6
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe pogledajte stranicu Bristol (višeznačna odrednica).
Bristol
engl. Bristol
Pogled na Bristol
Grb
Grb
Administrativni podaci
Država Ujedinjeno Kraljevstvo
Konstitutivna zemlja Engleska
RegijaJugozapad
GrofovijaBristol
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2017.463.400 (procena)
Aglomeracija (2017.)724.000[1][2]
Geografske karakteristike
Koordinate51° 28′ S; 2° 36′ Z / 51.46° S; 2.6° Z / 51.46; -2.6
Površina110 km2
Bristol na karti Ujedinjenog Kraljevstva
Bristol
Bristol
Bristol na karti Ujedinjenog Kraljevstva
Pozivni broj0117
Veb-sajt
www.bristol-city.gov.uk

Bristol (engl. Bristol) je grad u Ujedinjenom Kraljevstvu u jugozapadnoj Engleskoj.[3][4][5] Nalazi se 169 km zapadno od Londona i 71 km istočno od Kardifa. Kroz grad protiče reka Ejvon, a grad delom izlazi i na estuar reke Severn. Prema popisu iz 2017. u gradu je živelo 463.0400 stanovnika. Širi deo grada deseti je najveći region u Engleskoj.[6] Urbanu oblast grada naseljava 724.000 stanovnika. Grad leži između Glosteršira na severu i Samerseta na jugu.

Tvrđave iz gvozdenskog doba i rimske vile izgrađene u u blizini ušća reka Frome i Ejvon, a početkom 11. veka naselje je bilo poznato kao „Bricgstvo” (na engleskom „mesto kod mosta”). Bristol je dobio kraljevsku povelju 1155. godine i istorijski je bio podeljen između Glosteršira na severu i Samerseta na jugu, sve dok 1373. godine nije postao zaseban okrug.[7] Od 13. do 18. veka Bristol je bio među prva tri engleska grada, nakon Londona, po poreskim prihodima. Grad je u industrijskoj revoluciji nadmašen brzim usponom Birmingema, Mančestera i Liverpula.

Bristol je bio polazište ranih putovanja istraživanja Novog sveta. Bio je polazišna tačka mnogih putovanja, uključujući i brod Bristol na kojem je bio Džon Kabot[5], za koga se smatra da je bio jedan od prvih Evropljana koji su stupili na tlo Severne Amerike. Godine 1499. Vilijam Veston, trgovac iz Bristola bio je prvi Englez koji je pokrenuo istraživanje Severne Amerike, a isplovio je iz Bristola. Na vrhuncu trgovine robljem u Bristolu, od 1700. do 1807. godine, više od 2000 robovskih brodova prevozilo je oko 500.000 ljudi iz Afrike u ropstvo u Sjedinjene Države.

Od najranijih dana njegov prosperitet bio je povezan sa Lukom Bristol (Port of Bristol), trgovačkom lukom koja je nastala u centru grada, ali koja je premeštena na obale Bristolskog zaliva. Bristol se proširio do tog dela i uključuje ušće reke Ejvon, gde se nalazi najveći deo luke.

Moderna ekonomija Bristola izgrađena je na kreativnim medijima, elektronici i vazduhoplovnoj industriji, a dokovi u centru grada preuređeni su u centre baštine i kulture. Grad ima najveću valutu zajednice u Velikoj Britaniji; Bristolska funta koja je vezana za Paund Sterling. Grad ima dva univerziteta, Univerzitet u Bristolu i Univerzitet Zapadne Engleske i razne umetničke i sportske organizacije, uključujući Kraljevsku akademiju Zapadne Engleske, Arnolfini, Ostrvo Spajk, Kapiju Ešton i Memorijalni stadion. Drumom i železnicom povezan je sa Londonom i drugim glavnim gradovima Velike Britanije.

Jedna od najpopularnijih turističkih destinacija u Velikoj Britaniji, Bristol je 2009. godine međunarodnim turističkim izdavačima Dorling Kiderslej izabran za jednog od deset najboljih svetskih turističkih destinacija u njihovoj seriji turističkih vodiča. The Sunday Times proglasio ga je najboljim gradom u Britaniji, a takođe je osvojio nagradu Evropske zelene prestonice Evropske unije u 2015. godini.

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Fifteenth-century pictorial map of Bristol, radiating from the town centre
Mapa Roberta Ričarda, Bristol 1478. godine.[8]

Najstariji pomen Bristola je na velškom jeziku kao „Caer Odor” što označava Froma tvrđavu. Bristol se prema modernih shvatanjima razvio između reke Frome i Ejvonske klisure.[9][10] Najčešće se navodi da je saksonsko ime Bristov bio jednostavna kalkulacija postojećeg keltskog imena, a Bric označava prekid. Alternativne etimologije podržavaju brojne ortografske varijacije srednjovekovnih dokumenata, pri čemu je Samuel Sejer nabrojao 47 alternativnih oblika imena grada.[11]

Stari engleski oblik Brigstov obično se koristi za dobivanje značenja mesta na mostu.[12][13][14] Iz Brigstov, ime grada se promenilo i na kraju je bilo Bristol.[15]

Arheološki nalazi, uključujući oruđe od kremena za koje se veruje da su stare između 300.000 i 126.000 godina, kazuju na prisustvo neandertalaca iz Bristola tokom srednjeg paleolitika.[16] Tvrđave iz gvozdenog doba nalaze se u blizini grada kod klisure Ejvon i na brdu King Veston blizu Henbruija.[17] Rimsko naselje Abona postojalo je na mestu današnjih mlinova i rimskim putem bilo je povezano sa drugom naseljima.[18] Izolovane rimske vile i male utvrde i naselja takođe su bila po celom području današnjeg grada.[19]

Srednji vek[uredi | uredi izvor]

Bristol je osnovan 1000; otprilike 1020. godine i on je bio trgovački centar sa kovnicom koja je proizvodila srebrne penije koje su nosile njegovo ime.[20] [20] Do 1067. Bristol je bio dobro utvrđen, kada je napadnut od Iraca. Pod vladavinom Normani, grad je imao jedan od najbezbednijih zamkova u južnoj Engleskoj.[21] Bristol je bio mest progonstva kralja Leintera, Diramita Maka Murkada, nakon što je svrgnut sa vlasti. Bristolski trgovci su igrali istaknutu ulogu u finansiranju Ričarda De Klara i Normanske invazije na Irsku.[22]

Luka se razvila u 11. veku oko ušća reka Frome i Ejvon, u blizini Bristol Bridža neposredno ispred gradskih zidina.[23] Do 12. veka Bristol je bio važna luka, bavila se velikim delom trgovine Engleske sa Irskom, uključujući robove. Takođe je postojala važna jevrejska zajednica u Bristolu od kraja 12. veka do kraja 13. veka, kada su svi Jevreji proterani iz Engleske.[24] Kameni most izgrađen 1247. godine zamenjen je sadašnjim mostom tokom šezdesetih godina 18. veka.[25] Grad je objedinio susedna predgrađa i postao okrug 1373. godine, postao prvi grad u Engleskoj koji je dobio ovaj status.[26][27][28][7] U tom periodu Bristol je postao centar za brodogradnju i proizvodnju.[29] Do 14. veka Bristol je bio jedan od najvećih srednjovekovnih gradova Englske.[30] Jedna trećina do polovine stanovništva umrla je crnom smrću u periodu 1348—1349. godine, a stanovništo grada bilo je između 10.000 i 12.000 veći deo 15. i 16. veka.[31][32]

15. i 16. vek[uredi | uredi izvor]

Tokom 15. veka Bristol je bio druga najvažnija luka u zemlji, trgujući sa Irskom, Islandom i Gaskonom.[29][33][34] Bilo je to polazište za mnoga putovanja, uključujući neuspešni pokušaj Roberta Sturmija (1457–58) da se razbije italijanski monopol trgovine istočnim Mediteranom.[35] Nova istraživačka putovanja pokrenuo je Džon Kabot koji je 1497. godine istražio Severnu Ameriku.[36] Putovanje 1499. godine, koje je vodio trgovac Vilijam Veston iz Bristola, bila je prva ekspedicija kojom je komandovao Englez, za Severnu Ameriku.[37] Tokom prve decenije 16. veka, Bristolovi trgovci preduzeli su niz istraživačkih putovanja u Severnu Ameriku i čak osnovali komercijalnu organizaciju „Kompanijski avanturisti u novoj pronađenoj zemlji“ kako bi pomogli njihovim nastojanjima.[38] Međutim, čini se da su izgubili interesovanje za Severnu Ameriku nakon 1509, nastali su veliki troškovi i malo su zaradili. Tokom 16. veka, bristolski trgovci koncentrisali su se na razvoj trgovine sa Španijom i njenim američkim kolonijama.[39] Ovo uključuje krijumčarenje zabranjene robe, poput hrane i oružja, na Iberiju tokom Anglo-španskog rata (1585—1604).[40][41] Nelegalna trgovina u Bristolu značajno je porasla u tom dobu ii postala sastavni deo njene ekonomije.[42]

Prvobitna eparhija Bristolska osnovana je 1542. godine, kada je bivša opatija Svetog Avgustina (koja je osnovana četiri stotine godina ranije) postala katedrala u Bristolu.[43][44] Bristol je te godine stekao i status grada.[45] Za vreme Engleskog građanskog rata, grad su okupirali kraljevisti, koji su na mestu ranijeg parlamentarnog uporišta izgradili kuću Rojal fort.[46]

17. i 18. vek[uredi | uredi izvor]

Rast grada i trgovine nastali su s porastom američkih kolonija u 17. veku. Lokacija Bristola na zapadnoj strani Velike Britanije dala je svojim brodovima prednost u plovidbi ka Novom svetu i ka njemu, a gradski trgovci su to maksimalno iskoristili. U 18. veku je došlo do širenja uloge Engleske u atlantskoj trgovini Afrikancima odvedenim u ropstvo Amerikancima.[47] Robovi su proizvodili robu za zapadnu Afrkiku i razmenjena za Afrikance; porobljeni zarobljenici su prevezeni preko Atlantika do Amerike u prolazu pod brutalnim uslovima. Takođe se trgovalo sa robom kao što je šećer, duvan, rum, pirinač i pamuk. Neki robovi koji su služili kao kućni pomoćnici, kršteni su u nadi da će to značiti njihovu slobodu u Engleskoj. Slučaj Somerset iz 1772. godine razjasnio je da je ropstvo u Engleskoj ilegalno.[48] Na vrhuncu trgovine robljem od Bristola od 1700. do 1807. Godine, više od 2000 robovskih brodova prevozilo je prema američkim državama 500.000 ljudi iz Afrike u ropstvo u Americi.[49] Organizacija „Sedam zvezda” u kojoj je Tomas Klarkson prikupljao informacije o trgovini robovima i dalje postoji.[50][51]

Ribari iz Bristola, koji su lovili na obali Njufaundlanda od 16. veka počeli su da naseljavaju ovo područje trajno, tokom 17. veka i osnovali kolonije.[52] Zbog Bristolove nautičke sredine, pomorska sigurnost bila je važno pitanje u gradu. Tokom 19. veka, Samuel Plimsol, poznat kao „mornarski prijatelj”, vodio je kampanju da učini more sigurnijim; šokiran preopterećenim brodovima, uspešno se borio za obaveznu teretnu liniju na brodovima.[53] Godine 1739. Džon Vizli je u Bristolu osnovao prvo metodističku kapelu.[54] Zajedno sa bratom Čarlsom, Vesli i Džordž Bitefild propovadali su metodizam na prostoru Bristola.[55][56]

19. vek[uredi | uredi izvor]

An engraving showing at the top a sailing ship and paddle steamer in a harbour, with sheds and a church spire. On either side arched gateways, all above a scroll with the word "Bristol". Below a street scene showing pedestrians and a horse-drawn carriage outside a large ornate building with a colonnade and arched windows above. A grand staircase with two figures ascending and other figures on a balcony. A caption reading "Exterior, Colston Hall" and Staircase, Colston Hall". Below, two street scenes and a view of a large stone building with flying buttresses and a square tower, with the caption "Bristol cathedral". At the bottom views of a church interior, a cloister with a man mowing grass and archways with two men in conversation.
Bristol 1873. godine.

Grad je bio povezan sa viktorijanskim inženjerom Izambard Kingdom Brunelom, koji je projektovao Veliku zapadnu železnicu između Bristola i londonskog Padingtona, dva pionirska broda, izgrađena u Bristolu i most Klifton. Nova železnica se otvorila u potpunosti 1810. godine i bila glavna za prevoz robe između Bristola i Londona.[57] Konkurencija Liverpula (početak 1760), poremećaji pomorske trgovine zbog rata sa Francuskom (1793) i ukidanje trgovine robovima (1807) doprineli su neuspehu Bristola da drži korak s novijim proizvodnim centrima Severne Engleske i Zapadnog Midlenda. Klisura Ejvon, koja je luku osiguravala tokom srednjeg veka, donosila je manje prihoda. Plan 1804–09 za unapređenje gradske luke pomoću plutajuće luke koji je dizajnirao Vilijam Džesop i to je bila skupa greška, koja je zahtevala visoke lučke takse.

Do 1867. brodovi su se povećavali i meandri u reci Ejvon sprečili su čamce dužine preko 90 metara da dosegnu luku, što je rezultiralo padom trgovine.[58][59] Luka je premeštena nizvodno u ušće Ejvona gde su napravljeni novi industrijski kompleksi.[60] Neke od tradicionalnih industrija, uključujući proizvodnju bakra i mesinga su opale, ali je uvoz i prerada duvana povećana.[61] Podržane novom industrijom i rastućom trgovinom, Bristolovo stanovništvo (66.000 1801), udvostručilo se tokom 19. veka, što je rezultiralo stvaranjem novih predgrađa, kao što su Klifton i Kotam.[62] Oni pružaju arhitektonske primere od gruzijskog do regencijskog stila, sa mnogim lepim terasama i vilama okrenutim prema putu.[63] Početkom 19. veka romantični srednjovekovni gotski stil pojavio se delimično kao reakcija na simetriju paladijanizma, i može se videti u zgradama poput Gradskog muzeja i umetničke galerije u Bristolu i Kraljevske akademije Zapadne Engleske.[64][65][66][67] Neredi u gradu izbili su 1793. i 1831. godine zbog obnove putarina na Bristolskom mostu i zbog Zakona o reformama. Broj stanovnika do 1841. godine dostigao je 140.158.[68] Bristolska eparhija pretrpela je nekoliko promena tokom 21. veka.[69]

20. vek[uredi | uredi izvor]

Od oko 330.000 stanovnika 1901. godine, Bristol je neprestano rastao tokom 20. veka, dostižući maksimalno 428.089 u 1971. Kraljevska pristaništa Edvarda su tokom ranih 1900-ih proširena pristaništa Ejvona.[70] Još jedan novi dok, Rojak Portburi Dok, otvoren je preko reke iz Ejvon tokom sedamdesetih godina 20. veka.[71][72] Kako su avionski letovi rasli u prvoj polovini 20. veka, proizvođači aviona gradili su fabrike. Neuspešna međunarodna izložba u Bristolu održana je u oblasti Bover Ešton 1914. godine.[73] Posle prevremenog zatvaranja izložbe, mesto je korišćeno do 1919. godine kao kasarna za puk tokom Prvog svetskog rata.[74][75]

Bristol je teško oštećen usled racija tokom Drugog svetskog rata; oko 1.300 ljudi koji žive ili rade u gradu je ubijeno, a skoro 100.000 zgrada oštećeno.[76][77] Prvobitna centralna šoping zona, blizu mosta i dvorca, sada je park koji sadrži dve bombardovane crkve i fragmente dvorca.[78] Treća crkva oštećena je bombom. U blizini se takođe nalazi crkva Svetog Nikole i muzej iz 1756. godine, u kome se nalaze statue kralja Edvarda I.

Obnovu centra grada Bristola karakterisali su neboderi šezdesetih i semdadesetih godina, moderna arhitektura sredinom veka i poboljšanja puteva.[79] Početkom 1980-ih neki su glavni putevi zatvoreni, obnovljeni su Kraljevski trg Kraljice i Trg Portland, obnovljen je šoping prostor Brodmed, a jedna od najviših kula srednjeg veka u centru grada je srušena.[80][81][82] Putna infrastruktura se drastočno promenila tokom šezdesetih i sedamdesetih godina 20. veka, razvojom autoputeva M4 i M5, koji se susreću na čvorištu Almondsburi, severno od grada i povezuju Bristol sa Londonom (M4 istočno), Svonsijem (M4 zapadno preko ušća Severn) , Eketer (M5 prema jugu) i Birmingem (M5 severno).[83] Bristol je dva puta bombardovan od strane IRA-e, 1974. i 1978. godine.[84]

Politika[uredi | uredi izvor]

A large brick building, built in a shallow curve, with a central porch. In front of that a pool and a water fountain.
Zgrada grada Bristola

Gradsko veće u Bristolu sastoji se od 70 odbornika koji predstavljaju 35 odeljenja, sa jednim i tri po odeljenju koji služe četvorogodišnji mandat.[85] Odbornici se biraju trećinom, a izbori se održavaju u tri godine.[86] Dakle, pošto odeljenja nemaju oba odbornika istovremeno za izbor, dve trećine odeljenja učestvuje u svakom izboru. Iako je većem dominirala Laburistička partija, liberalne demokrate (kao najveća stranka) preuzeli manjinsku kontrolu nad većem nakon opštih izbora u Velikoj Britaniji 2005. godine.[87] Laburistička partija i konzervativci su se 2007. ujedinili da poraze upravu liberalne demokrate; Laburisti su vladali savetom kao manjinska administracija, a Helen Holand je bila vođa saveta. U februaru 2009. godine Laburistička partija je podnela ostavku, a liberalni demokrati ponovo su stupili na funkciju u upravi manjina.[88] Na izborima u junu 2009. godine beralni demokrati dobili su četiri mesta i, po prvi put, sveukupnu kontrolu gradskog veća.[89] U 2010. godini povećali su predstavništvo na 38 mesta, što im je dalo većinu od 6 mesta.[90] U 2011. godini izgubili su većinu; što vodi do mešanog saveta. Na lokalnim izborima 2013. godine, na kojima je trećina gradskog odeljenja bila izabrana za izbore, Laburisti su dobili 7 mandata, a Zelena stranka je udvostručila svoja mesta sa 2 na 4. Liberalni demokrati izgubili su 10 mesta.[91]

Ovi trendovi su nastavljeni na sledećim izborima u maju 2014. godine, na kojima su Laburisti osvojili tri mesta da bi ih zauzeli ukupno 31, Zelena stranka je osvojila još dva mesta, Konzervativna stranka je dobila jedno mesto, a UKIP je osvojio svoje prvo mesto na mestu savet. Liberalni demokrati izgubili su dodatnih sedam mesta.[92] Dana 3. maja 2012. godine. Bristol je održao referendum o pitanju direktno izabranog gradonačelnika koji je zamenio onog koje je izabralo veće. Bilo je 41.032 glasova za direktno izabranog gradonačelnika i 35.880 glasova protiv, sa 24% glasa. Izbori za novu funkciju održani su 15. novembra 2012. godine, a nezavisni kandidat Džordž Ferguson postao je upravnik Bristola.[93]

Upravnik Bristola koji se ne meša sa gradonačelnikom Bristola, je figura koju svakog maja bira gradsko veće.[94] Izborne jedinice Bristola u Domu opština obuhvatale su i delove drugih područja lokalnih vlasti do opštih izbora 2010. godine, kada su njihove granice bile usklađene sa granicom okruga. Grad je podeljen na Bristol zapad, istok, jug i severozapad. Na opštim izborima 2017. Laburisti su pobedili u sve četiri okrilje Bristola, stekavši mesto u Bristolu severozapad, sedam godina nakon što su ga izgubili od konzervativaca.

Grad ima tradiciju političkog aktivizma. Edmund Burke, poslanik u bristolskoj izbornoj jedinici šest godina počev od 1774. godine, insistirao je na tome da je prvo bio poslanik u parlamentu i drugi predstavnik interesa svojih birača.[95][96][97] Zagovornica prava žena Emelin Petik-Laurense (1867–1954) rođena je u Bristolu, a levi krilni igrač američkog fudbala Toni Ben bio je zastupnik u Bristolu na jugoistoku 1950–1960.[98][99][100] I ponovo od 1963–83. Godine 1963. bojkot Bristol Bus Bus, nakon odbijanja kompanije Bristol Omnibus da angažuje crne vozače i konduktere, doveo je do usvajanja britanskog Zakona o pravima građana.[101] Godine 1980. održani su protesti protiv rasizma i policijskog uznemiravanja i pokazale sve veće nezadovoljstvo socioekonomskim okolnostima gradskih stanovnika. Lokalna podrška fer trgovini prepoznata je 2005. godine, kada je Bristol postao zona slobodne trgovine.[102]

Bristol je grad i okrug, pošto mu je kralj Edvard III dodelio grofovijsku povelju 1373. godine. Grofovija je proširena 1835. godine i obuhvatala je predgrađa poput Kliftona, a dobila je naziv status okruga 1889. godine kada je ta oznaka uvedena.[27] Dana 1. aprila 1974. Bristol je postao okrug lokalne uprave okruga Ejvon.[103] Dana 1. aprila 1996. godine Ejvon je ukinut i Bristol je postao unitarna vlast.[104] Severna granica Bristola, razvijeno područje između granice Bristola i autoputa M4, M5 i M32, tako je nazvano kao deo plana iz 1987. godine koji je pripremilo Okružno veće Nortejvona u okrugu Ejvon.[105][106] Kombinovana uprava zapadne Engleske stvorena je 9. februara 2017. godine.[107] Pokrivajući Bristol i ostatak starog okruga Ejvon, s izuzetkom Severnog Somerseta, nova kombinovana vlast odgovorna je za regionalno planiranje, puteve i lokalni prevoz, a u manjoj meri i za obrazovanje i poslovne investicije. Prvi gradonačelnik te vlasti, Tim Bovles, izabran je u maju 2017. godine.[108]

Geografija[uredi | uredi izvor]

Rocky side to a gorge with a platform in front of a cave halfway up. To the right are a road and river. In the distance are a suspension bridge and buildings.
Reka Ejvon i most Klifton

Granice Bristola definisane su na više načina, u zavisnosti da li su one grada, razvijenog područja ili Velikog Bristola. Najuža definicija grada je granica gradskog veća, koja uključuje veliki deo zapadnog ušća Severn do (ali ne uključujući) ostrva Stip Holm i Flat Holm[109]. Kancelarija za nacionalnu statistikudefinisala je urbano područje Bristola, koje obuhvata razvijena područja koja spajaju Bristol, ali izvan granice gradskog veća, ali isključuje nerazvijena područja unutar te granice.[110]

Bristol je deo oblasti koja se proteže od Mendipskih brda na jugu do Kotsvolda na severoistoku.[111] Reke Ejvon i Frome probijale su se kroz krečnjak do podloge, stvarajući Bristolu karakterističan brdovit pejzaž. Ejvon teče iz Bata na istoku, kroz poplavne ravnice i područja koja su bila močvara pre rasta grada. Na zapadu Ejvon se probija kroz krečnjak da bi stvorio Ejvonovu klisuru, uz pomoć ledene otopljene vode posle poslednjeg ledenog doba.[112] Klisura koja je pomogla u zaštiti luke Bristol poslužila je kao kamenolom, za izgradnju grada, a okolno zemljište postalo je zaštićeno. Ušće Ejvona i klisura su granica okruga sa Severnim Somersetom, a reka se uliva u ušće reke Severn u Ejvon. Druga klisura, presečena potokom Hazel (koji se uliva u reku Trim), prelazi imanje Kestl u severnom Bristolu.[112]

Bristol je često od njegovih meštana opisivan kao grad izgrađen na sedam brda, a u gradu ih postoji poprilično mnogo.[113] Grad se nalazi 171 km zapadno od Londona i 124 km jugozapadno od Birmingema, kao i 42 km istočno od glavnog grada Kardifa. Klima u gradu je okeanska blaža od većine mesta u Engleskoj i Velikoj Britaniji.[114][115] Smešten u južnoj Engleskoj, Bristol je jedan od najtoplijih gradova u Velikoj Britaniji, sa srednjom godišnjom temperaturom od približno 10,5 °C.[116][117] Bristol je je među najsunčanijim u državi, sa 1.541–1.885 sunčanih sati godišnje.[118] Iako je grad delimično zaštićen Mendipskim brdima, izložen je Severnom ušću i Bristolskom kanalu. Godišnja količina padavina povećava se od severa ka jugu, a ukupna vrednost u opsegu je 600–900 mm i 900–1.200 mm južno od reke.[119] Kiša je prilično ravnomerno raspoređena tokom cele godine, a jesen i zima su vlažnije doba. Atlantski okean utiče na vreme Bristola, održavajući prosečnu temperaturu iznad smrzavanja tokom cele godine, ali zimski mrazovi su česti i sneg povremeno pada od početka novembra do kraja aprila. Leta su topla i suha, sa promenljivim sunčevim zrakama, kišom i oblacima, a proljetno vreme je promenjivo.[120]

Vremenske stanice najbliže Bristolu za koje su dostupni dugoročni podaci o klimi su Long Ešton (oko 5 km) jugozapadno od centra grada) i Meteorološka stanica Bristol, u centru grada. Prikupljanje podataka na tim lokacijama završilo se 2001. i 2002. godine, a Filton Eirfejld je trenutno najbliža meteorološka stanica u gradu.[121] Temperature u gradu su se od 1959. do 2002. godine kretale od 33,5 °C u julu 1976. godine do -14,4 °C u januaru 1982. godine.[122][123] Mesečne visoke temperature od 2002. godine su 25,7 °C u aprilu, 34,5 °C u julu 2006. godine i 26,8 °C u oktobru 2011. godine.[124][125][126] Najniža nedavna temperatura u Filtonu bila je –10,1 °C u decembru 2010. godine.[127] Iako veliki gradovi uopšte imaju efekat urbanog toplotnog ostrva, sa toplijim temperaturama od okolnih ruralnih područja, ovaj fenomen je u Bristolu minimalan.[128]

Klima Filton, Bristol, 1918—2010
Pokazatelj \ Mesec .Jan. .Feb. .Mar. .Apr. .Maj. .Jun. .Jul. .Avg. .Sep. .Okt. .Nov. .Dec. .God.
Apsolutni maksimum, °C (°F) 14,2
(57,6) 		18,3
(64,9) 		21,7
(71,1) 		25,7
(78,3) 		27,4
(81,3) 		32,5
(90,5) 		34,5
(94,1) 		33,3
(91,9) 		28,3
(82,9) 		26,8
(80,2) 		17,5
(63,5) 		15,8
(60,4) 		34,5
(94,1)
Maksimum, °C (°F) 7,8
(46) 		7,9
(46,2) 		10,5
(50,9) 		13,3
(55,9) 		16,6
(61,9) 		19,6
(67,3) 		21,5
(70,7) 		21,2
(70,2) 		18,6
(65,5) 		14,5
(58,1) 		10,6
(51,1) 		8,0
(46,4) 		14,2
(57,6)
Prosek, °C (°F) 5,0
(41) 		4,9
(40,8) 		7,1
(44,8) 		9,2
(48,6) 		12,4
(54,3) 		15,4
(59,7) 		17,4
(63,3) 		17,1
(62,8) 		14,7
(58,5) 		11,3
(52,3) 		7,7
(45,9) 		5,3
(41,5) 		10,6
(51,1)
Minimum, °C (°F) 2,2
(36) 		1,9
(35,4) 		3,7
(38,7) 		5,0
(41) 		8,1
(46,6) 		11,1
(52) 		13,2
(55,8) 		13,0
(55,4) 		10,8
(51,4) 		8,1
(46,6) 		4,8
(40,6) 		2,5
(36,5) 		7,0
(44,6)
Apsolutni minimum, °C (°F) −14,4
(6,1) 		−9,7
(14,5) 		−8,3
(17,1) 		−4,7
(23,5) 		−2,0
(28,4) 		0,6
(33,1) 		4,7
(40,5) 		3,9
(39) 		0,6
(33,1) 		−3,2
(26,2) 		−6,5
(20,3) 		−11,9
(10,6) 		−14,4
(6,1)
Količina padavina, mm (in) 82,3
(3,24) 		53,8
(2,118) 		58,6
(2,307) 		49,3
(1,941) 		62,3
(2,453) 		55,2
(2,173) 		54,6
(2,15) 		64,2
(2,528) 		68,0
(2,677) 		85,4
(3,362) 		82,6
(3,252) 		85,9
(3,382) 		802,1
(31,579)
Dani sa padavinama (≥ 1.0 mm) 12,5 9,7 10,8 9,4 10,1 8,6 9,1 9,6 8,9 12,1 12,8 12,4 125,9
Sunčani sati — mesečni prosek 58,5 74,8 112,7 170,8 199,6 214,7 217,7 201,8 149,9 104,8 69,1 52,7 1.627
Izvor #1: Met Office[129]
Izvor #2: Royal Netherlands Meteorological Institute[130]


Bristol je rangiran kao najodrživiji britanski grad (zasnovan na njegovoj životnoj sredini, kvalitetu života, očuvanju budućnosti i pristupima klimatskim promenama, recikliranju i biološkoj raznolikosti), vodeći forum za zaštitu životne sredine za indeks održivih gradova za budućnost.[131][132] Lokalne inicijative uključuju Sustrans (tvorce Nacionalne mreže bicikala, osnovanu kao Sajslbeg 1977) i Risorsejver, neprofitnu organizaciju osnovanu 1988. godine.[133][134]

The Sunday Times je Bristol proglasio najboljim gradom u Velikoj Britaniji. Grad je dobio nagradu za evropsku zelenu prestonicu u 2015. godini, postajući prvi grad u Velikoj Britaniji koji je dobio ovu nagradu.[135] Godine 2019. Bristol je postao prvi grad koji je zabranio vozila na dizel gorivo, a zakon će stupiti na snagu 2021. godine.[136] Grad ima zeleni pojas uglavnom duž svojih južnih oboda. Pojas se proteže izvan gradskih granica do okolnih grofovija i okruga, na nekoliko kilometara mesta, da bi pružio zaštitu od gradskog širenja do okolnih sela i gradova.

Demografija[uredi | uredi izvor]

Broj stanovnika Bristola
Godina Broj Godina Broj
1377 9,518[137] 1901 323,698[138]
1607 10,549[139] 1911 352,178[138]
1700 20,000[138] 1921 367,831[138]
1801 68,944[138] 1931 384,204[138]
1811 83,922[138] 1941 402,839[138]
1821 99,151[138] 1951 422,399[138]
1831 120,789[138] 1961 425,214[138]
1841 144,803[138] 1971 428,089[138]
1851 159,945[138] 1981 384,883[138]
1861 194,229[138] 1991 396,559[138]
1871 228,513[138] 2001 380,615[138]
1881 262,797[138] 2012 432,500[140]
1891 297,525[138] 2017 459,300[141]

U 2014. godini Kancelarija za nacionalnu statistiku procenila je da je broj stanovnika u Bristolu 442.474, što ga čini 43. najvećom ceremonijalnom grofovijom u Engleskoj.[142][143] ONS je pomoću podataka popisa iz 2001. procenio stanovništvo grada na 441.556.[143] [144] Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, 84% stanovništva bilo je bele rase (77,9% belih Britanaca, 0,9% belih Iraca, 0,1% Roma ili irskih putnika i 5,1% ostalih belaca); 3,6% mešovite rase (1,7% belo-crne karipske, 0,4% belo-crne afričke, 0,8% bele i azijske i 0,7% drugih mešovitih); 5,5% azijskih (1,6% pakistanskih, 1,5% indijskih, 0,9% kineskih, 0,5% bangladeških i 1% ostalih azijskih); 6% crna (2,8% afrička, 1,6% karipska, 1,6% ostala crna), 0,3% arapska i 0,6% s drugim nasleđem. Bristol je neobičan među većim britanskim gradovima i gradovima po svom većem crnom nego azijskom stanovništvu.[145] Ove statistike odnose se na područje Bristol isključujući područja urbane oblasti koje je procenjeno na 587.400 stanovnika.[138] Nešto više od 56% stanovnika bristola na posao odlazi koristeći automobil, motor ili taksi, 2,2% ih odlazi vozom i 9,8% autobusom, dok ih 19,6% na posao odlazi peške.[146]

Urbano područje pgrada na osnovu podataka popisa iz 2001. godine je 551.066 stanovnika.[147] Godine 2006. godine ONS procenjuje stanovništvo urbanog područja Bristola na 587.400, čime je on postao šesti najnaseljeniji grad u Engleskoj i deseti grad po broju stanovnika u državi.[148] Birstol ima 3.599 stanovnika po kvadratnom kilometru.[147] At 3.599/km2 (9.321/sq mi) it has the seventh-highest population density of any English district.[1][149]

Godine 2007. Evropska mreža za posmatranje prostornog planiranja (ESPON) definisala je funkcionalno urbano područje Bristola sa ukupnim stanovništvom od 1,04 miliona stanovnika.[150]

Ekonomija[uredi | uredi izvor]

Two ornate metal pillars with large dishes on top in a paved street, with an eighteenth-century stone building behind, upon which can be seen the words "Tea Blenders Estabklishec 177-". People sitting at café-style tables outside. On the right are iron railings.
Malo staro preduzeće u Korn ulici

Bristol ima dugu istoriju trgovine, prvobitno je izvozio vunu i uvozio ribu, vino, žito i mlečne proizvode; kasnije je uvoz bio duvan, tropsko voće i plantažna roba.[151] Glavni uvoz danas su motorna vozila, žito, drvna građa i naftni proizvodi.[152] Od 13. veka reke su modifikovane za pristaništa; tokom četrdesetih godina 13. veka From je preusmeren u dubok, stvoren od čoveka kanal (poznat kao knala Svetog Augustina) koji se ulivao u reku Ejvon.[153][154] Brodovi su povremeno odlazili iz Bristola na Island već 1420. godine. Počevši od ranih 1480-ih, Počevši od ranih 1480-ih sponzoriše istraživanje Severnog Atlantika u potrazi za trgovinskim mogućnostima.[23] Godine 1552. Edvard VI je dodelio kraljevsku povelju trgovcima, kako bi upravljali lukom. Među istraživačima koji su krenuli iz luke nakon Kabota bili su Martin Frobišer, Tomas Džejms, po kojem je nazvan Džejmsov zaliv, na južnoj obali zaliva Hadson i Martin Pring, koji je 1603. otkrio Kejp Kod i južnu obalu Nove Engleske.[155][156]

Grad je do 1670. godine imao 6000 tona otpreme (od čega je polovina uvezen duvan), a krajem 17. i početkom 18. veka brodovi su imali značajnu ulogu u trgovini robovima.[23] Tokom 18. veka, Bristol je bio druga najprometnija luka u Britaniji; posao se vodio u trgovačkoj zoni oko Berze u ulici Kukuruza.[157] Privreda grada se takođe oslanja na vazduhoplovnu, odbrambenu, medijsku, informatičku, finansijsku i turističku industriju.[158][159][160] Izvršni direktorat Ministarstva odbrane (MO), kasnije poznat kao Agencija za nabavku odbrane i odbrambenu opremu i podršku, preselio je svoje sedište u Abi Vud, Filton, 1995. godine. Ova organizacija, sa osobljem od 12.000 do 13.000, nabavlja i podržava Ministarstvo odbrane.[161] Međunarodni turističko izdavač Dorling Kindersli jedno je od najpopularnijih turističkih odredišta u Velikoj Britaniji, 2009. godine taj izdavač izabran je kao jedan od najboljih svetskih turističkih odredišta za mlade ljude.[162][163] Bristol je jedan od osam najvećih engleskih gradova u regionu koji čine grupu glavnih gradova, a Mreža za istraživanje globalizacije i svetskih gradova svrstana je u gama svet grad, četvrti grad sa najvećim platana u Engleskoj.[164][165] U 2017. godini Bristolov bruto domaći proizvod iznosio je 88,448 milijardi funti.[166] Njegov BDP po glavi stanovnika iznosio je 46.000 funti (65.106, 57.794 evra), što je oko 65% iznad nacionalnog proseka, treći najviši u svakom engleskom gradu (posle Londona i Notingema) i šesti najviši grad u Velikoj Britaniji (iza Londona, Edinburga, Glazgova, Belfasta i Notingema).[167][167][168] Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, stopa nezaposlenosti u Bristolu bila je tri procenta, u poređenju sa dva procenta u jugozapadnoj Engleskoj i nacionalnim prosekom od četiri procenta.[169]

Iako se ekonomija Bristola više ne oslanja na svoju luku, koja je preseljena u pristaništa u Ejvon ušću tokom sedamdesetih godina 19. veka kako se veličina brodova povećavala, postali su najveći uvoznici automobila u Velikoj Britaniji.[170][171] Do 1991. godine luka je bila u javnom vlasništvu; zakupljeno je, uz uloženo 330 miliona funti, a godišnja tonaža se povećava sa 3,9 miliona tona na 11,8 miliona tona.[172] Uvoz duvana i proizvodnja cigareta prestao je, ali uvoz vina i žestokih alkoholnih pića se nastavlja.[173] Sektor finansijskih usluga zapošljava 59.000 u gradu, a 50 kompanija za projektovanje mikroelektronike zapošljava oko 5.000. ljudi.[174][175] Hewlett-Packard otvorio je svoju nacionalnu istraživačku laboratoriju u Bristolu.[176][177] U 2014. godini grad je na sajtu TripAdvisor bio na sedmom mestu „10 najboljih UK odredišta“.[178]

Trgovina u luci Bristol, brodovi donose i odvoze robu iz grada, 1850. godine.

Tokom 20. veka proizvodne aktivnosti kompanija Bristola proširile su se na proizvodnju aviona kompanije Filton kompanije Bristol Eirplejn i proizvodnju avionskih motora kompanije Bristol Aero (kasnije Rols-Rojs).[179] Avion Bristol kompanije bio je poznat jer su ga koristili borci iz Prvog svetskog rata, a avion Blenhejm poznat je iz Drugog svetskog rata.[180][180] Tokom pedesetih godina 20. veka ove kompanije bile su veliki engleski proizvođači civilnih letelica, poznatih pod nazivom Fregter. Kompanija se diverzifikovala u proizvodnju automobila tokom četrdesetih godina 20. veka, proizvodeći ručno izrađene luksuzne automobile Bristol u svojoj fabrici u Filtonu, a kompanija Bristol kars pokrenuta je 1960. godine.[181] Grad je takođe dao svoje ime autobusima Bristol, koji su se u gradu proizvodili od 1908. do 1983. godine, bio je poznat i po Bristol tramvajima do 1955, a od 1955. do 1983. po Komercijalnim vozilima Bristol.[182][183][184]

Filton je odigrao ključnu ulogu u projektu anglo-francuskog nadzvučnog aviona Konkord tokom 1960-ih godina Britanski prototip Konkord izveo je prvi let iz Filtona u RAF 9. aprila 1969. godine, pet nedelja nakon francuskog testnog leta.[185] Dana 26. novembra 2003.[186] Konkord 216 obavio je poslednji let.[187] Vazduhoplovna industrija Bristola ostala je glavni sektor lokalne ekonomije.[188] U gradu se nalazi veliki broj vazduhipolovnih kompanija, a a vazduhoplovno inženjerstvo je područje istraživanja na Univerzitetu Zapadne Engleske.[189][190] Godine 2005. Vlada Britanije imenovala je Bristol naučnim gradom.[191][192] Trgovački centar vredan 500 miliona funti, Kabot sirkus, otvoren je 2008. godine usred predviđanja programera i političara da će grad postati jedno od prvih deset maloprodajnih destinacija Engleske.[193][194] Poduzetnička zona u hramu Bristol, usredsređena na kreativnu, visokotehnološku i nisko-ugljeničnu industriju oko železničke stanice Bristol Templ, najavljena je za 2011, a pokrenuta je naredne godine.[195][196] Sa visoko kvalifikovanom radnom snagom sa svojih univerziteta, Bristol tvrdi da ima najveći niz dizajnera i proizvođača računarskih čipova.[197] Šira regija ima jedno od najvećih vazduhoplovnih čvorišta u Velikoj Britaniji.[198]

Kultura[uredi | uredi izvor]

Dijalekt[uredi | uredi izvor]

A painting on a building showing a naked man hanging by one hand from a window sill. A man in a suit looks out of the window, shading his eyes with his right hand, behind him stands a woman in her underwear.
Kuća Kralja Vestona iz 1712. godine.

Engleski dijalekt (zapadni engleski), poznat kao bristolijski, govore dugogodišnji stanovnici, koji su poznati kao bristolijci.[199] Rođeni Bristolci imaju ritmički akcenat koji se izgovara post-vokalno. Jedinstvena karakteristika ovog akcenta je „Bristol (ili terminal) l“, u kome su dodate reči koje se završavaju sa a ili o.[200] Bristolijanci izgovaraju -a i -o na kraju reči kao -av. Nerodnim, izgovor sugerira l nakon samoglasnika.[201][202]

Umetnost[uredi | uredi izvor]

Bristol ima naprednu trenutnu i istorijsku umetničku scenu. Neke od savremenih lokacija i modernih kompanija za digitalnu proizvodnju spojile su se sa nasleđenim proizvodnim preduzećima sa sedištem u starim zgradama širom grada.[203][204] Grad je 2008. godine bio finalista za Evropsku prestonicu kulture 2008. godine, iako je titulu dodeljen Liverpulu.[205][206] UNESKO je Bristol 2017. godine imenovao Gradom filma, a od tada je član Mreže kreativnih gradova.[207][208] Bristol Old vis osnovan je 1946. godine, a sedište mu je u Rojal teatru sa 607 mesta.[209][210][211] Rojal teatar najstarije je pozorište u Engleskoj i Velikoj Britaniji. Škola Bristol old Vis teatra je odvojena kompanija.[212] U gradu se nalazi veliki broj pozorišta i umetničkih hala. Grad ima mnogo prostora za živu muziku, a najveći je Kolston Hol od 2000 mesta.[213] Druga mesta uključuju Flic, Fort, Fidlers, Viktorija rums, Akademiju Bristol, Triniti centar i nekoliko pabova u kojima se pušta od džez do rok muzike.[214][215] Od kasnih sedamdesetih godina 20. veka Bristol je dom bendova koji su kombinovali pank, fank, dab i trip hop. Bristol je dom mnogih muzičara kao što su Triki, grupe Portishead, Massive Attack, Džastin Li Kolins[216], Li Evans[217] i mnoge druge.[218][219][220] Bristolova muzička scena dobila je međunarodno pažnju u medijima tokom devedesetih godina 20. veka.[221] [222][223]

Gradski muzej i umetnička galerija Bristol čuvaju kolekciju koja sadrži predmete prirodne istorije, arheološke predmete, lokalno stakleno posuđe i kinesku keramiku.[224] Muzej M. Šed otvoren je 2011. godine na mestu nekadašnjeg industrijskog muzeja u Bristolu.[225] U gradu su rođeni slikari portreta iz 18. i 19. veka, Tomlas Laurens, arhitekta, Fransis Grinvej projektant i mnogi drugi.[226][227] Medijski centar Vateršed i galerija Arnolfini izlažu savremenu umetnost, fotografije i služe kao bioskop, a najstarija gradska galerija nalazi se na Kraljevskoj akademiji Zapadne Engleske u Kliftonu.[228][229] Bristol je rodno mesto pesnika iz 18. veka Roberta Soautheja i Tomasa Katertona.[230] U Bristolu su takođe rođeni mnogi glumci i komičari.[231]

Arhitektura[uredi | uredi izvor]

An imposing eighteenth-century building with three entrance archways, large first-floor windows and an ornate peaked gable end above.
Hala Kuper u gradu.

Bristol ima 51 zgradu I reda, 500 zgrada II reda i preko 3800 grada koje su navedene u redu III* u raznim arhitektonskim stilovima, od srednjovekovnih do modernih.[208] Sredinom 19. veka razvijen je bristol vizantijski, jedinstveni stil grada, a nekoliko primeraka objekata u tom stilu i danas postoji u gradu. U gradu se mogu videti zgrade iz većine arhitektonskih perioda Ujedinjenog Kraljevstva.[232]

Elementi koji su opstali na utvrđenjima i dvorcima datiraju iz srednjovekovnog perioda, a crkva Svetog Jakova datira iz 12. veka.[233] Najstarije zgrade u gradu su verski objekti. Crkva svetog Jakova osnovana je 1129. godine.[234] Druga najstarija je katedrala u Bristolu i pridružena Velika kapija. Osnovana 1140. godine, crkva je postala sedište vladičanstva i katedrale nove Bristolske eparhije 1542. godine. Većina srednjovekovnog kamenog dela, posebno kapela Stare dame, načinjena je od krečnjaka uzetih iz kamenoloma oko Dundrija i Feltona. Među ostalim crkvama koje su na spisku, nalazi se i Sveta Marija Redklif iz 12. veka koja je najviša građevina u Bristolu. Kraljica Elizabeta I crkvu je crkvu opisala kao „najpravedniju, najlepšu i najpoznatiju župnu crkvu u Engleskoj”.[235][236][237]

Sekularne zgrade uključuju Crvenu ložu, sagrađenu 1580. godine, a restaurirana je početkom 20. veka. Bolnica Svetog Bartolomeja je gradska kuća iz 12. veka koja je uklopljena u manastirsku bolnicu koju je 1240. osnovao Sir Džon la Var, drugi baron De La Varr (oko 1277–1347), a bila je gimnazija Bristol od 1532. do 1767. godine, a i zatim bolnica kraljice Elizabete 1767–1847. Okrugli stubovi su prethodili bolnici i primer su domaće arhitekture u gradu. ri gradske kuće iz 17. veka, koje su bile priključene bolnici, ugrađene su u modele stanova radnika 1865. godine, a preuređene u kancelarije 1978. godine. Kuća Svetog Nikole prvobitno je sagrađena kako bi se zbrinula siromašna deca.[238][239] U ovom periodu je takođe sagrađeno nekoliko javnih kuća.[240] Kuću Kings Veston iz 18. veka, u severnom Bristolu, projektovao je Džon Vanbrug i jedina je Vanbrugova zgrada u bilo kojem gradu u Velikoj Britaniji van Londona.[241] U gradu takođe postoji veliki broj pabova koji su sagrađeni u različitim stilovima.[242] Tokom Drugog svetskog rata centar Bristola je često bombardovan, a veliki broj starih zgrada je uništeno ili dosta oštećeno, pa su se nakon rata rušile.[243] Centralno trgovačko područje u blizini Vinske ulice i Ulice dvorca bilo je posebno teško pogođeno, a holandska kuća i bolnica Svetog Petra su uništene.[244] Ipak i pored rušenja mnogih starih zgrada i kuća, 1961. godine Džon Betman nazvao je Bristol „najlepšim, najzanimljivijim i najuglednijim gradom u Engleskoj”.[245]

Sport[uredi | uredi izvor]

In the foreground twentieth century housing can be seen amidst trees and on the right a tower block of flats. In the middle distance a complex of red coloured buildings can be seen and behind that a steep sided gorge with a suspension bridge spanning it. Eighteenth century terraces on the right side of the gorge, the slopes of which are heavily wooded and a tower can be seen in the distance on the skyline.
Stadion Ešton Gejt u Bristolu.

Bristol predstavljaju profesionalne ekipe u svim glavnim nacionalnim sportovima. Bristol Siti i Bristol Rovers su glavni fudbalski klubovi grada. U gradu se nalaze i Bristol medvedi (ragbi savez) i kriket klub okruga Glosteršir.[246][247]

Dva kluba Fudbalske lige su Bristol siti i Bristol Rovers, koji je bivši i jedini klub iz grada koji je igrao u prethodniku Premijer lige.[248] Neligaški klubovi uključuju Bristol Manor Farm, Hengrov Atletik, Brislington, Roman Glas, Sent Džordž i Bristol Telefon. Bristol Siti, osnovan 1897. godine, bili su drugoplasirani U 1. divizijI, a izgubili su u finalu FA kupa 1909. godine. U prvoj diviziji 1976. godine potonuli su na najniži profesionalni nivo pre reforme nakon bankrota 1982. godine. Bristol Siti je unapređen u drugi nivo engleskog fudbala 2007. godine, izgubivši od Hul Sitija u plej-ofu. Žene iz grada Bristola imaju fudbalske klubove Saunt Gločesteršir i Stround Koledž.

Bristol Rovers, najstariji profesionalni fudbalski klub u gradu, formiran je 1883. godine i unapređen je u fudbalsku ligu 2015. godine. Bili su prvaci trećeg nivoa (Divizija tri Jug 1952–53. i Treća divizija 1989–90), Pobednici Vetnij Kupa (1972) i drugoplasirani za Džonsonov trofej (2006–07) iako nikada nisu igrali u Engleskoj glavnoj diviziji. Klub ima dozvolu za planiranje novog sveobuhvatnog stadiona kapaciteta 21.700 na univerzitetu Frenčaj zapadne Engleske. Izgradnja je trebala početi sredinom 2014. godine, ali u martu 2015. godine prodaja lokacije Memorijalnog stadiona (potrebna za finansiranje novog stadiona) bila je u opticaju.[249][250] Bristol Manor Farm najviši je rangirani neligaški klub unutar gradskih granica. Formiran je 1960. godine, klub trenutno igra u južnoj ligi Division 1 jug, završivši sezonu 2016-17 Vestern lige kao šampioni. Stigli su do četvrtfinala FA kupa 2015-16.[251][252][253]

Grad je takođe domaćin Bristol medveda, kluba koji je osnovan 1888. godine kao fudbalski klub Bristol, spajanjem Karlton kluba sa suparničkim Redlend Parkom. Vestburi Park je odbio spajanje i odustao, pri čemu su se mnogi njegovi igrači pridružili tadašnjem Bristol ragbi klubu.[254] Bristok ragbi se često takmičio na najvišem nivou sporta od svog osnivanja 1888. godine.[255] Klub je igrao na Memorijalnom terenu, koji je delio sa Bristolom Roversom iz 1996. Iako je Bristol Ragbi bio vlasnik stadiona kada je fudbalski klub stigao, pad bogatstva ragbi kluba doveo je do prenosa vlasništva na Bristol Rovers.[256] U 2014. godini Bristol Ragbi preselio se u njihov novi dom, stadion Ejšon gejt (dom rivalskog rivala Bristol Roversa, Bristol Siti), za sezonu 2014–15.[257][258][259] Prvoligaški klub iz Glosteršira ima svoje sedište i većinu svojih domaćih igara igra na terenu okruga Bristol, jedinom velikom međunarodnom sportskom terenu tok tipa na jugozapadu Engleske.[260] Ovo je ujedno najuspešniji klub iz grada. Košarkaški tim Bristol Flirs takmičio se u Britanskoj košarkaškoj ligi, premijernoj profesionalnoj košarkaškoj ligi u Velikoj Britaniji od 2014. godine.[261] Godine 2009. hokej na ledu se vratio u Bristol posle odsustva od 17 godina, a Bristol Pitbuls je igrao na Bristol ajs klizalištu; nakon zatvaranja, mesto je delio sa klubom Oksford Siti Starsom.[262][263] Bristol sponzoriše godišnji polumaraton i bio je domaćinSvetskog prvenstva u polumaratonu 2001. godine.[264] U gradu postoji nekoliko biciklističkih prvenstava i klubova.[265] Objekti u gradu korišćeni su kao kampovi za trenint pred Letnje olimpijske igre 2012., koje su održane u Londonu.[266] Bristol balon festival održava se svakog leta u gradu.[267]

Religija[uredi | uredi izvor]

In the foreground twentieth century housing can be seen amidst trees and on the right a tower block of flats. In the middle distance a complex of red coloured buildings can be seen and behind that a steep sided gorge with a suspension bridge spanning it. Eighteenth century terraces on the right side of the gorge, the slopes of which are heavily wooded and a tower can be seen in the distance on the skyline.
Bristolska katedrala

Prema popisu stanovništva u Velikoj Britaniji 2011. godine, 46,8% bristolove populacije identifikovano je kao hrišćansko, a 37,4% reklo da nije religiozno; engleski proseci su bili 59,4%, odnosno 24,7%. Kao pripadnici islama izjasnilo se 5,1% stanovništva, budizam 0,6%, hinduizam 0,6%, sikizam 0,5%, judaizam 0,2%, dok ostale religije praktiuje 0,7% stanovništva; 8,1% se nije identifikovalo sa religijom.[268]

Bristol ima nekoliko hrišćanskih crkava; najistaknutiji su anglikanska katedrala u Bristolu i crkva Svete Marije Redklif i rimokatolička katedrala Klifton. Nekonformističke kapele uključuju Baptamovu baptističku kapelu i Novu crkvu Džona Vizlija u Broadmeadu.[269]

Nakon što je 24. novembra 1940. godine bombardovana Prezbiterijanska crkva Svetog Jakova, ona se više nikada nije koristila kao crkva[270]; iako je ostao zvonik, njen je brod pretvoren u kancelarije.[271] Grad ima jedanaest džamija[272], nekoliko budističkih centra za meditaciju[273], hinduistički hram[274], reformske i pravoslavne crkve i sinagoge[275], kao i četiri sikhska hramova.[276][277][278]

Noćni život[uredi | uredi izvor]

Bristol je u mnogim okruzima dobio „purpurni status” što pokazuje da ispunjava ili nadmašuje standarde izvrsnosti u upravljanju ekonomijom za noćni život.[279] Lista najboljih 100 klubova Didžej Mag svrstala je Motion kao 19. najbolji klub na svetu u 2016. godini, što je za pet mesta više nego 2015. godine.[280] Motion je domaćin nekih od najboljih svetskih DJ-eva i vodećih producenata. Motion je kompleks koji čine različite sobe, spoljni prostor i terasa koja gleda na reku Ejvon.[281][282]

U toku 2011. godine Motion je transformisan iz skejt parka, u mesto u kojem se danas održavao rejv žurke.[283] Svake jeseni u ovom klubu se održavaju nedelje muzike i plesa. Jedan od popularnih klubova u gradu je i Meds, gde se pušta muzika svih žanrova. U gradu postoje meste gde se može slušati tehno, rok ili hip hoš muzika. Ostali ugledni klubovi u gradu uključuju Lakotu i Tekla.

Atik Bar takođe je popularan klub u Bristolu.[284] Opremljen je zvučnim sistemom i binom koji se koristi svakog vikenda za svirke svakog žanra. Britanski list The Guardian stavio je ovaj klub na prvo mesto, među deset najboljih klubova u Velikoj Britaniji.[285][286][287] Godine 2014. Britanske pab nagrade dodeljene su klubovima u Bristolu. Bristol je takođe dom lanca torti Peminster.

Mediji[uredi | uredi izvor]

Bristol je dom regionalnog sedišta Bi-bi-si vest i Bi-Bi-si jedinice za istoriju, koja proizvodi televizijske, radio i onlajn sadržaje sa temom iz prirodne istorije ili divljine. Oni uključuju dokumentarne filmove o prirodi, uključujući Plavu planetu i planetu Zemlju. Grad ima dugu povezanost sa autorskim dokumentarcima Dejvida Atenbora, uključujući Život na Zemlji.[288] Bristol ima dve dnevne novine, Vestern Dejli Pres i Bristol Post, koje su u vlasništvu kompanije Rič plc; i izdanje besplatnih novina Metro (u vlasništvu DMGT-a) iz Bristola.

Ardman Animejšn e oskarovski animacijski studio osnovan i još uvek sa sedištem u Bristolu. Stvorili su poznate likove kao što su Valas i Gromit i Morh. Filmovi rađeni u ovoj studiju su Pilići u bekstvu (2000), Pećinci (2018), kratke filmove Creature Comforts i Adam, kao i TV serije poput Shaun the Sheep i Angry Kid. Grad ima nekoliko radio stanica, uključujući BBC Radio Bristol. Bristolove televizijske produkcije uključuju Point Vest za BBC Vest, produkcije Endemola poput Deal or No Deal, The Crystal Maze i ITV News West Country.

Grad je takođe bio filmska lokacija mnogih holivudskih filmova. Izdavači u gradu uključuju Džozefa Kotla iz 18. veka, koji su pomogli uvesti romantizam objavljujući radove Vilijama Vordsvorta i Samuela Tejlora.[289][290] Tokom 19. veka J. V Aromit je objavio komedije Tri muškarca u Čamcu i Dnevnik nikog.[291] Bristol je takođe dom Jutjub programera video programiranja čiji su osnovači Simon Lejn i Brendli Levis, koji su svoje poslovanje preselili u Bristol 2012. godine.[292][293]

Obrazovanje[uredi | uredi izvor]

Bristol ima dve glavne visokoškolske ustanove: Univerzitet u Bristolu i Univerzitet Zapadne Engleske, otvoren kao Bristol Politechnika 1969, koji je postao univerzitet 1992. godine.[294] Pravni univerzitet takođe ima kampus u gradu. Bristol takođe ima dve ustanove za dalje obrazovanje i dva teološka koledža: Triniti koledž i Bristol Baptistički koledž. Grad ima 129 osnovnih škola[295], 17 srednjih škola i tri centra za učenje.[296] Nakon dela severnog Londona, Bristol ima drugo mesto u Engleskoj po broju nezavisnih školskih mesta.[297][298] Smatra se da je škola Džon Vinton najstarija škola u Engleskoj, a osnovana je 1634. godine.[299][300]

Godine 2005. kancelar švedskog vrha Gordon Braun imenovao je Bristol jednim od šest engleskih „naučnih gradova”.[301][302]

Istraživanja se sprovode na dva univerziteta, Kraljevskom u Bristolu i bolnici Sautmed, a naučna dostignuća se praktikuju u Bristolskom zoovrtu, na Bristolskom Festivalu prirode i kreativnom centru. U gradu su se rodili i radili mnogi naučnici, uključujući hemičara iz 19. veka Hamfrija Dejvija.[303][304] Fizičar Pol Dirak živeo je u gradu i dobitnik je Nobelove nagrade za fiziku 1933. godine.[305] Sesil Frank bio je profesor fizike na Univerzitetu u Bristolu, kada je dobio Nobelovu nagradu 1950. godine. Neuropsiholog Ričard Gregori osnovano je pratkični naučni centar u Bristolu.[306][307]

Saobraćaj[uredi | uredi izvor]

An aerial view of an airport with one main runway, car parks on the left and right, and aircraft parked outside terminal buildings on the right.
Aerodrom Bristol

Bristol ima dve glavne železničke stanice. Bristol Templl (u blizini centra grada) ima velike zapadne železničke usluge koje uključuju vozove velike brzine za London i lokalne, regionalne i kroskatri vozove. Park Bristol Parkvej severno od centra grada, pruža velike brzine za Svonsi, Centralni kardif i London, kao i kroskantri usluge do Birmingema i severoistoka zemlje. Ograničena usluga za London. Postoje autobuske veze prema većini velikih gradova u Velikoj Britaniji.[308]

Glavna prigradska železnica Bristola je linija Severn Bič do Avonmouta i Severn biča. Prevoz robe do Kraljevskog pristaništa Portburi obnovljen je od 2000. do 2002. godine grantom za železnički saobraćaj Strateške železničke uprave. MetroVest-ova šema, predlaže povećanje gradskog železničkog kapaciteta, uključujući obnavljanje još 5 milja pruge na pruzi[309], što bi trebalo da bude otvoreno 2023. godine.[310] Dalja prigradska železnička linija od Bristolol templa do Henburija na postojećoj teretnoj liniji trebala bi biti otvorena 2021. godine.[311]

Autoput M4 povezuje grad od Londona do Zapadnog Velsa, a M5 sever-jugozapad od Birmingema do Eketera. Autoput M49 prečac je između M5 na jugu i M4 severnog prelaza na zapadu, a M32 je podsticaj od M4 do centra grada. Portvej povezuje M5 sa centrom grada, a bio je najskuplji put u Velikoj Britaniji kada je otvoren 1926. godine.[312][313]

Od 2019. godine, Bristol radi na planovima za Zonu čistog vazduha radi smanjenja zagađenja, što bi moglo uključivati naplatu vozila sa najviše zagađenja da uđu u centar grada.[314][315] Gradsko veće podržava nekoliko planova izgradnje puteva, uključujući preusmeravanje i poboljšanje obilaznice Južnog Bristola.[316]

Upotreba privatnih automobila je velika u gradu, što dovodi do zastoja u saobraćaju koji koštaju oko 350 miliona funti godišnje.[317] Bristol omogućava motociklima da koriste većinu gradskih traka za gradski autobus i pruža bezbedan, besplatan parking za njih.[318] Javni prevoz u gradu sastoji se pre svega od autobuske mreže Prve zapadne Engleske. Bristol-ov autobuski prevoz kritikovan je kao nepouzdan i skup, a 2005. godine Frstgrup je kažnjen zbog kašnjenja i kršenja bezbednosti. Iako je gradsko veće uključilo lagani železnički sistem u svoj lokalni plan prevoza od 2000. godine, još uvek nije finansiralo projekat; Bristolu su ponuđena sredstva Evropske unije za sistem, ali Odeljenje za saobraćaj nije obezbedilo potrebna dodatna sredstva. Od 2019. godine predlaže se četiri line za masovni tranzit sa potencijalnim podzemnim odsecima koji će povezivati centar grada Bristol sa aerodromom Bristol preko Južnog Bristola, Severne granice i Istočnog Bristol

Novi sistem za brzi tranzit autobusa nazvan MetroBus, trenutno je u izgradnji širom Bristola, od 2018. godine, radi pružanja brže i pouzdanije usluge od autobusa, poboljšanja saobraćajne infrastrukture i smanjenja zastoja.[319] MetroBusova šema za brzi tranzit imaće promet na obe autobusne trake i odvojeno vođene autobuske staze na tri rute.[320][321] MetroBus usluge započele su 2018. godine. Centar grada ima vodeni prevoz kojim upravljaju trajekti.[322]

Bristol je proglašen za prvi engleski biciklistički grad u 2008. godini i jednim od dvanaest mesta Engleske „Biciklističke demonstracije“.[323] U njemu je Sustrans, dobrotvorna dobrotvorna organizacija transporta. Biciklistička staza Bristol i Bat su povezane.[324] Sustrans bio je prvi deo Nacionalne mreže biciklista. Grad takođe ima gradske biciklističke staze i veze sa nacionalnim biciklističkim rutama do ostatka zemlje. Biciklistička putovanja porasla su za 21% od 2001. do 2005. godine.[325][326] Vozna staza, terminal i ostali objekti na aerodromu Bristol nadograđivani su od 2001. godine. U 2018. je rangiran na deveti najprometniji aerodrom u Velikoj Britaniji, koji je prevozio gotovo 8,7 miliona putnika, što je povećanje za više od 5% u odnosu na 2017. godinu.[327]

Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]

Bristol je bio jedan od prvih gradova koji su usvojili bratimljenje gradova nakon Drugog svetskog rata.[328][329]

Pobratimljeni gradovi sa Bristolom su:

Galerija[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b „Centre For Cities: Outlook Data Tool”. Centre For Cities. Pristupljeno 27. 10. 2017. 
  2. ^ „2011 Census: Ethnicgroup, local authorities in England and Wales”. Census 2011. Office for National Statistics. Arhivirano iz originala 16. 1. 2013. g. Pristupljeno 12. 12. 2012. 
  3. ^ „The Lord-Lieutenant of the County & City of Bristol”. The Lord-Lieutenant of the County & City of Bristol. Arhivirano iz originala 22. 10. 2015. g. Pristupljeno 8. 6. 2015. 
  4. ^ https://www.bristol.gov.uk/statistics-census-information/the-population-of-bristol
  5. ^ a b Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 179. ISBN 86-331-2075-5. 
  6. ^ United Kingdom district population citation
  7. ^ a b Liddy 2005, str. 13.
  8. ^ Manco, Jean (2006). „Ricart's View of Bristol”. Bristol Magazine. Arhivirano iz originala 14. 09. 2015. g. Pristupljeno 15. 10. 2015. 
  9. ^ „Early Bristol”. riveravontrail.org.uk. River Avon Interpretation Project. Arhivirano iz originala 22. 10. 2016. g. Pristupljeno 21. 10. 2016. 
  10. ^ „Descriptive Gazetteer Entry for Bristol”. A Vision of Britain Through Time. University of Portsmouth. Arhivirano iz originala 22. 10. 2016. g. Pristupljeno 21. 10. 2016. 
  11. ^ Seyer, Samuel (1823). Memoirs, Historical and Topographical of Bristol and its Neighborhood. Bristol, Printed for the author by J. M. Gutch. Arhivirano iz originala 17. 10. 2015. g. 
  12. ^ Little 1967, str. ix.
  13. ^ „Bristow Surname Definition”. Forebears.io. Pristupljeno 18. 4. 2020. 
  14. ^ „Market Towns Of Gloucestershire”. oldtowns.co.uk. SDUK Penny Cyclopedia. Arhivirano iz originala 20. 12. 2016. g. Pristupljeno 21. 10. 2016. 
  15. ^ Brace, Keith (1996). Portrait of Bristol. London: Robert Hale. ISBN 978-0-7091-5435-8. 
  16. ^ Bates, M.R.; Wenban-Smith, F.F. „Palaeolithic Research Framework for the Bristol Avon Basin” (PDF). Bristol City Council. Arhivirano iz originala (PDF) 4. 4. 2013. g. Pristupljeno 12. 6. 2014. 
  17. ^ „Bristol in the Iron Age”. Bristol City Council. Arhivirano iz originala 20. 5. 2011. g. Pristupljeno 10. 3. 2007. 
  18. ^ „Abona – Major Romano-British Settlement”. 
  19. ^ „Bristol in the Roman Period”. Bristol City Council. Arhivirano iz originala 20. 5. 2011. g. Pristupljeno 10. 3. 2007. 
  20. ^ a b Lobel & Carus-Wilson 1975, str. 2–3.
  21. ^ „The Impregnable City”. Bristol Past. Arhivirano iz originala 15. 06. 2008. g. Pristupljeno 7. 10. 2007. 
  22. ^ „Bristol merchants funded Anglo-Norman invasion”. Irish Times. Arhivirano iz originala 25. 6. 2016. g. Pristupljeno 7. 10. 2007. 
  23. ^ a b v Brace 1976, str. 13–15.
  24. ^ „The Jewish Community of Bristol”. The Museum of the Jewish People at Beit Hatfutsot. Arhivirano iz originala 02. 07. 2018. g. Pristupljeno 03. 06. 2020. 
  25. ^ Historic England. „Bristol Bridge (1204252)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 27. 8. 2015. 
  26. ^ Staff (2011). „High Sheriff – City of Bristol County History”. High Sheriffs Association of England and Wales. Arhivirano iz originala 26. 5. 2011. g. Pristupljeno 19. 6. 2011. 
  27. ^ a b Rayfield 1985, str. 17–23.
  28. ^ Myers, A. R. (1996). Douglas, David C., ur. English Historical Documents 1327–1485. IV (2 izd.). London and New York: Routledge. str. 560. ISBN 978-0-415-14369-1. 
  29. ^ a b Carus-Wilson 1933, str. 183–246.
  30. ^ Manco, Jean (25. 7. 2009). „The Ranking of Provincial Towns in England 1066–1861”. Delving into building history. Jean Manco. Arhivirano iz originala 04. 12. 2009. g. Pristupljeno 13. 1. 2010. 
  31. ^ McCulloch 1839, str. 398–399.
  32. ^ „History in Bristol”. Discover Bristol. Arhivirano iz originala 5. 5. 2014. g. Pristupljeno 5. 5. 2014. 
  33. ^ Carus-Wilson 1933, str. 155–182.
  34. ^ Childs, Wendy R. (1982). „Ireland's trade with England in the Later Middle Ages”. Irish Economic and Social History. IX: 5—33. 
  35. ^ Jenks 2006, str. 1.
  36. ^ Jones & Condon 2016.
  37. ^ Jones, Evan T. (avgust 2010). „Henry VII and the Bristol expeditions to North America: the Condon documents”. Historical Research. 83 (221): 444—454. doi:10.1111/j.1468-2281.2009.00519.x. 
  38. ^ Jones & Condon 2016, str. 57–70.
  39. ^ Connell-Smith 1954, str. 10.
  40. ^ Jones, Evan T. (februar 2001). „Illicit business: accounting for smuggling in mid-sixteenth-century Bristol” (PDF). The Economic History Review. 54 (1): 17—38. doi:10.1111/1468-0289.00182. hdl:1983/870. 
  41. ^ Croft, Pauline (jun 1989). „Trading with the Enemy 1585–1604”. The Historical Journal. 32 (2): 281—302. JSTOR 2639602. doi:10.1017/S0018246X00012152. 
  42. ^ Jones 2012.
  43. ^ Bettey 1996, str. 1–5.
  44. ^ Horn, Joyce M (1996). „Bristol: Introduction”. Fasti Ecclesiae Anglicanae 1541–1857: Volume 8: Bristol, Gloucester, Oxford and Peterborough Dioceses: 3—6. Arhivirano iz originala 4. 3. 2016. g. Pristupljeno 8. 6. 2015. 
  45. ^ Appendix to the First Report of the Commissioners Appointed to inquire into the Municipal Corporations of England and Wales. 1835. str. 1158. Pristupljeno 1. 3. 2014. 
  46. ^ „Royal Fort dig”. University of Bristol. 21. 4. 2009. Arhivirano iz originala 28. 3. 2012. g. Pristupljeno 21. 7. 2011. 
  47. ^ „Triangular trade”. National Maritime Museum. Arhivirano iz originala 20. 7. 2011. g. Pristupljeno 22. 3. 2009. 
  48. ^ „Black Lives in England : The Slave Trade and Abolition”. English Heritage. Arhivirano iz originala 24. 11. 2015. g. Pristupljeno 23. 11. 2015. 
  49. ^ „Marking The End Of The Slave Trade – Abolition 200 Events In Bristol”. Culture 24. Arhivirano iz originala 28. 09. 2015. g. Pristupljeno 27. 9. 2015. 
  50. ^ „The history of the Seven Stars”. Seven Stars. Arhivirano iz originala 27. 09. 2015. g. Pristupljeno 25. 8. 2015. 
  51. ^ „Seven Stars, Slavery and Freedom!”. Bristol Radical History Group. Arhivirano iz originala 28. 08. 2013. g. Pristupljeno 18. 12. 2008. 
  52. ^ Cathcart, Brian (19. 3. 1995). „Rear Window: Newfoundland: Where fishes swim, men will fight”. The Independent. London. Arhivirano iz originala 19. 12. 2013. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  53. ^ „Samuel Plimsoll – the seaman's friend”. BBC – Bristol – History. Arhivirano iz originala 25. 8. 2011. g. Pristupljeno 16. 3. 2009. 
  54. ^ „Wesley's New Room”. Looking at Buildings from the Pevsner Architectural Guides. Arhivirano iz originala 27. 9. 2007. g. Pristupljeno 18. 10. 2015. 
  55. ^ „Hanham Mount”. Methodist Heritage. Arhivirano iz originala 23. 11. 2015. g. Pristupljeno 22. 11. 2015. 
  56. ^ Reist, Irwin W. (1975). „John Wesley and George Whitefield: A Study in the Integrity of Two Theologies of Grace” (PDF). Evangelical Quarterly. 47 (1): 26—40. Arhivirano (PDF) iz originala 27. 10. 2016. g. 
  57. ^ Clew 1970, str. 79–80.
  58. ^ Coules 2006, str. 194–195.
  59. ^ Buchanan & Cossons 1969, str. 32–33.
  60. ^ Buchanan & Cossons 1969, str. 224–225.
  61. ^ Day, Joan M. (1988). „The Bristol brass industry: Furnace structures and their associated remains” (PDF). Journal of the Historical Metallurgy Society. 22 (1): 24—. Arhivirano iz originala (PDF) 22. 11. 2015. g. Pristupljeno 03. 06. 2020. 
  62. ^ Harvey, Charles; Press, Jon. „Industrial Change in Bristol Since 1800. Introduction”. Bristol Historical Resource. University of the West of England. Arhivirano iz originala 04. 05. 2014. g. Pristupljeno 29. 3. 2014. 
  63. ^ „Bristol's early nineteenth century staple industries.”. University of the West of England. Arhivirano iz originala 09. 10. 2014. g. Pristupljeno 18. 10. 2015. 
  64. ^ Victoria Rooms and attached railings and gates
  65. ^ Historic England. „City Museum and Art Gallery and attached front walls (1202478)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 10. 3. 2007. 
  66. ^ Royal West of England Academy
  67. ^ „BBC – Made in Bristol – 1831 Riot facts”. BBC News. Arhivirano iz originala 22. 4. 2009. g. Pristupljeno 15. 3. 2009. 
  68. ^ The National Cyclopaedia of Useful Knowledge, Vol III, (1847), London, Charles Knight, p.815
  69. ^ „No. 26871”. The London Gazette. 9. 7. 1897. str. 3787. 
  70. ^ „Royal Edward Dock, Avonmouth”. Engineering Timelines. Arhivirano iz originala 21. 5. 2013. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  71. ^ Wessex Archaeology (novembar 2008). „Appendix H Cultural_Heritage” (PDF). eon-uk. str. H—4. Arhivirano iz originala (PDF) 06. 01. 2016. g. Pristupljeno 28. 12. 2015. 
  72. ^ Staff (2011). „BAC 100: 2010–1910s”. BAC 100. BCP. Arhivirano iz originala 22. 11. 2015. g. Pristupljeno 15. 10. 2015. 
  73. ^ „International exhibition became known as a city”. Bristol Post. 9. 7. 2013. Arhivirano iz originala 1. 2. 2014. g. Pristupljeno 5. 4. 2016. 
  74. ^ „Ashton Gate Drill Hall”. The Drill Hall Project. Pristupljeno 5. 4. 2016. 
  75. ^ Burlton 2014, str. 60–90.
  76. ^ Lambert, Tim. „A brief history of Bristol”. Local Histories. Arhivirano iz originala 15. 06. 2011. g. Pristupljeno 12. 6. 2011. 
  77. ^ Penny, John. „The Luftwaffe over Bristol”. Fishponds Local History Society. Arhivirano iz originala 11. 05. 2011. g. Pristupljeno 12. 6. 2011. 
  78. ^ Venning, Timothy (2014). Normans and Early Plantagenets. Pen and Sword. ISBN 978-1-4738-3457-6. 
  79. ^ „Four figures on Arno's Gateway”. National Recording Project. Public Monument and Sculpture Association. Arhivirano iz originala 16. 7. 2011. g. Pristupljeno 19. 3. 2007. 
  80. ^ „Demolition of city tower begins”. BBC News. 13. 1. 2006. Arhivirano iz originala 9. 3. 2008. g. Pristupljeno 10. 3. 2007. 
  81. ^ Atkinson, David; Laurier, David (maj 1998). „A sanitised city? Social exclusion at Bristol's 1996 international festival of the sea”. Geoforum. 29 (2): 199—206. doi:10.1016/S0016-7185(98)00007-4. 
  82. ^ Norwood, Graham (30. 10. 2007). „Bristol: seemingly unstoppable growth”. The Guardian. Arhivirano iz originala 19. 12. 2013. g. Pristupljeno 18. 12. 2007. 
  83. ^ „Almondsbury Interchange”. SABRE. Arhivirano iz originala 6. 9. 2015. g. Pristupljeno 25. 8. 2015. 
  84. ^ „'Irish Car Bomb' drink ad censored”. BBC News. 12. 3. 2014. 
  85. ^ „Councillors”. Council and Democracy. Bristol City Council. Arhivirano iz originala 06. 09. 2015. g. Pristupljeno 3. 9. 2015. 
  86. ^ „Wards up for future elections”. Bristol City Council. Arhivirano iz originala 17. 11. 2009. g. Pristupljeno 22. 7. 2007. 
  87. ^ „Council leader battle resolved”. BBC News. 27. 5. 2007. Arhivirano iz originala 9. 3. 2008. g. Pristupljeno 31. 5. 2007. 
  88. ^ „Labour 'lost council confidence'”. BBC News Bristol. 25. 2. 2009. Arhivirano iz originala 1. 3. 2009. g. Pristupljeno 25. 2. 2009. 
  89. ^ „Lib Dems take control of Bristol”. BBC News. 5. 6. 2009. Arhivirano iz originala 7. 6. 2009. g. Pristupljeno 5. 6. 2009. 
  90. ^ „Bristol”. Local Election Results 2010. BBC. Pristupljeno 8. 9. 2018. 
  91. ^ „Vote 2013: Results for Bristol”. BBC. 29. 4. 2013. Arhivirano iz originala 8. 6. 2013. g. Pristupljeno 3. 5. 2013. 
  92. ^ „Liberal Democrats lose out in Bristol elections”. BBC. 23. 5. 2014. Arhivirano iz originala 25. 5. 2014. g. Pristupljeno 24. 5. 2014. 
  93. ^ Morris, Steven (16. 11. 2012). „Bristol mayoral election won by independent George Ferguson”. The Guardian. Arhivirano iz originala 5. 5. 2014. g. Pristupljeno 5. 5. 2014. 
  94. ^ „Council elects Lord Mayor and approves the appointment of City Director”. Bristol City Council. Arhivirano iz originala 19. 8. 2013. g. Pristupljeno 27. 10. 2013. 
  95. ^ „Edmund Burke, Speech to the Electors of Bristol”. University of Chicago. Arhivirano iz originala 08. 07. 2014. g. Pristupljeno 5. 5. 2014. 
  96. ^ Wills, Garry (14. 7. 2011). „Edmund Burke Against Grover Norquist”. The New York Review of Books. Arhivirano iz originala 5. 5. 2014. g. Pristupljeno 5. 5. 2014. 
  97. ^ „Constituency Map” (PDF). Bristol City Council. Arhivirano iz originala (PDF) 23. 3. 2015. g. Pristupljeno 3. 9. 2015. 
  98. ^ Harrison, Brian H. (2004). „Lawrence, Emmeline Pethick-, Lady Pethick-Lawrence (1867–1954), suffragette”. Oxford Dictionary of National Biography. 1. doi:10.1093/ref:odnb/37846. Arhivirano iz originala 5. 5. 2014. g. Pristupljeno 5. 5. 2014. 
  99. ^ „General election shocks in Bristol help pave the way for a hung parliament and a new prime minister”. Bristol Post. 9. 6. 2017. Arhivirano iz originala 15. 7. 2017. g. Pristupljeno 3. 10. 2017. 
  100. ^ „Mr Tony Benn”. Hansard. Arhivirano iz originala 6. 7. 2014. g. Pristupljeno 5. 5. 2014. 
  101. ^ Rusbridger, Alan (10. 11. 2005). „In praise of ... the Race Relations Acts”. The Guardian. London. Arhivirano iz originala 29. 8. 2013. g. Pristupljeno 12. 5. 2007. 
  102. ^ Morris, Steven (4. 3. 2005). „From slave trade to fair trade, Bristol's new image”. The Guardian. London. Arhivirano iz originala 29. 8. 2013. g. Pristupljeno 14. 3. 2009. 
  103. ^ „The Avon (Structural Change) Order 1995”. www.opsi.gov.uk. Arhivirano iz originala 13. 11. 2012. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  104. ^ „Local Government Bill (Hansard, 16 November 1971)”. hansard.millbanksystems.com. Arhivirano iz originala 11. 5. 2011. g. Pristupljeno 7. 3. 2009. 
  105. ^ Atkins (2005). „Greater Bristol Strategic Transport Study” (PDF). South West Regional Assembly. Arhivirano iz originala (PDF) 11. 3. 2012. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  106. ^ „Town and Country Planning Acts” (PDF). London Gazette. 24. 7. 1987. Arhivirano iz originala (PDF) 3. 12. 2013. g. Pristupljeno 29. 3. 2014. 
  107. ^ „The West of England Combined Authority Order 2017”. www.legislation.gov.uk (na jeziku: engleski). 8. 2. 2017. 
  108. ^ „Mayor of the West of England”. BBC News. 5. 5. 2017. 
  109. ^ „Area boundary for the Bristol unitary authority”. NOMIS Labour market statistics. Office for National Statistics. Arhivirano iz originala 15. 08. 2021. g. Pristupljeno 1. 1. 2009. 
  110. ^ Pointer, Graham (2005). „The UK's major urban areas” (PDF). Focus on People and Migration. Office for National Statistics. Arhivirano iz originala (PDF) 28. 6. 2011. g. Pristupljeno 21. 6. 2011. 
  111. ^ „Cotswolds AONB”. Cotswold AONB. Arhivirano iz originala 10. 5. 2011. g. Pristupljeno 12. 6. 2011. 
  112. ^ a b Hawkins, Alfred Brian (1973). „The geology and slopes of the Bristol region”. Quarterly Journal of Engineering Geology and Hydrogeology. 6 (3–4): 185—205. doi:10.1144/GSL.QJEG.1973.006.03.02. 
  113. ^ Taylor, John (1872). A Book about Bristol: Historical, Ecclesiastical, and Biographical, from Original Research (na jeziku: engleski). Houlston and Sons. str. 10. 
  114. ^ „Bristol climate and weather”. www.wordtravels.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 13. 11. 2018. 
  115. ^ „Bristol, England Köppen Climate Classification (Weatherbase)”. Weatherbase. Pristupljeno 13. 11. 2018. 
  116. ^ „Average annual temperature”. Meteorological Office. 2000. Arhivirano iz originala 1. 8. 2013. g. Pristupljeno 12. 5. 2007. 
  117. ^ „South West England: climate”. Metereological Office. Arhivirano iz originala 25. 2. 2006. g. Pristupljeno 25. 8. 2015. 
  118. ^ „Average annual sunshine”. Meteorological Office. 2000. Arhivirano iz originala 28. 7. 2014. g. Pristupljeno 12. 5. 2007. 
  119. ^ „National Meteorological Library and Archive Fact sheet 7 — Climate of South West England” (PDF). Meteorological Office. Arhivirano iz originala (PDF) 24. 5. 2014. g. Pristupljeno 23. 5. 2014. 
  120. ^ „Average annual rainfall”. Meteorological Office. 2000. Arhivirano iz originala 19. 7. 2013. g. Pristupljeno 12. 5. 2007. 
  121. ^ „Weather Station Location”. Meteorological Office. Arhivirano iz originala 28. 10. 2012. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  122. ^ „1982 temperature”. Royal Netherlands Meteorological Institute. Arhivirano iz originala 28. 8. 2013. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  123. ^ „1976 temperature”. Royal Netherlands Meteorological Institute. Arhivirano iz originala 28. 8. 2013. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  124. ^ „Filton July temperature”. TuTiempo. Arhivirano iz originala 28. 8. 2013. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  125. ^ „Filton April temperature”. TuTiempo. Arhivirano iz originala 28. 8. 2013. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  126. ^ „Filton Oct temperature”. TuTiempo. Arhivirano iz originala 28. 8. 2013. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  127. ^ „Filton December temperature”. TuTiempo. Arhivirano iz originala 28. 8. 2013. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  128. ^ Hughes, Karen (2006). „The impact of urban areas on climate in the UK: a spatial and temporal analysis, with an emphasis on temperature and precipitation effects”. Earth and Environment. 2: 54—83. 
  129. ^ „Filton 1981–2010 averages”. Pristupljeno 5. 2. 2019. 
  130. ^ „Indices Data - Long Ashton Station 1638”. KNMI. Arhivirano iz originala 9. 7. 2018. g. Pristupljeno 5. 2. 2019. 
  131. ^ Staff writer (9. 11. 2008). „Bristol is Britain's greenest city”. Evening Post. Bristol News and Media. Arhivirano iz originala 3. 12. 2013. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  132. ^ „Sustainable Cities Index 2008”. Forum for the Future. 25. 11. 2008. Arhivirano iz originala 18. 4. 2009. g. Pristupljeno 5. 7. 2009. 
  133. ^ Goss, Alexandra (23. 3. 2014). „Best places to live in Britain”. The Sunday Times. SundayTimes. Arhivirano iz originala 17. 11. 2015. g. Pristupljeno 18. 10. 2015. 
  134. ^ Cotton & Grimshaw 2002.
  135. ^ „2015-Bristol”. European Commission. Arhivirano iz originala 30. 6. 2014. g. Pristupljeno 22. 4. 2014. 
  136. ^ „Bristol approves clean air diesel ban”. BBC News. 5. 11. 2019. Pristupljeno 18. 1. 2020. 
  137. ^ Russell 1948, str. 142–143.
  138. ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n nj o p r s t ć „Bristol England through time – Population Statistics – Total Population”. Great Britain Historical GIS Project. University of Portsmouth. Arhivirano iz originala 10. 5. 2011. g. Pristupljeno 21. 6. 2009. 
  139. ^ Latimer 1900, str. 34.
  140. ^ „Mid-2012 Population Estimates” (PDF). Bristol City Council. Arhivirano iz originala (PDF) 24. 6. 2014. g. Pristupljeno 17. 6. 2014. 
  141. ^ „The population of Bristol”. bristol.gov.uk. 1. 7. 2018. Arhivirano iz originala 24. 7. 2018. g. Pristupljeno 24. 7. 2018. 
  142. ^ „The population of Bristol”. Bristol City Council. Arhivirano iz originala 19. 12. 2014. g.  Retrieved 27 September 2015
  143. ^ a b „Population Estimates for UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland, Mid-2014”. Office for National Statistics. Arhivirano iz originala 24. 9. 2015. g. Pristupljeno 27. 9. 2015. 
  144. ^ „Usual resident population”. Census 2001. Office for National Statistics. 5. 8. 2004. Arhivirano iz originala 21. 4. 2007. g. Pristupljeno 12. 5. 2007. 
  145. ^ „2011 Census: Ethnic group, local authorities in England and Wales”. Office for National Statistics. Arhivirano iz originala 24. 2. 2016. g. Pristupljeno 12. 12. 2012. 
  146. ^ „Method of Travel to Work”. UK Census Data. UKCensusdata.com#sthash.umJUM2up.dpuf. Arhivirano iz originala 12. 05. 2021. g. Pristupljeno 9. 4. 2017. 
  147. ^ a b „The UKs major urban areas” (PDF). Census 2001. Office for National Statistics. Arhivirano iz originala (PDF) 28. 6. 2011. g. Pristupljeno 12. 5. 2007. 
  148. ^ „The Population of Bristol”. Bristol City Council. str. 5. Arhivirano iz originala (PDF) 18. 9. 2010. g. Pristupljeno 12. 6. 2011. 
  149. ^ „ONS 2005 Mid-Year Estimates”. Office for National Statistics. 10. 10. 2006. Arhivirano iz originala 02. 03. 2007. g. Pristupljeno 12. 5. 2007. 
  150. ^ European Spatial Planning Observation Network, Study on Urban Functions (Project 1.4.3) Arhivirano 2015-09-24 na sajtu Wayback Machine , Final Report, Chapter 3, (ESPON, 2007)
  151. ^ Bush, Henry (1828). „Chapter 3: Murage, keyage and pavage”. Bristol Town Duties: A collection of original and interesting documents etc. Institute of Historical Research. Arhivirano iz originala 12. 5. 2015. g. Pristupljeno 8. 6. 2015. 
  152. ^ „UK Port Freight Statistics” (PDF). Department for Transport. str. PORT0210 , PORT0303. Arhivirano (PDF) iz originala 24. 12. 2013. g. Pristupljeno 25. 8. 2015. 
  153. ^ Poole 2013, str. 8–9.
  154. ^ Watson 1991, str. 81–82.
  155. ^ „Aardman Animations Biography”. Screen Online. Arhivirano iz originala 2. 12. 2008. g. Pristupljeno 7. 3. 2009. 
  156. ^ „Pring, Martin, 1580–1646”. American Journeys. Arhivirano iz originala 28. 11. 2012. g. Pristupljeno 1. 11. 2016. 
  157. ^ „Bristol harbour reaches 200 years”. BBC. Arhivirano iz originala 14. 8. 2014. g. Pristupljeno 15. 6. 2014. 
  158. ^ „Bristol Local Economic Assessment March 2011” (PDF). Bristol City Council. Arhivirano iz originala (PDF) 17. 11. 2012. g. Pristupljeno 29. 3. 2014. 
  159. ^ „Towns & Cities: VisitBritain Corporate Site”. VisitBritain. Arhivirano iz originala 5. 6. 2012. g. Pristupljeno 27. 3. 2015. 
  160. ^ Knowles 2006, str. 723.
  161. ^ „History of the Ministry of Defence” (PDF). Ministry of Defence. Arhivirano (PDF) iz originala 3. 12. 2013. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  162. ^ Ellen, Barbara (5. 11. 2006). „Barbara Ellen meets the 6 ft 7in comedy giant Stephen Merchant”. The Guardian. London. Arhivirano iz originala 5. 12. 2013. g. Pristupljeno 7. 3. 2009. 
  163. ^ Mrath (23. 12. 2008). „DK Eyewitness Travel top 10 cities of the world”. Bristol Post. Arhivirano iz originala 3. 12. 2013. g. Pristupljeno 12. 6. 2011. 
  164. ^ „The World According to GaWC 2012”. Globalization and World Cities Research Network. Arhivirano iz originala 20. 3. 2014. g. Pristupljeno 25. 3. 2014. 
  165. ^ „About Johnny”. BBC. Arhivirano iz originala 10. 4. 2016. g. Pristupljeno 29. 3. 2014. 
  166. ^ „Southey, Robert (1774–1843)”. Oxford Dictionary of National Biography (online izd.). Oxford Dictionary of National Biography. 2004. doi:10.1093/ref:odnb/26056. Pristupljeno 18. 4. 2015.  (Subscription or UK public library membership required.)
  167. ^ a b „Sub-regional: Gross value added1 (GVA) at current basic price”. Office for National Statistics. Arhivirano iz originala (xls) 11. 5. 2011. g. Pristupljeno 12. 6. 2011. 
  168. ^ „Land Use Management for Sustainable European Cities (LUMASEC)”. URBACT. European Union. Arhivirano iz originala 5. 9. 2015. g. Pristupljeno 25. 8. 2015. 
  169. ^ „Lead Key Figures”. Office for National Statistics. Arhivirano iz originala 29. 7. 2014. g. 
  170. ^ „Balloon Fiesta: How to make a hot-air balloon”. BBC Bristol. Arhivirano iz originala 31. 1. 2009. g. Pristupljeno 31. 12. 2008. 
  171. ^ N.M. Herbert (editor) (1988). „Gloucester, 1835–1985: Economic development to 1914”. A History of the County of Gloucester: Volume 4: The City of Gloucester. Institute of Historical Research. Arhivirano iz originala 23. 6. 2015. g. Pristupljeno 8. 6. 2015. 
  172. ^ „Bristol (Avonmouth)”. Ports and Harbours of the UK. Arhivirano iz originala 16. 04. 2014. g. Pristupljeno 29. 3. 2014. 
  173. ^ „About Averys Wine Merchants”. Averys of Bristol. 2011. Arhivirano iz originala 15. 4. 2012. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  174. ^ Davies, Gail (1998). „Networks of nature: Stories of Natural History Film-Making from the BBC” (PDF). UCL ePrints: 11—15. Arhivirano iz originala (PDF) 06. 09. 2015. g. Pristupljeno 22. 8. 2015. 
  175. ^ „Professional Services”. Invest in Bristol. Arhivirano iz originala 24. 4. 2013. g. Pristupljeno 29. 3. 2014. 
  176. ^ „About the Region”. Silicon Southwest. Arhivirano iz originala 23. 11. 2010. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  177. ^ „HP Lab, Bristol, UK”. Hewlett Packard. Arhivirano iz originala 08. 04. 2009. g. Pristupljeno 22. 3. 2009. 
  178. ^ „Top 10 cities global travellers most want to visit”. ITV. Arhivirano iz originala 30. 1. 2016. g. Pristupljeno 30. 12. 2015. 
  179. ^ „Airbus in UK”. Airbus. Arhivirano iz originala 22. 8. 2008. g. Pristupljeno 20. 3. 2009. 
  180. ^ a b Boyne 2002, str. 105.
  181. ^ „A brief history of the Bristol Marque”. Bristol Owners Club. Arhivirano iz originala 7. 10. 2006. g. Pristupljeno 29. 8. 2007. 
  182. ^ „Land near Temple Meads named as Bristol enterprise zone”. BBC. 7. 6. 2011. Arhivirano iz originala 31. 3. 2014. g. Pristupljeno 18. 3. 2015. 
  183. ^ „BBC – Bristol – Balloon Fiesta – Balloon Fiesta: Don Cameron”. BBC News. Arhivirano iz originala 1. 2. 2009. g. Pristupljeno 5. 2. 2009. 
  184. ^ „A brief history of Bristol Tramways and Carriage Co, Bristol Omnibus Co and Bristol Commercial Vehicles”. Bristol Vintage Bus Group. Arhivirano iz originala 6. 9. 2015. g. Pristupljeno 25. 8. 2015. 
  185. ^ Staff (2. 3. 1969). „BBC On This Day: 2 March 1969: Concorde flies for the first time”. London: BBC. Arhivirano iz originala 3. 9. 2011. g. Pristupljeno 22. 6. 2011. 
  186. ^ „Bristol City Council: Listed buildings register: Listed buildings”. Bristol City Council. Arhivirano iz originala 6. 1. 2012. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  187. ^ The Great Gatehouse flight
  188. ^ Historic England. „Church of St James (1282067)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 27. 8. 2015. 
  189. ^ „Concorde at Filton”. Bristol Aero Collection. Arhivirano iz originala 18. 07. 2015. g. Pristupljeno 8. 6. 2015. 
  190. ^ Historic England. „Church of St James (1282067)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015. 
  191. ^ „What does 'Science City' mean?”. BBC. Arhivirano iz originala 6. 10. 2015. g. Pristupljeno 25. 8. 2015. 
  192. ^ „Cities gather to plot scientific route to economic growth”. University of York. 16. 9. 2005. Arhivirano iz originala 06. 09. 2015. g. 
  193. ^ „Bristol shopping centre Cabot Circus will lift city into top 10 say business leaders”. Bristol Post. Arhivirano iz originala 3. 12. 2013. g. Pristupljeno 12. 6. 2011. 
  194. ^ „Dr Doug Naysmith – Bristol Northwest”. ePolitix.com. Arhivirano iz originala 3. 6. 2009. g. Pristupljeno 14. 3. 2008. 
  195. ^ „Aim to create 20,000 jobs by revitalising derelict land around Temple Meads, Bristol”. Bristol Post. 8. 6. 2011. Arhivirano iz originala 3. 12. 2013. g. Pristupljeno 18. 8. 2011. 
  196. ^ „An enterprising idea with a radically new approach”. Bristol Post. 8. 7. 2013. Arhivirano iz originala 2. 4. 2015. g. Pristupljeno 18. 3. 2015. 
  197. ^ „Chatterton – Bristol's boy poet”. BBC. Arhivirano iz originala 8. 1. 2009. g. Pristupljeno 20. 12. 2008. 
  198. ^ Brown, John Murray (30. 10. 2014). „Bristol to become smart city laboratory”Neophodna novčana pretplata. Financial Times. Arhivirano iz originala 20. 5. 2016. g. 
  199. ^ „Famous Bristolians”. Mintinit.com. Arhivirano iz originala 25. 4. 2012. g. Pristupljeno 12. 11. 2011. 
  200. ^ Staff (14. 8. 2003). „Calling All Bristolians”. BBC. Arhivirano iz originala 20. 1. 2012. g. Pristupljeno 19. 6. 2011. 
  201. ^ Gick, Bryan (1999). „A gesture-based account of intrusive consonants in English” (PDF). Phonology. 16: 29—54. doi:10.1017/s0952675799003693. Arhivirano iz originala (PDF) 12. 4. 2013. g. 
  202. ^ Trudgill, Peter. „Dialect Contact, Dialectology and Sociolinguistics” (PDF). University of Fribourg. Arhivirano iz originala (PDF) 2. 4. 2015. g. Pristupljeno 12. 3. 2015. 
  203. ^ „Bristol is Britain's 'most musical city'”. BBC. 12. 3. 2010. Arhivirano iz originala 16. 3. 2010. g. Pristupljeno 9. 4. 2010. 
  204. ^ „Bristol announced as a UNESCO City of Film”. Bristol Vision Institute (na jeziku: engleski). University of Bristol. 2. 11. 2017. Arhivirano iz originala 16. 08. 2021. g. 
  205. ^ Erlewine, Stephen Thomas. „Tricky > Overview”. All Music. Pristupljeno 15. 3. 2009. 
  206. ^ „Six Cities Make Short List For European Capital of Culture 2008”. Department for Culture, Media and Sport. Arhivirano iz originala 12. 5. 2010. g. Pristupljeno 12. 6. 2011. 
  207. ^ Historic England. „The Theatre Royal (1209703)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 27. 8. 2015. 
  208. ^ a b „Grade I Listed Buildings in Bristol” (PDF). Bristol City Council. Arhivirano iz originala (PDF) 10. 1. 2012. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  209. ^ Rees, Mark (13. 3. 2013). „Interview: Port Talbot funnyman Lloyd Langford”. South Wales Evening Post. Arhivirano iz originala 19. 8. 2014. g. 
  210. ^ Wightwick, Abbie (2. 10. 2010). „Welsh funnyman Rhod Gilbert goes on tour with flatmate”. Wales online. Arhivirano iz originala 19. 8. 2014. g. 
  211. ^ Cavendish, Dominic (1. 3. 2008). „Russell Howard: Russell who is not a brand”. The Daily Telegraph. London: TMG. ISSN 0307-1235. OCLC 49632006. Arhivirano iz originala 16. 5. 2012. g. Pristupljeno 21. 7. 2011. 
  212. ^ Rowe, Mark (27. 3. 2005). „England special: In the footsteps of Bristol's slave traders”Neophodna novčana pretplata (fee required). The Independent on Sunday archived at Nexis. Independent News and Media. Arhivirano iz originala 15. 5. 2011. g. Pristupljeno 21. 7. 2009. 
  213. ^ Erlewine, Stephen Thomas. „Portishead > Biography”. All Music. Pristupljeno 15. 3. 2009. 
  214. ^ Ankeny, Jason. „Massive Attack > Biography”. All Music. Pristupljeno 15. 3. 2009. 
  215. ^ „About Us”. Theatre Bristol. Arhivirano iz originala 17. 05. 2008. g. Pristupljeno 8. 5. 2008. 
  216. ^ Morris, Sophie (11. 12. 2006). „Justin Lee Collins: My Life in Media”. The Independent. London. Arhivirano iz originala 1. 7. 2015. g. Pristupljeno 7. 3. 2009. 
  217. ^ „Lee Evans Biography (1964–)”. Film Reference. Arhivirano iz originala 3. 3. 2009. g. Pristupljeno 7. 3. 2009. 
  218. ^ Reid, Melanie (18. 7. 2007). „A student's guide to ... University of Bristol”Neophodna novčana pretplata. The Times. UK. Arhivirano iz originala 6. 6. 2010. g. Pristupljeno 14. 3. 2009. 
  219. ^ „Bristol's music scene”. PortCities Bristol. Arhivirano iz originala 05. 01. 2017. g. Pristupljeno 4. 1. 2017. 
  220. ^ Webb, Samantha (2006). „'Not so pleasant to the taste': Coleridge in Bristol during the mixed bread campaign of 1795”. Romanticism. 12 (1): 5—14. doi:10.1353/rom.2006.0009 Slobodan pristup. 
  221. ^ „Blagging and Boasting”. Metroactive Music. Metro Publishing Inc. Arhivirano iz originala 12. 6. 2011. g. Pristupljeno 16. 6. 2011. 
  222. ^ „About”. Residence. 20. 1. 2013. Arhivirano iz originala 17. 03. 2014. g. Pristupljeno 28. 3. 2014. 
  223. ^ „Bristol and West General Branch”. Equity. Arhivirano iz originala 5. 5. 2008. g. Pristupljeno 8. 5. 2008. 
  224. ^ Cooper, Sean. „Roni Size > Biography”. All Music. Pristupljeno 15. 3. 2009. 
  225. ^ „Bristol's £27 m M Shed museum opens”. BBC News Bristol. 17. 6. 2011. Arhivirano iz originala 28. 8. 2011. g. Pristupljeno 26. 7. 2013. 
  226. ^ „Bristol City Council: Museums and galleries”. Bristol City Council. 2013. Arhivirano iz originala 1. 4. 2013. g. Pristupljeno 25. 7. 2013. 
  227. ^ „A Short History of the RWA”. Royal West of England Academy. 2009. Arhivirano iz originala 16. 7. 2011. g. Pristupljeno 21. 7. 2011. 
  228. ^ Bush, John. „Krust > Overview”. All Music. Pristupljeno 15. 3. 2009. 
  229. ^ Prato, Greg. „More Rockers > Overview”. All Music. Arhivirano iz originala 22. 3. 2006. g. Pristupljeno 15. 3. 2009. 
  230. ^ „Antlers gallery takes over Purifier House on Bristol Harbourside”. Bristol Post. Arhivirano iz originala 17. 11. 2015. g. Pristupljeno 24. 10. 2015. 
  231. ^ „TC - New Songs, Playlists & Latest News - BBC Music”. BBC. Pristupljeno 26. 9. 2017. 
  232. ^ Historic England. „Nos.17, 18 AND 19 St Bartholomew's Hospital (1202066)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015. 
  233. ^ Historic England. „No.1 The Palace Hotel (1219436)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 15. 5. 2007. 
  234. ^ Historic England. „St Nicholas' Almshouses, Nos.1–10 (1209635)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 21. 2. 2007. 
  235. ^ Historic England. „Red Lodge (1202417)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 27. 8. 2015. 
  236. ^ Historic England. „Llandoger Trow (1202324)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 22. 2. 2007. 
  237. ^ Burrough 1970, str. 13–14.
  238. ^ Historic England. „Circular Cottage (1202262)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015.  Historic England. „Dial Cottage (1282246)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015.  Historic England. „Diamond Cottage (1282285)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015.  Historic England. „Double Cottage (1202260)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015.  Historic England. „Dutch Cottage (1207760)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015.  Historic England. „Oak Cottage (1207747)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015.  Historic England. „Rose Cottage (1202261)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015.  Historic England. „Sweetbriar Cottage (1282247)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015.  Historic England. „Vine Cottage (1202263)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015. 
  239. ^ Historic England. „The Exchange (1298770)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015. 
  240. ^ Historic England. „No.48 Old Post Office (1187390)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015. 
  241. ^ Historic England. „Nos.1–6 (Consecutive) and attached area railings (1202443)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015.  Historic England. „Nos.14–17 (Consecutive) and attached area railings (1282179)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015.  Historic England. „Nos.18–21 (Consecutive) and attached area railings (1208823)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015.  Historic England. „Nos.22–28 (Consecutive) and attached area railings (1202444)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015.  Historic England. „Nos.31–34 (Consecutive) and attached area railings (1208879)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015.  Historic England. „Nos.7–13 (Consecutive) and attached area railings (1208806)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 18. 10. 2015. 
  242. ^ Historic England. „St Nicholas' Almshouses (1209635)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 27. 8. 2015. 
  243. ^ Historic England. „Llandoger Trow Public House (1202324)”. National Heritage List for England. Pristupljeno 27. 8. 2015. 
  244. ^ „Pictorial Record of Bristol's History”. Bristol History. Arhivirano iz originala 22. 3. 2007. g. Pristupljeno 29. 3. 2014. 
  245. ^ Winstone 1985, str. 124.
  246. ^ „Bristol Rugby : History Page”. Bristol Rugby. Arhivirano iz originala 31. 7. 2008. g. Pristupljeno 16. 3. 2009. 
  247. ^ „Bristol Combination History”. Pitcheroo. Arhivirano iz originala 19. 01. 2016. g. Pristupljeno 18. 10. 2015. 
  248. ^ „Bristol City 0–1 Hull”. BBC. Arhivirano iz originala 26. 5. 2008. g. Pristupljeno 13. 10. 2015. 
  249. ^ „Potted History”. Bristol Post. 20. 3. 2014. Arhivirano iz originala 20. 3. 2014. g. Pristupljeno 21. 3. 2014. 
  250. ^ McCormick, Ken (27. 3. 2015). „Bristol Rovers board asks fans to keep any anti-Sainsbury's protests "lawful and peaceful"”. Bristol Post. Arhivirano iz originala 18. 4. 2015. g. Pristupljeno 18. 4. 2015. 
  251. ^ „Football Club History Database - Bristol Manor Farm”. www.fchd.info. Pristupljeno 5. 7. 2018. 
  252. ^ „Information”. Manor Farm Online (na jeziku: engleski). 16. 4. 2018. Arhivirano iz originala 05. 07. 2018. g. Pristupljeno 5. 7. 2018. 
  253. ^ „Bristol Academy Women Club History”. Bristol Academy Women. Arhivirano iz originala 22. 11. 2015. g. Pristupljeno 27. 10. 2015. 
  254. ^ „1888–1910”. Bristol Rugby. Arhivirano iz originala 19. 3. 2012. g. Pristupljeno 27. 9. 2015. 
  255. ^ „History”. Bristol Rugby. Arhivirano iz originala 9. 6. 2011. g. Pristupljeno 12. 6. 2011. 
  256. ^ „About Us”. Bristol Sonics. Arhivirano iz originala 11. 10. 2015. g. Pristupljeno 18. 10. 2015. 
  257. ^ „Guide to Ashton Gate”. Bristol Rugby. Arhivirano iz originala 19. 8. 2014. g. Pristupljeno 25. 8. 2015. 
  258. ^ „Safe standing: Bristol Rugby back Bristol City's Ashton Gate plans”. BBC Sport. BBC. 13. 2. 2014. Arhivirano iz originala 2. 3. 2014. g. Pristupljeno 25. 8. 2015. 
  259. ^ „Gloucestershire County Cricket Club”. Gloucestershire County Cricket Club. Arhivirano iz originala 06. 03. 2009. g. Pristupljeno 16. 3. 2009. 
  260. ^ „About Us”. Gloucestershire Cricket. Arhivirano iz originala 07. 03. 2016. g. Pristupljeno 5. 3. 2016. 
  261. ^ „Bristol Flyers Awarded BBL Franchise for 2014”. Hoopsfix. 18. 6. 2013. Arhivirano iz originala 06. 01. 2016. g. Pristupljeno 27. 10. 2015. 
  262. ^ „Bristol Aztecs”. Britball Now. Arhivirano iz originala 7. 1. 2009. g. Pristupljeno 27. 10. 2015. 
  263. ^ „Rink-share arrangement with Bristol Pitbulls”. Oxford City Stars. Arhivirano iz originala 06. 01. 2016. g. Pristupljeno 27. 10. 2015. 
  264. ^ „Bristol Half Marathon”. Run Bristol. Arhivirano iz originala 25. 9. 2015. g. Pristupljeno 27. 10. 2015. 
  265. ^ Prideaux, Sophie (10. 9. 2014). „When will the Tour of Britain be in Bristol today?”. Bristol Post. Arhivirano iz originala 12. 9. 2014. g. Pristupljeno 27. 10. 2015. 
  266. ^ „About the Centre for Sport”. University of the West of England. Arhivirano iz originala 07. 10. 2015. g. Pristupljeno 27. 10. 2015. 
  267. ^ „Balloon Fiesta celebrates 30 years”. BBC Bristol. 14. 4. 2008. Arhivirano iz originala 31. 1. 2009. g. Pristupljeno 16. 3. 2009. 
  268. ^ „2011 Census: Religion, local authorities in England and Wales”. United Kingdom Census 2011. Office for National Statistics. Arhivirano iz originala 26. 1. 2013. g. Pristupljeno 12. 12. 2012. 
  269. ^ „The New Room Bristol – John Wesley's Chapel in the Horsefair”. The New Room Bristol. Arhivirano iz originala 09. 03. 2009. g. Pristupljeno 15. 3. 2009. 
  270. ^ Duncan & Webb 1990, str. 86.
  271. ^ Marchant, Neil. „The Presbyterian Churches of Bristol”. Church Crawler. Arhivirano iz originala 25. 9. 2013. g. Pristupljeno 5. 5. 2014. 
  272. ^ „Mosques in Bristol”. All Mosques Together. Arhivirano iz originala 02. 06. 2013. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  273. ^ „Bristol Buddhist Forum”. Bristol Buddhist Forum. Arhivirano iz originala 15. 5. 2011. g. Pristupljeno 15. 3. 2009. 
  274. ^ „Bristol Hindu Temple”. Culture 24. Arhivirano iz originala 28. 09. 2015. g. Pristupljeno 27. 9. 2015. 
  275. ^ „Synagogues in Bristol – Shuls in Bristol – Jewish Temples in Bristol”. Maven Search. Arhivirano iz originala 04. 12. 2008. g. Pristupljeno 15. 3. 2009. 
  276. ^ „Sikhism”. Bristol Multi Faith Forum. Arhivirano iz originala 24. 05. 2014. g. Pristupljeno 23. 5. 2014. 
  277. ^ „Ramgharia Sikh Temple (Gurwara)”. England's Past for Everyone in Bristol. Victoria County History. Arhivirano iz originala 5. 3. 2012. g. Pristupljeno 23. 8. 2009. 
  278. ^ „UK Gurdwara List: Avon”. British Organisation of Sikh Students. Arhivirano iz originala 5. 1. 2012. g. Pristupljeno 23. 8. 2009. 
  279. ^ „Our Values”. www.atcm.org. Arhivirano iz originala 21. 9. 2015. g. Pristupljeno 23. 3. 2017. 
  280. ^ „Top 100 Clubs 2016”. DJMag.com. Arhivirano iz originala 7. 3. 2017. g. Pristupljeno 23. 3. 2017. 
  281. ^ „Motion Bristol – West + Wales nightclub”. Resident Advisor. Arhivirano iz originala 7. 1. 2017. g. Pristupljeno 23. 3. 2017. 
  282. ^ „www.motionbristol.com”. Motion Bristol. Arhivirano iz originala 12. 01. 2017. g. Pristupljeno 23. 3. 2017. 
  283. ^ „Motion”. Time Out Bristol. Arhivirano iz originala 27. 04. 2016. g. Pristupljeno 23. 3. 2017. 
  284. ^ „Attic Bar”. Time Out Bristol. Arhivirano iz originala 02. 03. 2016. g. Pristupljeno 23. 3. 2017. 
  285. ^ Coldwell, Will (19. 2. 2015). „10 of the best UK clubs - chosen by the experts”. The Guardian. Arhivirano iz originala 18. 3. 2017. g. Pristupljeno 3. 10. 2017. 
  286. ^ „The Apple”. applecider.co.uk. Arhivirano iz originala 26. 11. 2016. g. Pristupljeno 23. 3. 2017. 
  287. ^ „Home – The Great British Pub Awards”. The Great British Pub Awards. Arhivirano iz originala 14. 04. 2017. g. Pristupljeno 23. 3. 2017. 
  288. ^ „BBC Natural History Unit”. BBC. Arhivirano iz originala 9. 12. 2010. g. Pristupljeno 13. 10. 2015. 
  289. ^ Madden 1972, str. 419.
  290. ^ „About Us”. Redcliffe Press. 2012. Arhivirano iz originala 19. 02. 2012. g. Pristupljeno 18. 4. 2012. 
  291. ^ Jerome 1889.
  292. ^ „C4 confirms Leeds as National HQ, Bristol & Glasgow Creative Hubs - Channel 4 - Info - Press”. www.channel4.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 5. 11. 2018. 
  293. ^ „Company profile: Yogscast”. TechSpark. 11. 6. 2014. Arhivirano iz originala 02. 04. 2015. g. Pristupljeno 12. 3. 2015. 
  294. ^ Staff (2011). „UWE history timeline”. UWE Bristol. Arhivirano iz originala 17. 07. 2011. g. Pristupljeno 20. 6. 2011. 
  295. ^ „List of primary schools in Bristol”. Bristol City Council. Arhivirano iz originala 03. 12. 2013. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  296. ^ „List of secondary schools in Bristol”. Bristol City Council. Arhivirano iz originala 03. 04. 2015. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  297. ^ Polly, Curtis (29. 1. 2008). „To have and have not”. The Guardian. London. Arhivirano iz originala 4. 12. 2013. g. Pristupljeno 29. 1. 2008. 
  298. ^ „Create Centre”. Bristol City Council. Arhivirano iz originala 7. 1. 2012. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  299. ^ „A Brief History”. Redmaids' High School. Arhivirano iz originala 28. 09. 2015. g. Pristupljeno 27. 9. 2015. 
  300. ^ „Professor Richard Gregory on-line”. www.richardgregory.org. Arhivirano iz originala 5. 3. 2009. g. Pristupljeno 7. 3. 2009. 
  301. ^ „UK designates six 'Science Cities' to spearhead economic growth”. Times Higher Education. 20. 9. 2005. Arhivirano iz originala 18. 4. 2015. g. Pristupljeno 18. 4. 2015. 
  302. ^ „City science park partner named”. BBC News. 20. 4. 2006. Arhivirano iz originala 11. 1. 2009. g. Pristupljeno 6. 5. 2007. 
  303. ^ „Dirac biography”. www-groups.dcs.st-and.ac.uk. Arhivirano iz originala 14. 03. 2009. g. Pristupljeno 7. 3. 2009. 
  304. ^ „Sir Humphry Davy (1778–1829)”. BBC News. Arhivirano iz originala 4. 2. 2009. g. Pristupljeno 7. 3. 2009. 
  305. ^ „barnstormpr – The website of Professor Colin Pillinger, CBE FRS”. colinpillinger.com. Arhivirano iz originala 18. 2. 2012. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  306. ^ „Bloodhound Diary”. BBC. 19. 3. 2012. Arhivirano iz originala 22. 3. 2012. g. Pristupljeno 30. 3. 2012. 
  307. ^ „Flying Start Challenge”. www.flyingstartchallenge.co.uk. Arhivirano iz originala 05. 02. 2009. g. Pristupljeno 16. 3. 2009. 
  308. ^ „West of England Joint Local Transport Plan 3 2O11 – 2O26” (PDF). West of England Partnership. Arhivirano iz originala (PDF) 16. 4. 2014. g. Pristupljeno 29. 3. 2014. 
  309. ^ „Greater Bristol Metro” (PDF). West of England Partnership. Arhivirano iz originala (PDF) 15. 05. 2011. g. Pristupljeno 20. 9. 2009. 
  310. ^ „Councillors confident trains to Bristol from Portishead will run 'by 2023'”. North Somerset Times. 1. 3. 2019. Arhivirano iz originala 25. 4. 2019. g. Pristupljeno 26. 4. 2019. 
  311. ^ „North Bristol to get new rail station as part of Henbury line reopening”. Bristol Post. 29. 1. 2018. Pristupljeno 20. 11. 2019. 
  312. ^ „New Bristol Road”Neophodna novčana pretplata. The Times. Times Digital Archive. 3. 7. 1926. str. 11. Pristupljeno 10. 8. 2016. 
  313. ^ „Avonmouth Bridge (J18 to J19)”. The Motorway Archive. Arhivirano iz originala 22. 9. 2016. g. Pristupljeno 10. 8. 2016. 
  314. ^ „Mayor 'stalling on city clean air plan'”. BBC News. 22. 1. 2019. 
  315. ^ „Bristol threatened with legal action over lack of NOx plan”. Arhivirano iz originala 09. 03. 2021. g. Pristupljeno 04. 06. 2020. 
  316. ^ Atkins (2005). „Greater Bristol Strategic Transport Study Chapter 6” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 05. 05. 2014. g. Pristupljeno 5. 5. 2014. 
  317. ^ „Joint Local Transport Plan”. B&NES, Bristol City, North Somerset and South Gloucestershire councils. 2006. Arhivirano iz originala 24. 10. 2010. g. Pristupljeno 22. 7. 2009. 
  318. ^ „Motorcycles”. Bristol City Council. Arhivirano iz originala 05. 04. 2013. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 
  319. ^ „All you need to know about Bristol's MetroBus”. Travelwest (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 28. 9. 2017. g. Pristupljeno 28. 9. 2017. 
  320. ^ „Park and Ride”. Travel West. Arhivirano iz originala 28. 03. 2014. g. Pristupljeno 29. 3. 2014. 
  321. ^ „Ferry Services”. Bristol City Council. Arhivirano iz originala 3. 7. 2010. g. Pristupljeno 22. 8. 2010. 
  322. ^ „Memorandum on Government Discrimination against Innovative Low-cost Light Rail in favour of Urban Diesel Buses” (PDF). Sustraco / H.M. Treasury. mart 2006. Arhivirano iz originala (PDF) 13. 10. 2008. g. Pristupljeno 1. 1. 2009. 
  323. ^ „Bristol named first cycling city”. BBC NEWS. 19. 6. 2008. Arhivirano iz originala 19. 6. 2009. g. Pristupljeno 16. 3. 2009. 
  324. ^ „WECA unveils ambitious transport plans”. West of England Combined Authority. 24. 1. 2019. Pristupljeno 2. 11. 2019. 
  325. ^ „First Bus fined for late buses in Bristol and Somerset”. BBC News. BBC. 21. 1. 2011. Arhivirano iz originala 25. 9. 2015. g. Pristupljeno 18. 4. 2015. 
  326. ^ „Bus firm must reduce city fleet”. BBC News. 25. 7. 2005. Arhivirano iz originala 9. 3. 2008. g. Pristupljeno 6. 5. 2007. 
  327. ^ „Airport data: Table 01: Size of UK airports” (PDF). UK Civil Aviation Authority. decembar 2018. Arhivirano iz originala (PDF) 23. 02. 2019. g. Pristupljeno 22. 2. 2019. 
  328. ^ Langenohl, Andreas (2015). Town Twinning, Transnational Connections, and Trans-local Citizenship Practices in Europe. Palgrave Macmillan. str. 18. ISBN 978-1-137-02123-6. 
  329. ^ „A history of town twinning”. MDRT. Arhivirano iz originala 22. 1. 2016. g. Pristupljeno 30. 12. 2015. 
  330. ^ „Bordeaux – Rayonnement européen et mondial” (na jeziku: French). Mairie de Bordeaux. Arhivirano iz originala 7. 2. 2013. g. Pristupljeno 29. 7. 2013. 
  331. ^ „British towns twinned with French towns”. Archant Community Media Ltd. Arhivirano iz originala 5. 7. 2013. g. Pristupljeno 11. 7. 2013. 
  332. ^ „Hanover – Twinn Towns” (na jeziku: German). Region of Hannover. Arhivirano iz originala 24. 7. 2011. g. Pristupljeno 17. 7. 2009. 
  333. ^ „International Relations of the City of Porto” (PDF). City of Porto. Arhivirano iz originala (PDF) 13. 1. 2012. g. Pristupljeno 8. 6. 2015. 
  334. ^ „Tbilisi Sister Cities”. Tbilisi City Hall. Tbilisi Municipal Portal. Arhivirano iz originala 24. 7. 2013. g. Pristupljeno 5. 8. 2013. 
  335. ^ „UK twinning links with towns, communities, schools and universities in Nicaragua”. Nicaragua Solidarity Campaign. Arhivirano iz originala 05. 05. 2014. g. Pristupljeno 5. 5. 2014. 
  336. ^ Sharp, David (septembar 2008). „Twinning, Cities, and Health: Opportunities Being Missed?”. Journal of Urban Health. 85 (5): 637—638. PMC 2527438 Slobodan pristup. PMID 18563572. doi:10.1007/s11524-008-9293-8. 
  337. ^ „Sister Cities”. Guangzhou International. The People`s Government of Guangzhou Municipality. Arhivirano iz originala 21. 12. 2019. g. Pristupljeno 18. 11. 2019. 
  338. ^ „Bristol City – Town twinning”. Bristol City Council. Arhivirano iz originala 22. 01. 2013. g. Pristupljeno 27. 1. 2013. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Bristol na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Бристол&oldid=27735786”