Devetoaprilska tragedija
Devetoaprilska tragedija takođe poznata i pod nazivima Masakr u Tbilisiju i Tbiliska tragedija, odnosi se na događaje koji su se desili 9. aprila 1989. godine u Tbilisiju, tada u Gruzijskoj Sovjetskoj Socijalističkoj Republici. Tada je sovjetska armija skršila antisovjetsku demonstraciju ubivši 20 i ranivši hiljade ljudi. 9. april je sada upamćen kao Dan nacionalnog jedinstva i državni je praznik.
Uvod[uredi | uredi izvor]
Anti-sovjetski pokret je postao aktivniji u gruzijskoj SSSR 1988. godine. Organizovano je nekoliko štrajkova i sastanaka od strane anti-sovjetskih političkih organizacija u Tbilisiju. Sukob između sovjetske vlade i gruzijskih nacionalista produbio se nakon tzv. Lihni skupštine 18. marta 1989. godine, kada je nekoliko hiljada Abhazijaca zahtevalo otcepljenje od Gruzije. Kao odgovor, anti-sovjetska grupa organizovala je niz sastanaka širom republike, tvrdeći da se sovjetska vlada koristi abhazijskim separatizmom kako bi se suprotstavili pokretu za nezavisnost Gruzije.
Protesti su dosegli svoj vrhunac 4. aprila 1989. godine, kada se više desetina hiljada Gruzijaca okupilo ispred Doma Vlade na Rustaveli Aveniji u Tbilisiju. Demonstranti, predvođenim Odborom za nezavisnost (Merab Kostava, Zviad Gamsakhurdia, Giorgi Chanturia, Irakli Batiashvili, Irakli Tsereteli i drugi) organizovali mirne demonstracije i štrajkove glađu, zahtevajući kažnjavanje abhazijskih secesionista i obnovu gruzijske nezavisnosti.[1]
Lokalne sovjetske vlasti izgubile su kontrolu nad situacijom u glavnom gradu, te nisu bili u stanju da obuzda proteste. Prvi sekretar gruzijske Komunističke partije Džumber Patiašvili tražio je vodstvo Sovjetskog Saveza da pošalju vojnike da uspostave red i nametnu policijski čas.[1]
Demonstracije[uredi | uredi izvor]
U večernjim satima 8. aprila 1989. godine, general-pukovnik Igor Rodionov, komandant Transkavkaske vojne oblasti, naredio svojim trupama mobilizaciju. Nekoliko trenutaka pre napada sovjetskih snaga, patrijarh Gruzije Ilija II obratio se demonstrantima tražeći od njih da napuste Rustaveli aveniju i okolinu zgrade Vlade zbog opasnosti koje su akumulirane tokom dana nakon pojave sovjetskih tenkova u blizini avenije. Demonstranti su se odbili razići čak i nakon patrijarhova govora. Lokalna Gruzijska milicija je razoružana neposredno pre operacije.[1]
Dana 9. aprila, u 03:45 sati, sovjetski oklopni transporteri i jedinice pod komandom generala Igora Rodionova okružili su područje demonstranata.[1] Kasnije, Rodionov je tvrdio u intervjuu da su grupe gruzijskih militanata napali nenaoružane vojnike kamenjem, metalnim lancima i šipkama.[2] Sovjetske su jedinice dobile od generala Rodionova naredbu da očiste aveniju od demostranata svim raspoloživim sredstvima.[3]
Sukob[uredi | uredi izvor]
Sovjetski odred, naoružan policijskim palicama i lopatama (omiljeno oruzje sovjetskih specijalnih snaga[4]), napredovao je prema protesnicima koji se kreću duž avenije Rustaveli.[1] Tokom napredovanja, vojnici su počeli napadati protesnike sa lopatama, nanoseći manje i veće povrede svakome koga pogode.[3] Zvanična sovjetska izveštaji okrivljuju demonstrante za izazivanje sukoba, te navode da su vojnici napadnuti palicama i noževima.[5] Prema Itar Tasu, vojnici su sledili zapovesti da ne koriste svoje oružje, ali su ih ekstremisti napali sa komadima metala, opeke i palicama.
Protiv demonstranata su se koristili gasovi FH i CS. Prijavljeni su problemi sa povraćanjem, disanjem i iznenadnom paralizom nervnog sistema. Jedna od žrtava napada bila je 16-godišnja devojka koja je pokušala da pobegne od napredovanja vojnika, ali je oborena dole i pretučena na smrt u blizini zgrade vlade. Primila je udarce u glavu i grudi. Ona je bila izvučena iz područja od strane svoje majke, koja je takođe bila napadnuta i ranjena. Taj posebno nasilni napad je zabeležen video kamerom sa balkona zgrade koja se nalazi na drugoj strani avenije. Video je posle korišćen kao dokaz u istrazi.[6]
Stampedo nakon napada rezultirao je smrću 19 osoba, među njima 17 žena. Obdukcija sprovedena na žrtvama, zaključila je da je direktan uzrok smrti svih onih koji su umrli, s izuzetkom jednog slučaja ozbiljne povrede lobanje i mozga, bio gušenje uzrokovane kompresijom tela i udisanjem hemijskih supstanci.[1]
Posledice[uredi | uredi izvor]
10. aprila, u znak protesta protiv represije, Tbilisi i ostatak Gruzije je u štrajku i proglašen je rok od 40 dana žalosti. Ljudi cu doneli ogromne količine cveća na mestu ubistava. Proglašeno je vanredno stanje, a demonstracije su nastavljene. Vlada gruzijske SSR je podnela ostavku kao rezultat ovih dešavanja. Moskva tvrdi da su demonstranti napali prvi i da su vojnici morali da ih odbiju od sebe. Na prvom kongresu narodnih poslanika (maj-jun 1989) Mihail Gorbačov se odriče svake odgovornosti, i prebacuje odgovornost na vojsku. Ova saznanja u liberalnim sovjetskim medijima, kao i zaključci istražne komisije Anatolija Sobčaka o dešavanjima iz Tbilisija, prijavljenih na drugom kongresu u decembru 1989. godine, rezultirali su nelagodomza sovjetskih tvrdolinijaša i vojnog rukovodstva upletenih u slučaj.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ „Report of the Sobchak's commission of inquiry (na ruskom jeziku)”. Arhivirano iz originala 19. 08. 2018. g. Pristupljeno 13. 04. 2016.
- ^ Interview with Igor Rodionov
- ^ a b Diuk, Nadia; Karatnycky, Adrian (1993). New nations rising: the fall of the Soviets and the challenge of independence. John Wiley & Sons. ISBN 978-0-471-58263-2.
- ^ Viktor Suvorov Spetsnaz, 1987. . Hamish Hamilton Ltd. ISBN 978-0-241-11961-7.
- ^ Journal of Conflict Studies
- ^ Documentary Film - The April 9, 1989 Tragedy na sajtu YouTube
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Diuk, Nadia; Karatnycky, Adrian (1993). New nations rising: the fall of the Soviets and the challenge of independence. John Wiley & Sons. ISBN 978-0-471-58263-2.