Trentino-Južni Tirol

Za druge upotrebe, pogledajte Tirol (višeznačna odrednica).

Trentino-Južni Tirol Trentino-Alto Adige/Südtirol
Zastava Grb
Država	Italija
Admin. centar	Trento
Službeni jezik	nemački, ladin
Predsednik	Lorenco Delai
Površina	13.607 km2
— broj st.	1.017.246
— gustina st.	74,76 st./km2
Zvanični veb-sajt

Trentino-Južni Tirol ili Trentino-Alto Adiđe (nem. Trentino-Südtirol, ital. Trentino-Alto Adige) je jedna od 20 pokrajina Italije i jedna od 5 autonomnih oblasti sa specijalnim statusom (visok stepen autonomije). Glavni grad pokrajine je grad Trento, a drugi po veličini i značaju Bolcano. Službeni jezici pokrajine su: italijanski i nemački, te lokalni jezici: ladinski i cimbriški.

Pokrajina Trentino-Južni Tirol spada u saobraćajno važne oblasti Evrope, gde se Apeninsko poluostrvo vezuje za srednju Evropu. Tu su i veoma jasno izraženi i uticaji sa Severa (nemačka manjina, istorija, alpski predeo), koji ovom delu Italije daju niz posebnosti.

Položaj

Trentino-Južni Tirol je krajnje severna pokrajina Italije, granična ka Švajcarskoj na zapadu i ka Austriji na severu. Na jugozapadu se nalazi italijanska pokrajina Lombardija, a južno i istočno pokrajina Veneto.

Kao što postoji u nazivu pokrajina se sastoji iz dve istorijske oblasti, danas uspostavljene kao okruzi unutar date provincije:

• Trentino, južna oblast u predalpskom delu (Dolomiti) i naseljena uglavnom italijanskim stanovništvom;
• Južni Tirol, severna oblast u oblasti visokih Alpa i tradicionalno naseljena nemačkim i Ladinskim stanovništvom;

Prirodne odlike

Površina pokrajine je 13.607 km² i po ovome je Trentino-Južni Tirol jedna od manjih italijanskih pokrajina.

Reljef

Trentino-Južni Tirol je u potpunosti alpska oblast. U severnoj polovini pružaju se visoki Alpi sa uskim dolinama i teško prohodnim prevojima. Na krajnje severu pokrajine nalazi se poznati prevoj Brener. Južna polovina je takođe planinska, ali sa nižim planinama (tzv. Predalpi ili Dolomiti). Doline su šire i bolje naseljene.

Klima

Klima u pokrajini Trentino-Južni Tirol je kontinentalna klima. Ovo važi za dolinske krajeve. U višim predelima vlada oštrija planinska klima.

Vode

Glavna reka u pokrajini Trentino-Južni Tirol je reka Adiđe, koja ovde teče gornjim i srednjim delom toka. U nju se uliva druga po važnosti reka u pokrajini, Izarko. Na krajnjem jugu pokrajina izlazi na jezero Garda, tj. na njegovu severnu obalu.

Biljni i životinjski svet

Pokrajina Trentino-Južni Tirol je veoma pošumljena (više od 50%), znatno više od državnog proseka. Dolinski krajevi su obrađeni.

Upravna podela

Trentino-Južni Tirol - okruzi i opštine

Trentino-Južni Tirol je podeljena na 2 okruga, odn. provincije sa istoimenim gradovima kao upravnim središtima:

• Bolcano
• Trento

Istorija

Tipičan predeo Južnog Tirola

Dvojezični nazivi svuda su prisutni u pokrajini

• Za istoriju pre 20. veka pogledati članak Tirol

Na početku 20. veka današnja oblast Trentino-Južni Tirol bila je deo Austrougarske, u okviru krunske pokrajine Tirol. U Prvom svetskom ratu desile su se ovde veoma važne promene. Tada je južni deo današnje pokrajine bio poprište iscrpljujućih borbi između vojski Italije i Austrougarske. Posle rata, Sporazumom u Sen Žermenu iz 1919. g. južni deo krunske pokrajine Tirol je pridodan Italiji. Sa ovim je bilo saglasno stanovništvo južne polovine oblasti, naseljene Italijanima, ali je severna polovina, mahom naseljena Nemcima, bila protiv ovoga. U toku fašističke vladavine (1922-43.) južni Tirol, tada nazvan kao pokrajina Venecija-Tridentina, bio je predmet nasilne italijanizacije. Po dogovoru između Hitlera i Musolinija celokupno nemačko stanovništvo trebalo je biti raseljeno na „novoprisjedinjena“ područja Trećeg rajha. Međutim, propast i jedne i druge strane na kraju Drugog svetskog rata omela je ovaj plan.

Prvim italijanskim posleratnim ustavom bila je predviđena autonomija za tada imenovanu pokrajinu Trentino-Alto Adiđe, ali je sprovođenje ovoga bilo slabo i stalno odlagano. Ovo pitanje je zaoštrilo odnose između Italije i Austrije do mere da je bilo izneseno pred Ujedinjene nacije 1960. g. U pokrajini se među mesnim Nemcima javio jak secesionistički pokret, koji je aktivan i danas. U međuvremenu je autonomija pokrajine zaživela, što je dovelo do naglog razvoja pokrajine. Danas se pokrajina Trentino-Južni Tirol smatra italijanskom pokrajinom sa najvišim kvalitetom života.

Stanovništvo

Danas Trentino-Južni Tirol ima preko milion stanovnika. Poslednjih stotinak godina broj stanovnika se povećao za 1,5 puta, pri čemu se ovo odnosi naročito na poslednje decenije, kada je pokrajina zabeležila brz razvoj. Poslednjih decenija značajno se uvećao i broj stranog stanovništva na privremenom radu u pokrajini (danas 7% ukupnog).

Gustina naseljenosti je oko 75 st./km², što je znatno manje od državnog proseka (200 st./km²). Međutim, dolinski deo pokrajine je veoma gusto naseljen, dok su prostrane visine gotovo prazne i netaknute.

Etnička slika pokrajine je značajno drugačija nego u slučaju drugih italijanskih pokrajina. Tako u pokrajini dominiraju Italijani sa 60%, ali su veoma značajno i Nemci (35%). Mali udeo, mada su autohtono stanovništvo, čine Ladini (5%). Nemačka nacionalna manjina posebno je brojna u okrugu Bolcano, gde čini 70% okružnog stanovništva.

Službeni jezici

Službeni jezici pokrajine su: italijanski (60%) i nemački (35%), odnosno lokalni jezici: ladinski (5%) i cimbriški nemački.

Galerija slika

• 
  Grad Trento
• 
  Grad Bolcano
• 
  Grad Merano
• 
  Prevoj Brener

Spoljašnje veze

• Zvanični veb-sajt