Turkmenska Sovjetska Socijalistička Republika
| Туркменска Совјетска Социјалистичка Република | |
|---|---|
Himna: Himna Turkmenske SSR | |
 | |
| Glavni grad | Ašhabad |
| Službeni jezik | turkmenski i ruski jezik |
| Vladavina | |
| Istorija | |
| Stvaranje i nezavisnost | |
| — Osnivanje | 7. avgusta 1921. |
| — U sastavu Sovjetskog Saveza od | 13. maja 1925. |
| — Nezavisnost | 25. decembra 1991. |
| Geografija | |
| Površina | |
| — ukupno | 488.100 km2 (Četvrta u SSSR) |
| — voda (%) | 4.9 |
| Stanovništvo | |
| — 1989. | 3.522.700 (Dvanaesta u SSSR) |
| — gustina | 7,22 st./km2 |
| Ekonomija | |
| Valuta | Sovjetska rublja |
| Ostale informacije | |
| Vremenska zona | UTC +5 |
| Internet domen | .su |
Turkmenska SSR je odlikovana:  Ordenom Lenjina | |
Turkmenska Sovjetska Socijalistička Republika (turkmen. Tүrkmenistan Sovet Socialistik Respublikasы; rus. Туркменская Советская Социалистическая Республика) je bila jedna od republika koje su sačinjavale Sovjetski Savez. Od 7. avgusta 1921. godine bila je oblast unutar Turkestanske ASSR, sve do 13. maja 1925. kada je proglašena ravnopravnom sovjetskom republikom.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Teritorija današnjeg Turkmenistana u celosti je uključena u sastav Rusije 1881. godine. Po izbijanju Oktobarske revolucije, Turkmeni su pretežito ostali pasivni, pa je revolucionarna aktivnost bila veoma slaba. Početkom 1920-ih na velikom području ruske centralne Azije, uključujući i Turkmenistan, delovala je tzv. Basmači pobuna protiv vlasti Moskve. Pobuna je trajala sve do početka 1930-ih godina.
Prvobitno je Turkmenistan bio tzv. Turkmenska Oblast, u sastavu Turkestanske ASSR. Kada je oktobra 1924. godine sovjetska centralna Azija bila administrativno podeljena, Transkaspijska regija i Turkmenska Oblast su, 13. maja 1925. godine, postale Turkmenska SSR, konstitutivna republika Sovjetskog Saveza.
Po početku kolektivizacije i industrijalizacije zemlje krajem 1920-ih, Turkmeni su se do kraja 1930-ih iz nomada većinom pretvorili u sedilačko stanovništvo. Nakon pokretanja urbanizacije postojećih gradova i skromne industrijalizacije, u Turkmensku SSR se doselio znatan broj kavkaskih naroda, Rusa i ostalih Slovena iz Sovjetskog Saveza.[1]
Turkmenska SSR je kroz ceo period postojanja Sovjetskog Saveza bila relativno stabilna sovjetska republika. Jedini skandal koji je potresao republiku bila je korupcijska afera sredinom 1980-ih, u koju je bio umešan dotadašnji generalni sekretar Komunističke partije, Muhametnazar Gapurov.
Uticaj glasnosti i perestrojke nije se previše osetio u Turkmenistanu. Nakon pokušaja državnog udara protiv Gorbačova u avgustu 1991. godine, tadašnji sekretar Partije, Saparmurat Nijazov, proglasio je održavanje referenduma o nezavisnosti zemlje. Na referendumu je 94% osoba glasovalo za nezavisnost. Vrhovni sovjet republike je posle referenduma proglasio izlazak zemlje iz sastava Sovjetskog Saveza i proglašenje Republike Turkmenistan, 27. oktobra 1991. godine. Sovjetski Savez potvrdio je nezavisnost Turkmenistana 25. decembra 1991. godine.[2]
Funkcioneri Turkmenske SSR[uredi | uredi izvor]
Predsednici[uredi | uredi izvor]
- Predsednik Revolucionarnog komiteta
- Kaihaziz Atabajev (oktobar 1924. – decembar 1924)
- Nedirbaj Ajtakov (decembar 1924. – februar 1925)
- Predsednik Centralnog izvršnog komiteta
- Nedirbaj Atjakov (20. februar 1925. – 21. jul 1937)
- Batir Atajev (21. jul 1937. – oktobar 1937)
- ? (oktobar 1937. – 2. mart 1938)
- Hivali Babajev (2. mart 1938. – 24. jul 1938)
- Predsednik Vrhovnog sovjeta
- Ala Berdijev (24. jul 1938. – 27. jul 1938)
- Predsednik Prezidijuma vrhovnog sovjeta
- Hivali Babajev (27. jul 1938. – 30. avgust 1941)
- ? (30. avgust 1941. – oktobar 1941)
- Ala Berdijev (oktobar 1941. – 6. mart 1948)
- Akmamed Sarijev (6. mart 1948. – 30. mart 1959)
- Nurberdi Bajramov (30. mart 1959. – 26. mart 1963)
- Anamuhamed Klijčev (26. mart 1963. – 15. decembar 1978)
- Balij Jazkulijev (15. decembar 1978. – 13. avgust 1988)
- Roza Bazarova (13. avgust 1988. – 19. januar 1990)
- Predsednik Vrhovnog sovjeta
- Saparmurat Nijazov (19. januar 1990. – 2. novembar 1990)
Premijeri[uredi | uredi izvor]
- Predsednik Veća narodnih komesara
- Kaihaziz Atabajev (20. februar 1925. – 8. jul 1937)
- Aitbaj Hudajbergenov (oktobar 1937. – 17. oktobar 1945)
- Suhan Babajev (17. oktobar 1945. – 15. mart 1946)
- Predsednik veća ministara
- Suhan Babajev (15. mart 1946. – 14. jul 1951)
- Baljš Ovezov (14. jul 1951. – 14. januar 1958)
- Džuma Karajev (14. januar 1958. – 20. januar 1959)
- Baljš Ovezov (20. januar 1959. – 13. jun 1960)
- Abdij Analijev (13. jun 1960. – 26. mart 1963)
- Muhamednazar Gapurov (26. mart 1963. – 25. decembar 1969)
- Oraz Orazmuhamedov (25. decembar 1969. – 17. decembar 1975)
- Balij Jazkulijev (17. decembar 1975. – 15. decembar 1978)
- Harij Karijev (15. decembar 1978. – 26. mart 1985)
- Saparmurat Nijazov (26. mart 1985. – 4. januar 1986)
- Anamurat Hodžamuratov (4. januar 1986. – 17. novembar 1989)
- Kan Ahmedov (5. decembar 1989. – 18. maj 1992)[3]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „lcweb2.loc.gov Library of Congress Country Studies Soviet Turkmenistan”. Pristupljeno 26. 4. 2011.
- ^ „lcweb2.loc.gov Turkmenistan: Sovereignty and Independence”. Pristupljeno 26. 4. 2011.
- ^ „Turkmenistan”. Pristupljeno 26. 4. 2011.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
 | .svg) | ||