Đorđe Čarapić
| Đorđe Čarapić | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 11. februar 1876. |
| Mesto rođenja | Beograd, Kneževina Srbija |
| Datum smrti | 10. jul 1941. (65 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Kraljevina Jugoslavija |
Đorđe J. Čarapić odnosno Georg Fusek (Beograd, 11. februar 1876 — Beograd, 10. jul 1941) bio je srpski slikar , autor i oficir.
Bio je češkog porekla. Čarapić je učesnik Prvog svetskog rata u sastavu srpske vojske, autor nacrta za srpsku vojsku skoro svih medalja i spomenica u razdoblju 1904–1914. godine, sekretar Kancelarije kraljevskih ordena (1917—1935), član Odbora za određivanje novog grba grada Beograd, sa sedam svojih predložaka, autor mnogih likovnih dela, portreta i istorijskih kompozicija (koje je radio u vidu razglednica, ili velikog formata za zid).[1][2]
Poreklo[uredi | uredi izvor]
Otac Đorđe Čarapića, Jovan Čarapić — Johan Fusek nosio je češko prezime Fusek preuzeto od nemačke imenice fuβocke, koja znači čarapa. Ne želevši da ima išta sa Nemcima, porodica Fusek promenila je ovu nemačku imenicu u svom prezimenu, srpskom — Čarapić.[1]
Vođen ovom logikom i Jovanov sin Georg Fusek, promenio je svoje germanizovano prezime Fusek ali i ime Georg u Čarapić Đorđe.
To je ponekad unosilo zabunu, jer su mnogi docnije mislili da su ovi Čarapići zapravo potomci vojvode Vase Čarapića iz doba Vožda Karađorđa Petrovića![1]
Život i karijera[uredi | uredi izvor]
Rođen je u Beogradu 11. februara 1876. godine u češkoj porodici, od oca Johana Fusaka, grafičara u Državnoj štampariji i Vojnokartografskom zavodu u Beogradu i majke Terezije, koja se preselila za stalno sredinom 19. veka u Beograd. Ne želevši da budu građani Austrougarske monarhije, već podanici Kneževine, a docnije i Kraljevine Srbije.[1]
Nakon što je završio je Realku u Beogradu, roditelji su ga prvo poslali na školovanje u Minhenski univerzitet na kome je stekao diplomu rudarskog inženjera. Potom (pošto je imao smisla za crtanje), roditelji su ga poslali u Prag, u jednu od prestižnih umetničkih škola lepih umetnosti u Evropi s kraja 19. veka, koju je sa uspehom završio.
Nakon povratka u Srbiju, po završenom školovanju, počev od 1898, naredne dve godine radio je kao rudarski tehničar kod braće Pirh u Ćupriji. U Geografsko odeljenje glavnog đeneralštaba srpske vojske, prešao je 1900, i u njemu radio do 1904. godine, kad je napustio državnu službu i otvario mali tehnički biro u Nevesinjskoj ulici, kraj Kalenića gumna, današnje pijace, u kome je radi sve do opšte mobilizacije 1912. godine.[1]
U predvečerje Velikoga rata, oženio se protinom ćerkom Milicom (devojačko Jevtić), nakon što je pre venčanja prešao iz katoličke u pravoslavnu veru.[1]
Za vreme ratova koje je Srbija vodila 20-tih godina 20. veka, Đorđe je od 1912. do 1917. godine služio kao tehnički vojni službenik Prvog Telegrafskog odseka Saobraćajnog odeljenja Vrhovne komande, pod neposrednom komandom inž. potpukovnika Petra A. Prokića. Za vreme borbenih dejstava dok je vršio proveru da li su sve linije fronta kod Kragujevca u redu, dva puta je doživeo iznenadne austrougarske vazdušne napade. U jednom od njih ranjen je u glavu i rame. Nakon sanacije povrede, nastavio je da radi, ali sa stalnim zdravstenim posledicama u vidu migrenoznih napada, koji su ga pratili sve do kraja života.[1]
Za vreme svoje bogate karijere Đorđe je bio član „Stručni odbor za grb grada Beograda“, zajedno sa Betom Vukanić, Urošem Predićem, Ilijom Šobajić, Draganom Stojanovićem, Bogdanom Popovićem, Milanom Nikolajevićem, Stanojem Stanojevićem, Aleksom Ivićem, Vladimirom Ćorović i Nikolom Vulićem, koji je po uredbi predsednik beogradske opštine Milana Nešića trebalo da odluči o propozicijama za konkurs.[3] Na ovoj funkciji Đorđe Čarapić, uzimajući u obzir sve predloge i elemente koji su izneti u raspravi, svi članovi komisije i koji su mogli doći u obzir za grb grada, držeći se pravila heraldike i heraldičkih studija, skicirao diskusije Odbora kroz sedam svojih predložaka za grb Beograda.[4][5][6] Na kraju je komisija 1931, uvažila predlog Đorđa Andrejevića Kuna.[1]
Zbog ratovima narušenog zdravlja koje mu se sve više pogoršavalo, i izloženosti raznim zađevicama s neistomišljenicima na poslu, podneo je ostavku 1935. godine i otišao u zasluženu penziju kao vojni činovnik u rangu kapetana prve klase.
Kao penzioner posvetio se porodici i vođenju malog biro sve do početka Drugog svestskog rata.
Preminuo je u noći 10. jula 1941. godine u Beogradu, na početku Drugog svetskog rata, tokom druge nemačke okupacije Serbije, koju narušenog zdravlja nije mogao da izdrži. Njegovom smrću ugasila se loza češke porodice Čarapića, jer se njegova jedina kći Borislava (1916 — 1993), takođe dipl. inženjer, nikada nije udavala.[1]
Delo[uredi | uredi izvor]
Uporedo sa tehničkim naukama, Đorđe Čarapić se po povratku sa školovanja u Pragu bavio i likovnom umetnošću. Slikao je portrete viđenijih, ali i običnih ljudi, dinastičke portrete, pejzaže, kompozicije sa istorijskim temama, ilustracije itd. Sve što je Čarapić uslikao radio je to u stilu češke secesije... Istorijske kompozicije je radio u vidu razglednica, ili velikog formata za zid, a štampao ih je kod knjižara sa Zelenog venca Tome Jovanovića u Beogradu, ili u Litogarfskom zavodu Najberg i sinovi u Pragu.
.jpg)
Do početka Velikog rata, zahvaljujući svojim likovnim delima postao je poznat, i to ne samo u vojsci nego i kod građanstva. Uočivši Čarapićeve umetničke sposobnosti, kao i činjenicu da je da je Đorđe Čarapić za srpsku vojsku dao nacrte skoro svih naših medalja i spomenica u razdoblju 1904 — 1914. godine, Vlada Kraljevine Srbije ga je 1917 godine, postavila na mesto sekretara Kancelarije kraljevskih ordena.[2]
Radeći na ovoj dužnosti sve do 1935. godine Čarapić je dao brojne predloge, između ostalih i one za:
- Orden jugoslovenske krune (1930),
- Sve ordenske diplome,
- Diplome raznih vojnih škola,
- Vojne znakove,
- Vojne jugoslovenske zastave,
- Muzičke i iseljeničke zastave, i zastave raznih društava,
- Unikatne (od pravog pergamenta) dinastičke krštenice, venčanica i umrlice,
- Dinastičke grbove.
Radio je i razne umetničke knjižne listiće (eks libris).[1][2]
Sticajem brojnik nepovoljnih okolnosti njegov sveukupno stvaralaštvo palo je u zaborav. Međutim iako zaboravljen od kulturne javnosti Srbije, njegova likovna dela, prikupljena iz raznih privatnih zbirki danas se čuvaju u Istorijskom muzeju Srbije, Vojnom muzeju u Beogradu, Narodnom muzeju u Beogradu, Železničkom muzeju u Beogradu, Muzeju grada Beograda, Biblioteci grada Beograda, Istorijskom arhivu Beogarad, Arhivu Srbije, Vojnom arhivu, Arhivu Jugoslavije, Galeriji matice srpske u Novom Sadu, Narodnom muzeju u Šapcu, Pravoslavnoj crkvenoj opštini u Pančevu.[2]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ e ž z i Knežević, Đ Kosta. „100 godina od Velikog rata, Srpski Čeh”. Politika onlajn, 27.10.2017. Pristupljeno 8. 4. 2019.
- ^ a b v g Povodom izložbe (predložak) U:Izložba „Đorđe Čarapić Fusek, sekretar Kancelarije kraljevskih ordena – Život i delo” Istorijski muzej Srbije, 2018/19. Beograd
- ^ Dražić, Marko. „O grbu Beograda”. "Miloš Obilić" Društvo srpskih grbonosaca. Pristupljeno 9. 4. 2019.
- ^ Ilić Agapova 1931, str. 1334-1335.
- ^ Acović 2008, str. 635.
- ^ Dražić 2009, str. 10.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Acović, Dragomir M. (2008). Heraldika i Srbi. Beograd: Zavod za udžbenike. COBISS.SR 152135692
- Bojić, Dušica; Damnjanović, Nebojša (2018). Kraj Velikog rata : 1917-1918 (PDF) (na jeziku: srpski i engleski). Beograd: Istorijski muzej Srbije ; = Belgrade : Historical Museum of Serbia, (Beograd : Tipografik plus). ISBN 978-86-82925-94-1. COBISS.SR 270026508
- Dražić, Marko (2009). „Istorija grba Beograda”. Ocilo : Glasnik društva srpskih grbonosaca “Miloš Obilić”. Društvo srpskih grbonosaca “Miloš Obilić”. I (1): 8—12.
- Ilić Agapova, Marija (1931). „O grbu grada Beograda” (PDF). Beogradske opštinske novine : službeni organ Opštine grada Beograda. Beograd: Beogradska opština. XLIX (20): 1330—1336. Arhivirano iz originala (PDF) 23. 06. 2015. g. Pristupljeno 09. 04. 2019. COBISS.SR 11759111
- Ilić Agapova, Marija (1933). Ilustrovana istorija Beograda (PDF). Beograd: Biblioteka opštine grada Beograda. Arhivirano iz originala (PDF) 01. 11. 2019. g. Pristupljeno 02. 11. 2019. COBISS.SR 142550023
- Knežević, Kosta (2001). „Nepoznati ekslibris kralja Aleksandra I Karađorđevića”. Bilten. Beograd: Exlibris društvo Beograd, (Beograd : Krajinagraf) (10): 4—5. ISSN 2560-5046. COBISS.SR 154600199
- Knežević, Kosta (2002). „O Đorđu Čarapiću, autoru nedavno pronađenog ekslibrisa kralja Aleksandra”. Bilten. Beograd: Exlibris društvo Beograd, (Beograd : Krajinagraf) (11): 16—17. ISSN 2560-5046. COBISS.SR 154600199
- Knežević, Kosta Đ. (2004). „Đorđe J. Čarapić, sekretar Kancelarije kraljevskih ordena, 1908—1935”. Orden : faleristički časopis Srpskog numizmatičkog društva Beograd. Beograd: [Srpsko numizmatičko društvo], (Beograd : Pangraf) (4): 37—40. COBISS.SR 112253196
- Mustedanagić, Lidija (2011). Priča o ekslibrisu = The Story of Ex-Libris (PDF) (na jeziku: srpski i engleski). Novi Sad: Muzej Vojvodine = Museum of Vojvodina, (Novi Sad : Panpapir= Novi Sad Panpapir). ISBN 978-86-87723-17-7. COBISS.SR 268005895
- Pantelić, Dragana; Bašić, Ljiljana (2017). „Orden Jugoslovenske krune - idejna rešenja Nikolaja Krasnova iz Grafičke zbirke Posebnih fondova Narodne biblioteke Srbije” (PDF). Glasnik Narodne biblioteke Srbije. Beograd: Narodna biblioteka Srbije. 16 (19): 129—149. ISSN 1450-8915. COBISS.SR 256675084 COBISS.SR 159850503
- Pantelić, Dragana (2020). „Dva konjanička vladarska portreta i sedam oleografija Đorđa Čarapića iz Grafičke zbirke Posebnih fondova Narodne biblioteke Srbije” (PDF). Glasnik Narodne biblioteke Srbije. Beograd: Narodna biblioteka Srbije. 19 (22): 161—183. ISSN 1450-8915. COBISS.SR 21443081 COBISS.SR 159850503
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Mediji vezani za članak Đorđe Čarapić na Vikimedijinoj ostavi
