Janko Čmelik

janko čmelik
Janko Čmelik
Lični podaci
Datum rođenja	(1905-11-16)16. novembar 1905.
Mesto rođenja	Stara Pazova, Austrougarska
Datum smrti	12. maj 1942.(1942-05-12) (36 god.)
Mesto smrti	Hrvatska Mitrovica, ND Hrvatska
Profesija	zemljoradnik
Delovanje
Član KPJ od	mart/april 1935.
Učešće u ratovima	Narodnooslobodilačka borba
Heroj
Narodni heroj od	25. oktobra 1943.

Janko Čmelik (slč. Janko Čmelík; Stara Pazova, 16. novembar 1905 — Hrvatska Mitrovica, 12. maj 1942) bio je revolucionar, učesnik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije.

Poticao je iz siromašne zemljoradničke porodice vojvođanskih Slovaka iz Stare Pazove. Pošto mu je otac umro par godina nakon završetka Prvog svetskog rata, ubrzo nakon osnovne škole je sa majkom počeo da se bavi zemljoradnjom. Pošto nisu imali dovoljno zemlje, radio je kao nadničar kod bogatijih seljaka. Kako je od najranijih dana osetio težak zemljoradnički život bio je opoziciono opredeljen. Posećujući čitaonicu Slovačkog narodnog doma došao je u dodir sa komunistima i 1935. godine postao član tada ilegalne Komunističke partije.

Bio je veoma društveno aktivan i uticao je na poljoprivredne radnike i siromašne seljake da se organizuju i bore za bolje uslove života. Od 1936. je bio sekretar partijske ćelije, a od 1937. godine sekretar Mesnog komiteta KPJ u Staroj Pazovi. Učestvovao je u organizaciji štrajka poljoprivrednih radnika u Staroj Pazovi, a aktivno je radio i sa omladinom. Od 1938. je vršio dužnost sekretara Sreskog komiteta KPJ za Staru Pazovu, a 1940. je bio izabran za člana Okružnog komiteta KPJ za Srem. Politički je delovao i kroz Slovačku čitaonicu, gde je bio član Uprave.

Veoma aktivno je radio na razvijanju zadružnog pokreta, a tokom 1939. godine radio je na stvaranju organizacije Zadružne omladine. Zbog svoje aktivnosti, bio je izabran za predsednika Zemljišne zajednice, koja je sporovela odluku o podeli dela državne zemlje bezemljašima. Zbog političke aktivnosti bio je u nemilosti režima Kraljevine Jugoslavije, a veleposednici su mu zabranjivali da dolazi na njihova imanja i „podbunjuje radnike”. Njegova kuća bila je sastajalište komunista, u kojoj su održavane partijske konferencije, značajne za revolucionarnu aktivnost u ovom delu Srema.

Učestvovao je u Aprilskom ratu, 1941. godine, a nakon kapitulacije Jugosloveske vojske bio je odveden u zarobljenički logor u Nemačku. Juna 1941. godine uspeo je da izađe iz logora i vrati se u Staru Pazovu, gde se odmah povezao sa partijskom organizacijom. U toku priprema za oružani ustanak, bio je imenovan za političkog sekretara Sreskog komiteta KPJ zadužen za rad u staropazovačkom srezu. Aktivno je radio na okupljanju ljudi, formiranju i učvršćivanju udarnih grupa, uspostavljanju partijskih veza i dr. Kao član Okružnog komiteta, radio je na formiranju Podunavskog partizanskog odreda, a učestvovao je i u prihvatanju grupe robijaša-komunista koji su avgusta 1941. godine pobegli iz sremskomitrovačkog zatvora.

Usled izdaje Gordane Ivačković, koja je bila član Biroa Pokrajinskog komiteta KPJ za Vojvodinu, ustaška policija mu je postavila zasedu i uhapsila ga 19. novembra 1941. godine u Staroj Pazovi. Prilikom hapšenja Janko je pokušao da pobegne, ali je bio ranjen. Odveden je u ustaški štab gde je mučen, ali pošto je bio u teškom stanju prebačen je u zemunsku bolnicu na lečenje. Februara 1942. godine je iz bolnice bio prebačen najpre u zatvor u Rumi, a potom u Vukovaru. Ustaška policija je znala da je jedan od organizatora komunističke organizacije u Staroj Pazovi i htela je da ga prisili da otkrije svoje saradnike, zbog čega je u toku istrage bio podvrgnut strašnom mučenju — gulili su mu kožu s leđa i svrdlom bušili kosti na nogama.

Uprkos svim mučenjima, Janko je uporno ćutao i nikoga nije odao, zbog čega ga je Preki sud u Vukovaru 2. maja 1942. godine osudio na smrt. Streljan je 12. maja u tadašnjoj Hrvatskoj Mitrovici, zajedno sa grupom rodoljuba iz Srema, a na streljanje je izveden na nosilima. Sahranjen je na groblju u Staroj Pazovi, a njegovo ime je upisano u Aleji heroja na spomen-groblju u Sremskoj Mitrovici.

Za narodnog heroja proglašen je 25. oktobra 1943. godine.

Biografija

Rođen je u porodici vojvođanskih Slovaka. Njegovi roditelji otac Jano i majka Zuzana imali su pored njega još troje dece — ćerke Maru i Eržu i sina Palja. Porodica se bavila zemljoradnjom, ali su bili siromašni, je su posedovali svega dva jutra zemlje. Kako bi se ekonomski održali, morali su da uzimaju zemlju u arendu (zakup). Godine 1912. Janko je krenuo u osnovnu školu, koji je pohađao u Slovačkoj narodnoj školi koja se nalazi iza slovačke evangelističke crkve i koja od 1959. godine nosi njegovo ime. Nakon završene škole, 1916. godine ostao je kući i sa roditeljima se bavio zemljoradnjom. U toku Prvog svetskog rata njegov otac je bio mobilisan u Austrougarsku vojsku i poslat u Galiciju na ruski front, pa se Janko zajedno sa majkom i starijim sestrama morao brinuti o domaćinstvu. Ne dugo po završetku rata, otac je 1921. godine umro od posledica ranjavanja, pa je Janko tada sa svega 16 godina postao najstarija muška glava u kući.

Rodna kuća Janka Čmelika, pre rekonstrukcije

Kao je odmalena počeo uz roditelje da se bavi zemoradnjom, a od očevog odlaska na front i težim poljskim poslovima, Janko je vremenom postao uzoran zemljoradnik. Iako je bio siromašan i sa malo poseda, u svojoj sredini je smatran uzornim zemljoradnikom, jer se dosta inetersovao za razvoj poljoprivrede i čitao literaturu sa savetima za poboljšanje prinosa. Kasnije je zasadio svoj vinograd i pravio vino koje je prodavao. Kako njegov posed nije bio dovoljan da bi od njega izdražvao čitavu porodicu, odlazio je da radi dodatno. Nakon završene vršidbe u Staroj Pazovi, vlasnici vršalica u odlazili u okolna sela i gde su vršili žitarice, a Janko je često bio u grupi seljaka koje su vlasnici vršalica vodili sa sobom i koji su im pomagali u ovom poslu. U jesenjim danima, Janko je sa svojom konjskom zapregom radio za nakupce žita i prevozio im žito od Stare Pazove do Starih Banovaca, gde su utovarani na šlep na Dunavu.

Godine 1924. Janko se oženio sa Katom Potran i sa njom je naredne godine dobio sina Janka (prema običaju muško dete je nasleđivalo očevo ime). Kao hranitelj porodice, od aprila 1926. do januara 1927. godine je služio skraćeni vojni u Drugoj četi 22. pešadijskog puka u Kumanovu. Nakon povratka iz vojke, pohađao je trogodišnju večernju poljoprivrednu školu, u kojoj je nastava održavana u toku zimskog perioda od polovine novembra do kraja marta. U početku je često odlazio u crkvu, gde je pevao u crkvenom horu, a kada je nakon osnivanja Slovačke narodne čitaonice, formiran Zemljoradnički hor Janko je napustio crkveni hor i postao član novog hora. Aktivno je učestvovao akciji za podizanje Slovačkog narodnog doma, 1928. godine. Dao je dobrovoljni novčani prilog i učestvovao u radovima sa svojom zapregom. Nakon useljenja Narodnog doma, novembra iste godine, u njemu je formirana narodna čitaonica, a Janko je postao njen član. Uzimao je i čitao razne knjige i časopise, a posebno one koji su se bavili poljoprivredom. Pohađao je i kurseve koji su bili organizovani od strane Udruženja zemljoradnika.

Početak političke aktivnosti

Prvi Jankovi dodiri sa društveno-političkim temama pojavili su se nakon završetka Prvog svetskog rata, kada je došlo do propasti Austrougarske i stvaranja nove jugoslovenske države Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Kako je veliki broj Staropazovčana, koji se borio u Austrougarskoj vojsci bio poslat na Ruski front, oni su tamo bili zarobljavani, a tokom boravka u Rusiji su doživeli Oktobarsku revoluciju i imali kontakte sa boljševicima. Nakon povratka u Staru Pazovu, oni su sa dosta simpatija pričali o boljševicima i njihovoj borbi za novo društvo jednakih, u kome neće biti kapitalizma i u kome će sva vlast biti u rukama radnika i seljaka. Mnogi stariji ljudi su uglavnom bili nepoverljivi prema ovim pričama, ali su one znatno uticale na mlađe ljude, među kojima je bio i Janko. Sepetmbra 1919. godine u Staroj Pazovi je bila formirana mesna organizacija Socijalističke radničke partije (komunista), koja je brzo postala jedna od najaktivnijih i najuticajnihih partija u ovom mestu. U toku aktivnosti pred prve parlamentarne izbore, novembra 1920. godine, u Staroj Pazovi je bio zakazan predizborni skup, koji su vlasti zabranile. Ipak poveća grupa ljudi se okupila u centru mesta i krenula u protestnu povorku, nakon čega je intervenisala žandarmerija i rasturila skup. Mnogi učesnici skupa su bili žestoko pretučeni, a jedan od njih je bio Mišo Molnar koji je od posledica ovih povreda preminuo 1921. godine. Molnar je bio ujak Jankovog druga Štefana Žige, koji je kao zarobljenik boravio u Rusiji, a nakon povratka je često pričao o Oktobarskoj revoluciji, Lenjinu, boljševicima i dr. Na parlamentarnim izborima, održanim 1920. godine, najviše glasova u Staroj Pazovi osvojila je lista Komunističke partije (666 glasova), potom lista Narodne radikalne stranke (238 glasova), dok su ostale partije osvojile manji broj glasova. Kako su Slovaci činili većinsko stanovništvo u Staroj Pazovi, oni su uglavnom činili većinu članova mesne organizacije KPJ, kao i njenih simpatizera i glasača. Nakon donošenja Obznane, a potom i zabrane rada Komunističke partije Jugoslavije (KPJ), većina staropazovački Slovaka je počela da podržava Hrvatsku republikansku seljačku stranku, koja je tada bila jedna od vodećih opozicionih partija.

U vreme kratkog posleratnog delovanja Komunističke partije, Janko je bio isuviše mlad da bi se uključio u politički život, ali su na njega kao siromašnog zemljoradnika znatno uticale priče bivših zarobljenika o novom društvu jednakih, kao i komunističke demonstracije u Staroj Pazovi, koje je sa drugovima posmatrao i gledao kako žandarmerija prebija njegove sugrađane. S obzirom na ranu očevu smrt, Janko je veoma mlad osetio težak život siromašnog zemljoradnika, zbog čega je u političkom smislu bio opoziciono raspoložen. Kako nije hteo da bude običan glasač, već je želeo i da učestvuje u političkom životu, učlanio se u Hrvatsku seljačku stranku (HSS), koja se zalagala za republikansko uređenje, kao i ravnopravnije učešće svih nacija u državnim poslovima. Na ovu Jankovu odluku znatno je uticao njegov komšija Janko Bako, kao i drugi njegovi drugovi, koji su kao i većina staropazovačkih Slovaka podržavali HSS. Nakon atentata u Narodnoj skupštini, u kome je pored nekoliko poslanika HSS stradao i njihov lider Stjepan Radić, januara 1929. godine je uvedena Šestojanuarska diktatura, tokom koje je bio suspendovan rad svih političkih stranaka. Prilikom obnove političkog života u Kraljevini Jugoslaviji, nakon ukidanja diktature, Janko se ponovo uključio u rad staropazovačke organizacije HSS, ali se usled razočaranosti u političku novog lider Vladka Mačeka postepeno pasivizirao iz članstva.

Portret Janka Čmelika (ulje na platnu), rad akademske slikarke Zuske Medveđove

Nakon otvaranja Slovačkog narodnog doma, 1928. godine, Janko je često, a posebno preko zime, odlazio u njegovu čitaonicu, gde su se tada okupljali intelektualci, opštinski i sreski pisari, advokatski pripravnici, zanatlije i poneki trgovac. Ovde su se skoro svako veče vodile oštre političke diskusije između anglofila i komunista. Janko je u početku samo slušao, a kasnije se postepeno i uključivao u ove rasprave. Slušajući rasprave sve više su mu se svidela izlaganja Martina Dobronjovskog, koji je bio komunista. On je svojim izlaganjima znatno politički uticao na Janka i njegove drugove, kojima se kao siromašnim seljacima posebno dopalo komunističko rešenje agrarnog pitanja, oličeno u paroli fabrike radnicima — zemlja seljacima. U vremenu Velike ekonomske krize, koja je pogodila i Jugoslaviju, Dobronjovski je okupljao simaptizere komunizma i od njih formirao grupu od dvadesetak članova. Najpre su se okupljali u Čitaonici, a kasnije u kući Martina Đurčika. U jesen 1934. godine, ovoj grupi su se priključili Janko i njegovi drugovi Jano Bako i Jano Hloda. Na ovim sastancima, najčešće se raspravljalo o aktuelnim političkim pitanjima, tumačila komunistička ideologija i čitala marksistička literatura. Tokom zimskog perioda, kada nema većih poljoprivrednih radova, Janko je čitao knjige koje je dobijao od Dobronjovskog, koji je imao dosta zabranjenih komunističkih knjiga. Najpre mu je davao brošure, potom dela Vase Pelagića, a kasnije težu političku literaturu, među kojoj su bile „Beda filozofije”, „Antidirting”, „Kapital” i druga dela Karla Marksa i Fridriha Engelsa. Na ovaj način on je radio na svom teoretskom političkom uzdizanju, što je rezultiralo da marta ili aprila 1935. godine zajedno sa svojim drugovima Martinom Đurčikom, Janom Bakom i Janom Hlodom, bio primljen u članstvo tada ilegalne Komunističke partije Jugoslavije (KPJ).

Društvena aktivnost

Uprkos brojnih kućnih i poljskih poljoprivrednih radova, Janko Čmelik je nalazio vremena za društvene aktivnosti. Voleo je fudbal i često je pratio utakmice lokalnog Sportskog kluba „Štefanik”, osnovanog 1933. godine. Već od avgusta naredne godine, kao zainteresovan za rad kluba, bio je angažovan od strane Uprave kluba. Bio je najpre redar, dežurni na utakmici, blagajnik i dr. Od januara 1935. godine je bio član Tehničke komisije, na čijem se čelu nalazio Mišo Barnak sa kojim je Janko postao dobar prijatelj, koji je kasnije postao član KPJ. Marta 1937. godine je postao blagajnik kluba i prodavao je ulaznice pred utakmice. Njegova aktivnost u klubu smanjila se nakon 1938. godine, zbog većeg angažovanja na partijskom radu. Tokom svog angažovanja u Upravi kluba, kao i kasnije, Janko se borio da ne dođe do nacionalne podele između dva pazovačka fudbalska kluba — „Štefanik” i „Slavija”, na slovački i srpski klub. Kako ne bi došlo do ove podele, koju su zagovarali neki članovi Uprave oba kluba, nekoliko igrača slovačke nacionalnosti, koji su bili skojevci, počela su da igraju za FK „Slaviju”.

Pored aktivnosti u sportskom klubu, Janko je bio aktivan u Slovačkom narodnom domu i njegovoj čitaonici. Godine 1928. je aktivno učestvovao u akciji za podizanje Doma, prikupljao je dobrovoljne priloge i pomagao sa svojom zapregom. Ovde u Domu, Janko je došao u dodir sa komunistom Martinom Dobronjovskim, koji je bio član Uprave i preko njega 1935. godine postao član Komunističke partije. Dobronjovski je u Čitaonici okupio grupu komunista, a nakon njegovog hapšenja 1936. godine, Janko je samoinicijativno pokrenuo promene u Upravi čitaonice, sa ciljem angažovanja većeg broja zemljoradnika u rad Čitaonice s obzirom da su do tada preovlađivali ljudi imućnijeg stanja. Njegovim i angažovanjem grupe komunista, u Čitaonicu je upisano oko 380 novih članova, koji su bili uglavnom zemljoradnici. Nakon ovoga, u jesen 1937. godine održana je vanredna skupština čitaonice na kojoj je izabrana nova Uprava u kojoj su prevlađivali komunisti i njihovi simpatizeri. Kako bi nova Uprava dobila saglasnost za rad od sreskog načelnika, za predsednika je bio izabran žitarski trgovac Julius Galanta, dok je Janko Čmelik bio izabran za sekretara. Februara 1938. godine je održana redovna godišnja skupština, na kojoj je Janko pored studenta Mihaila Filipa, bio izabran za drugog sekretara Čitaonice.

Protivnici nove „crvene” Uprave, kako su je nazivali, smatrali su da zemljoradnicima nije mesto u Upravi i predviđali su da ona neće dugo opstati. Kako bi ih uverili u suprotno, Janko i drugi komunisti, bili su istrajni da reorganiziju rad Slovačkog narodnog doma i njegove čitaonice. Sve više ljudi se okupljalo u Čitaonici i ona je postala pravi centar okupljanja, gde se diskutovalo o raznim temama, ali i o tada aktuelnim političkim pitanjima — građanskom ratu u Španiji, ratu u Etiopiji, rastućem fašizmu u Evropi, kao i političkoj situaciji u Jugoslaviji. Janko je posebnu pažnju posvetio kulturno-umetničkoj aktivnosti, a bila je formirana i dramska sekcija. Do ovoga je došlo, nakon što su komunisti preuzeli Upravu, jer je ranije maloletnicima bilo zarbranjeno uključivanje u rad Čitaonice. Kasnije kada je postao sekretara mesne organizacije KPJ u Staroj Pazovi, Janku je aktivnost u Čitaonici služila za proveru svojih ideja i stavova, ali i kao tribina sa koje su građani bili informisani o političkoj situaciji. Septembra 1938. godine, u vreme potpisivanja Minhenskog sporazuma, nakon čega je Treći rajh izvršio pripajanje Sudetske oblasti, koja se nalazila u sastavu Čehoslovačke, u Čitaonici su svako veče održavana predavanja. Početkom marta 1939. godine, u vreme kada je Treći rajh izvršio okupaciju Čehoslovačke, u Čitaonici je bilo organizovano prikupljanje oko stotinu dobrovoljaca za odbranu Čehoslovačke.. Komunisti okupljeni oko Janka Čmelika, vremenom su stekli sve veće poverenje članova Čitaonice, pa su na godišnjoj skupštini održanoj aprila 1940. godine od 13 članova Uprave njih sedmorica bili članovi KPJ, četvorica simpatizeri, a samo dvojica pripadnici drugih stranaka. Ista situacija ponovila se i prilikom naredne skupštine, februara 1941. godine.

Partijska aktivnost

Tokom 1936. godine, policija je uspela da izvrši provalu u partijsku organizaciju u Vojvodini, tokom koje je uoči nove 1937. godine bila uhapšena grupa staropazovačkih komunista na čelu sa Martinom Dobronjovskim. Nakon ovoga je nastao zastoj u radu mesne organizacije KPJ, ali je Jankovim zalaganjem njen rad bio obnovljen. On je uspeo i da najpre uspostavi vezu sa Pokrajinskim komitetom KPJ za Srbiju u Beogradu, a potom i sa Pokrajinskim komitetom KPJ za Vojvodinu u Novom Sadu. Dobronjovski, koji je bio sekretar mesne organizacije održavao je vezu sa Ljubom Radovanovićem, predstavnikom „desne frakcije”, pa je Čmelik odlučio da se preko Ivana Vioglavina poveže sa PK za Vojvodinu. Nakon povratka uhapšenih pazovačkih komunista, među starijim članovima je došlo do nesuglasica, koje su bile na liniji frakcijskih borbi, kao i delovanja grupe Milana Gorkića. Septembra 1937. godine, rukovodstvo vojvođanskih komunista je uspostavilo vezu sa Čmelikom i u Pazovu poslalo svog delegata Aćima Grulovića. U kući Janka Čmelika tada je održan sastanak partijske organizacije na kome je Grulović članovima govorio o stanju u partiji, frakcionaškim borbama, kao i novoj političkoj liniji KPJ. On je ocenio da Dobronjovski više ne može voditi partijsku organizaciju, jer je bio u vezi sa pristalicama desne frakcije, pa je za novog sekretara predložio Čmelika. Pristuni članovi su prihavtili ovaj predlog, a za njegovog zamenika je bio izabran Janko Holda. Takođe, odlukom rukovodstva PK KPJ za Vojvodinu staropazovačka partijska organizacija je podignuta na nivo Mesnog komiteta, a bio je formiran i Sreski komitet čijim je radom privremeno rukovodilo rukovodstvo Mesnog komiteta.

Spomenik Janku Čmeliku, rad Stevana Bodnarova, podignut 1949. godine u parku u centru Stare Pazove

Nakon izbora za sekretara Mesnog komiteta, Janko je započeo aktivan rad na omasovljenju partijske organizacije i uspostavio veze sa partijskim organizacijama u okolnim selima. Smatrao je da svaki član KPJ treba da održava vezu barem sa jednim simpatizerom, a na sastanke je pored članova pozivao i simpatizere i omladince. Ubrzo je uspeo da izgradio novu mrežu partijskih organizacija povezujući se sa komunistima iz sela staropazovačkog sreza, a posebno je sarađivao sa studentom Brankom Vukajlovićem iz Golubinaca, Đorđem Jelovcem i Milankom Čavićem iz Novih Karlovaca i dr. Jedan od glavnih Jankovih zadataka bio je rad na formiranju omladinske komunističke organizacije. Polovinom 1938. godine, nakon povratka omladinaca Pavla Ferdija iz Zagreba u Staru Pozovu stekli su se uslovi za formiranje mesne organizacije Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ). Ova organizacija je ubrzo prerasla u Sreski komiteta SKOJ-a na čijem se čelu nalazio Ferdi, a na čelo Mesnog komiteta je došao Janko Slamaj. Kako bi rad skojevske organizacije bio uspešniji Janko je uspostavio vezu i sa nekim studentima iz Beograda, među kojima je bio i Stevica Jovanović, koji je 1940. godine bio izabran za člana Pokrajinskog komiteta KPJ za Vojvodinu. On je u toku iste godine izvesno vreme boravio u kući Janka Čmelika, a za to vreme je održao nekoliko predavanja omladincima. U cilju širenja i jačanja tada ilegalne skojevske organizacije, u jesen 1939. godine je u Staroj Pazovi bila organizovana podružnica Zadružne omladine Jugoslavije, koja je predstavljala legalnu formu rada SKOJ-a. Do zabrane rada Zadružne omladine, koja je usledila krajem 1940. godine, ona je imala 109 članova.

U toku 1938. godine Janko Čmelik je u Sremskoj Mitrovici prisustvovao satanku na kome je bio formiran Okružni komitet KPJ za Srem, za čijeg je sekretara bio izabran Jusuf Tulić, a održavao je i vezu sa okolnim sreskim partijskim organizacijama u Sremskim Karlovcima, Sremskoj Mitrovici i Rumi. Ne reteko su sastanci Okružnog komiteta održavani u Staroj Pazovi, u kući Janka Čmelika, gde su svraćali i rukovodeđi vojvođanski komunisti — Radivoj Ćirpanov, Toza Marković i dr. Takođe, Janko je aktivno radio na sprovođenju politike narodnog fronta, odnosno okupljanja širih masa oko politike KPJ. Ovo se odvijalo u vreme trajanja Španskog građanskog rata i rata u Etiopiji, kada je sve više raslo neraspoloženje jugoslovenskih masa prema rastućem fašizmu i nacizmu. Sredinom 1938. godine u Staroj Pazovi je bio formiran Sreski odbor Narodnog fronta, na čijem je čelu bio Martin Đurčik.

Kako je živeo u čisto poljoprivrednoj sredini, gde nije bilo fabrika i preduzeća, a samim tim i industrijskih radnika, koji je trebalo, prema tvrdnjama pojedinih starijih članova KPJ, da čine osnovnu bazu revolucionarnog komunističkog pokreta, Janko je radio na uključivanju zemljoradnika u komunistički pokret. Najpre je radio na okupljanju i organizovanju poljoprivrednih radnika koji su radili kao nadničari po salašima i njivama ili kao radnici po mlinovima. Još od 1935. godine bili su organizovani sindikati poljoprivrednih radnika u Staroj Pazovi, Novim Karlovcima i Golubincima. U toku 1938. je bio jedan od organizatora uspešnog štrajka poljoprivrednih radnika, koji su tražili povećanje nadnica od veleposednika Save Petrovića i Edi Kona, a pomagao je i u organizaciji štrajka zanatlijskih radnika — kožaraca u martu 1937, stolara septembra 1937. i građevinaca maja 1938. godine. U toku ovih štrajkova, preko partijske organizacije je organizovao prikupljanje pomoći za radnike u štrajku.

Sprovodeći politiku narodnog fronta, rukovodstvo KPJ je naložilo svojim organizacijama da uzmu učešće u predizbornoj kampanji opozicionog Bloka narodne sloge na parlamentarnim izborima, zakazanim za decembar 1938. godine. Janku je ovaj zadatak teško padao jer je u međuvremenu postao protivnik politike Hrvatske seljačke stranke (HSS) oštro se protiveći njihovim separatističkim težnjama. Svaku priliku koristio je da napadne politiku HSS-a kritikujući je jednako koliko i politiku vladajuće Jugoslovenske radikalne zajednice (JRZ). U toku predizborne kampanje Janko je političku saradnju uspostavio sa Zemljoradničkom strankom, a imao je i kontakte sa vođom njenog levog krila Dragoljubom Jovanovićem. Prilikom njegove posete Staroj Pazovi, dogovoreno je da i komunisti uzmu aktivnog učešća u kampanji, pa je Janko Čmelik bio određen za zamenika poslaničkog kandidata na kandidatskoj listi. Komunisti su aktivno učestvovali u prikljupljanju potpisa za kandidatsku listu, ali je ona bila odbijena od strane sreskog načelnika i sreskog suda, nakon čega je Čmelik kao javni simpatizer komunizma skinut sa liste. Po Jankovom nalogu, na svim zborovima opozicije u mestima staropzaovačkog sreza prisustvovao je neko od članova KPJ, kako bi imali uvida šta se govori na skupovima. Na predizbornom skupu, održanom u Gajićevoj krčmi u Staroj Pazovi govorio je i Janko Čmelik. U okviru ove kampanje, u Staroj Pazovi je održan predizborni skup vladajuće Jereze, na kojoj je trebalo da govori poslanički konadidat Sava Petrović. Ovaj zbor zakazan je ispred trgovačke radnje Pavla Slamaja, a Janko je uz pomoć grupe omladinaca organizovao ometanje skupa. Omladinci su na skup poneli stare kante, tepsije, šerpe i druge metalne predmete, pa kada je kandidat Petrović počeo da govori oni su udarajući u njih stvarali buku. Petrović je vidno iznerviran javno optuživao Čmelika da je komunista, a skup je nastavio u dvorištu trgovca Slamaja. Sutradan, Janko je pozvan u žandarmerijsku stanicu zbog ometanja zbora, ali nije bio uhapšen.

Narodnooslobodilački rat

Aprilski rat 1941. godine ga je zatekao u vojsci. Posle kapitulacije Vojske Kraljevine Jugoslovije, Janko je, zajedno sa nekoliko stotina hiljada vojnika i oficira, odveden u zarobljeništvo u Nemačku. Juna 1941. uspeo je da pobegne iz logora i vratio se u Staru Pazovu, gde je bio jedan od organizatora ustanka u ovom delu Srema.

Postao je politički sekretar Sreskog komiteta KPJ za Staru Pazovu i radio na učvršćivanju oružanih grupa, uspostavljanju veza, snabdevanju ilegalaca i dr. Kao član Okružnog komiteta KPJ za Srem učestvovao je u formiranju Podunavskog partizanskog odreda. Učestvovao je i u prihvatanju grupe komunista, koji su avgusta 1941. godine, pobegli iz zatvora u Sremskoj Mitrovici.

Krajem 1941. ustaše su ga uhapsile i mučile, pa je bio lečen u zemunskoj bolnici, a nakon toga prebačen u zatvor u Sremskoj Mitrovici. Konačno je odvoden u Vukovar, gde je podvrgnut stravičnom mučenju i preki sud u Vukovaru osudio ga je 2. maja 1942. godine na streljanje. Ubijen je 12. maja 1942. godine u Sremskoj Mitrovici.

Narodni heroj

Janko je posle rata sahranjen u zajedničkoj grobnici, sa Slobodanom Bajićem Pajom, Boškom Palkovljevićem Pinkijem i Stankom Paunovićem Veljkom na Spomen groblju u Sremskoj Mitrovici. Za narodnog heroja proglašen je, Ukazom Vrhovnog štaba NOV i POJ, među prvim borcima Narodnooslobodilačke borbe iz Vojvodine, 25. oktobra 1943. godine. Osnovna škola u Staroj Pazovi nosi njegovo ime.

U ulici u Bratislavi, koja nosi njegovo ime, 1972. godine je postavljena bronzana spomen-ploča sa njegovim likom i natpisom — Janko Čmelik slovački partizan narodni heroj Jugoslavije ubijen od nemačkih fašista u Sremskoj Mitrovici 12. maja 1942. (slč. Janko Čmelík slovenský partizán - národný hrdina Juhoslávie zavraždený nemeckými fašistami v Sriemskej Mitrovici 12. mája 1942).

Spomen-biste Janka Čmelika, rad vajara Momčila Goluba, nalaze se u krugu kasarne Janko Čemlik u Novom Sadu, dvorištu Slovačkog narodnog doma u Staroj Pazovi i memorijalnom-muzeju Janka Čmelika u njegovoj rodnoj kući.

Fotogalerija

• 
  Rodna kuća Janka Čmelika, pre rekonstrukcije
• 
  Spomenik palim borcima u Staroj Pazovi
• 
  Spomen-ploča u Bratislavi
• 
  Spomen-groblje u Sremskoj Mitrovici
• 
  Spomen-bista narodnom heroju Janku Čmeliku
• 
  Orden narodnog heroja

Literatura

• Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda, tom II, knjiga I — Bilten Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije 1941—1945. Beograd: Vojno-istorijski institut Jugoslovenske armije. 1949.  COBISS.SR 58734343
• Zbornik narodnih heroja Jugoslavije. Beograd: Omladina. 1957.  COBISS.SR 50964999
• Atanacković, Žarko (1968). Srem u narodnooslobodilačkom ratu i socijalističkoj revoluciji. Šimanovci: MO SUBNOR.  COBISS.SR 185976327
• Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom I. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980.  COBISS.SR 49291527
• Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom II. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980.  COBISS.SR 49300743
• Šago, Janko (1981). Narodni heroj Janko Čmelik — prilozi za biografiju. Sremska Mitrovica: NIRO Sremske novine.  COBISS.SR 82793996
• Popović, Razumenka Zuma (1981). Spomenici Narodnooslobodilačke borbe i revolucije SR Srbije 1941—1945. Beograd: Narodna armija.  COBISS.SR 49469447
• Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982.  COBISS.SR 48700167

Spoljašnje veze

• „Ličnosti našeg kraja — Janko Čmelik”. virtuelnimuzejpazova.rs. n.d. 
• „Kuća narodnog heroja Janka Čmelika”. virtuelnimuzejpazova.rs. n.d. 
• „Janko Čmelik”. znaci.org. n.d. 
• „Zavičajna kuća narodnog heroja: Nakon 30 godina zvanično otvorena za turiste”. b92.net. 30. 10. 2020.