Pređi na sadržaj

Ljuben Karavelov

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ljuben Karavelov
Ljuben Karavelov
Lični podaci
Datum rođenja1834.
Mesto rođenjaKoprivštica,  Osmansko carstvo
Datum smrti21. januar 1879.(1879-01-21) (44/45 god.)
Mesto smrtiRuse,  Kneževina Bugarska

Ljuben Karavelov Stojčev (Koprivštica, 1834.[1] ili 1835. ili 1837.[a][2]— 21. januar 1879, Ruščuk) je bio bugarski pesnik, pisac, enciklopedist, novinar, etnograf, narodni heroj i borac za oslobođenje Bugarske od otomanske vladavine[3]. Karavelov je stariji brat[4] uticajnog političara Petka Karavelova (1843—1903). Proveo je Ljuben nekoliko godina života kao emigrant u Srbiji, u Beogradu i Austrougarskoj, u Novom Sadu.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Ljuben je rođen u mestu Koprivštici u Bugarskoj 1837. godine. Nakon završene osnovne škole, u rodnom mestu kod učitelja Srbina, Đorđa Božilovića[5], trebalo je da nastavi školovanje u Plovdivu. U tamošnjoj grčkoj gimnaziji učenje mu nije polazilo za rukom (jer nije voleo grčki jezik), pa je napustio školu i postao trgovački pomoćnik. Tokom školovanja u Plovdivu, Ljuben je pročitao sa razumevanjem dve srpske knjige, koje su na njega mnogo uticale. Radilo se o naslovima, srpskom zborniku "Neven-Sloga" i "Kosovka".[6] Zbog potrebe posla mnogo putuje, obilazi ne samo Bugarsku nego i Srbiju i Bosnu. Tako je sa ocem dželebdžijom (trgovcem stoke) 1854. godine pored Bugarske posetio deo Makedonije i Srbije. Iako trgovac više ga je privlačio narodni život, koji putujući istražuje i zapisuje građu.

Napušta trgovačku struku, i na predlog prijatelja Najdana Gerova odlazi 1857. godine kod brata u Rusiju.[3] Pošto ne uspe da se upiše na Vojnu akademiju, prelazi na istorijski odsek Filozofskog fakulteta u Moskvi. Bavi se proučavanjem istorije, ali i ruske književnosti; tu započinje svoj književni rad. Na vest da su zaratili Srbi i Turci prispeo je u Srbiju februara 1867. godine, pokušavajući da stvori vezu između podjarmljenih Srba i Bugara, radi zajedničke borbe. Druži se beogradskom omladinom i sarađuje sa Svetozarom Markovićem; za kratko vreme je dobro naučio srpski jezik. Kao i Marković i on se javlja predstavnikom realizma u književnosti. Avgusta 1867. godine Karavelov u ime Bugara učestvuje u radu skupštine "ujedinjene Omladine srpske. Nije sam u tuđini, jer je u srpskoj prestonici jak emigrantski bugarski centar. U Beogradu je Bugarin Rakovski, otvorio "Bugarsko đačko društvo i čitaonicu 'Sjedinjenije'".[7] U leto 1867. godine Karavelov sa sunardnicima osniva zaverenički "Bugarski komitet", u stanu Anastasa Karastojanova - dvorskog fotografa, sa radnjom pored Saborne crkve. U društvu sa još nekim pristalicama sastavlja u leto 1867. godine "Zakon" (pravila organizacije) dobrovoljačke čete. Kao politički aktivan i eksponiran učesnik događaja u Beogradu, nekoliko meseci pre atentata na kneza Mihaila, biva nepoželjan zbog svojih aktivnosti. Iz Beograda gde se bavio "književnim poslom" bio je februara 1868. godine "isteran".[8] Zbog progona se sklanja u drugi srpski centar, u Novi Sad gde nalazi novo utočište i nastavlja književni rad. Tu upoznaje Zmaja i Svetozara Miletića, te postaje saradnik lista "Zastava".[9] Međutim hapse na ugarske vlasti, kao sada velikog protivnika režima Obrenovića, i on silom prilika provodi pola godine zatvoren u Pešti. Našao je novo mesto za život i rad u Rumuniji, u prestonici Bukureštu. Tu se bavi publicističkim radom, pokreće i uređuje listove: "Znanje" i "Slobodu". Ne uklapa se dovoljno u revolucionarnu emigrantsku bugarsku sredinu. Zato ponovo dolazi u Beograd gde će boraviti do kraja Srpsko-bugarskog rata 1879. godine[10]

Poslednje vreme proveo je sa suprugom u bugarskom gradu Ruse (Ruščuku). Neumorno je radio na skupljanju dobrovoljaca za učešće u srpsko-turskom ratu. Imao je zbog toga problema u Rumuniji, gde je zatvaran zbog regrutovanja bugarskih dobrovoljaca. Karavelov je svoje zdravlje uništio u kazamatima i emigraciji, umire iscrpljen u Ruščuku 1879. godine od tuberkuloze, u naponu svoje stvaralačke snage.[11]

Društveni angažman među Srbima[uredi | uredi izvor]

Počeo je da piše u 31. godini života, počinje sa poezijom, a inspiraciju nalazi u stradanju bugarskog naroda pod Turcima. Bio je dopisni član filozofskog i filološkog odseka Srpskog učenog društva od 1872. godine, kao "književnik i žurnalist bugarski". On se tada bavi u Bukureštu, gde je urednik lista "Sloboda" (od 1870).[12] Pisao je ne samo na maternjem, već i na srpskom jeziku. Objavio je 1868. godine u časopisu "Matica" jednu pripovetku. Pripovetku pod nazivom "Je li kriva sudbina?" posvetio je beogradskim drugovima.[13] Književno odeljenje Matice Srpske ga je 1869. godine za tu pripovetku nagradila sa 70 f.[14] Profesor Vatroslav Jagić (u vreme kada je radio u Berlinu) primećuje u svom eseju o savremenoj bugarskoj književnosti, za "najboljeg bugarskog pripovedača" Lj. Karavelova: "imao je talenta da iznese u oštrim crtama karakteristične strane narodnog života, ali njegov isuviše goli realizam je često surov i dosadan".[15]

Smatra se jednim od tvoraca srpskog kritičkog realizma.[16] Pisao je 1868-1869. godine u novosadskoj "Matici" kritički prikaz knjige Milovana Jankovića o smrti srpskog cara Dušana,[17] zatim o Aberdarovom "Prvom jeku" iste godine i dr.

Bio je oženjen Srpkinjom Natalijom Petrović Karavelovom, književnicom, političkom aktivistkinjom i dobrotvorkom, sestrom srpskog političara Nastasa Petrovića.[18] Venčanje je bilo juna 1868. godine u Sremskim Karlovcima, a zajednički život su nastavili u Novom Sadu. Natalija je bila odana svom mužu u njegovim političkim stremljenjima. Tako je dok su živeli u Ruščuku (na Dunavu) sa falsifikovanim pasošem prenosila preko Dunava propagandni materijal, bugarskom revolucionaru Vasilu Levskom.[19] U braku nisu imali dece, a udova Nata se nakon smrti muža po drugi put udala, i vratila u Srbiju.

Delo[uredi | uredi izvor]

  • "Ataman", (iz bolgarskih nravov), na ruskom, u "Naše Vremja", 1859. godine
  • "Stranici iz knjigi stradania bolgarskoga plemena", na ruskom, Moskva 1868. godine
  • "Iz mrtvog doma", na srpskom,
  • drama "Hadži Dimitar Arsenov", Bukurešt 1872. godine
  • "Neda", Bukurešt 1872. godine
  • "Ne rađaj me", pesma, u "Nova Iskra", Beograd 1904. godine
  • "Srpske pripovetke", izdanje Jugoslovensko-bugarske lige 1940. godine[19]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Enciklopediя „Bъlgariя“. T.3. Izd. na BAN. S., 1982, s. 324
  2. ^ "Pravda", Beograd 6. mart 1937. godine
  3. ^ a b Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 322. 
  4. ^ "Male novine", Beograd 1903. godine
  5. ^ "Istorijski časopis", Beograd 16-17/1966-1967. godine
  6. ^ "Istorijski časopis",...
  7. ^ "Istorijski glasnik",...
  8. ^ "Zemunski glasnik", Zemun 1868. godine
  9. ^ "Vreme", Beograd 5. maj 1940. godine
  10. ^ "Pravda", Beograd 1937. godine
  11. ^ "Pravda", Beograd 1936. godine
  12. ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1872. godine
  13. ^ "Matica", Novi Sad 1868. godine
  14. ^ "Srpski letopis", Novi Sad 1872. godine
  15. ^ "Otadžbina", Beograd 1880. godine
  16. ^ Loš, Tatjana (28. jul 2016). „Natalija osnovala prvu štampariju u slobodnoj Bugarskoj”. Večernje NOVOSTI. Pristupljeno 21. 9. 2016. 
  17. ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1869. godine
  18. ^ Đuričić, Milica. „Natalija Petrović Karavelova”. Knjiženstvo. Arhivirano iz originala 08. 03. 2017. g. Pristupljeno 21. 9. 2016. 
  19. ^ a b "Vreme", Beograd 1940. godine

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ proslavljana je 1937. godine u Bugarskoj njegova stogodišnjica rođenja

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Ljuben Karavelov na Vikimedijinoj ostavi.
Ikona za klice

Ovaj članak vezan za pesnike je klica. Možete doprineti Vikipediji tako što ćete ga proširiti.

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Љубен_Каравелов&oldid=26800731”