Ćiprovački ćilim
| Ćiprovački ćilim | |
|---|---|
 Primerak ćilima iz Ćiprovaca | |
| Svetska baština Uneska | |
| Zvanično ime | Ćiprovački ćilim |
| Mesto | Bugarska |
| Kriterijum | Nematerijalno kulturno nasleđe: |
| Referenca | 965 |
| Upis | 2014. (9. sednica) |
| Veb-sajt | https://ich.unesco.org/en/RL/the-tradition-of-carpet-making-in-chiprovtsi-00965 |
Ćiprovački ćilim (bug. Чипровски килим) je vrsta ručno rađenog ćilima. Predstavlja važan deo bugarske nacionalne baštine. Ime je dobio po mestu Ćiprovci u severozapadnoj Bugarskoj gde je nastala tradicija tkanja tepiha u 17. veku.
Od 2014. godine nalazi se na listi Uneskovoj listi nematerijalne kulturne baštine sveta.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Nakon nesupelog ćiprovačkog ustanka protiv osmanske vladavine 1688. godine, naselja su ostala gotovo pusta. Proizvodnja tepiha odigrala je ključnu ulogu u oživljavanju naselja Ćiprovci 1720. godine. Tepisi ili ćilimi, nastajali su tako što su ga devojke tkale u hodnicima ili skloništima kako bi zaradile novac za život.
Do 1868. godine, godišnja proizvodnja ćilima u Ćiprovcima premašila je četrnaest hiljada čvornih metara. Ubrzo su se žene iz okoline Ćiprovaca udružile i 1896. godine bilo je skoro 1.400 tkalja.
Meštani su 1920. godine osnovali društvo tkača, prvo takve vrste u zemlji. Proizvodnja tepiha postala je dominantna u ovom gradu. Danas Ćiprovci i na svom grbu imaju ćilim.
Izgled[uredi | uredi izvor]
Tepih je potpuno simetričan. Izrađuje se isključivo od čiste prirodne vune. Vuna za tkanje boji se prirodnim i veštačkim putem. Boje tepiha su raznolike. Kreću se od nežnih pastelnih tonova do svetlijih nijansa žute, smeđe, crvene, plave i zelene.
Tkanje[uredi | uredi izvor]
Svako svako domaćinstvo ovog kraja poseduje vertikalni razboj. Žene ga koriste kako bi tkale tapiserije koje se tradicionalno koriste kao podne prostirke. Tkač prvo uzima nekoliko niti svojom levom rukom. Isprepleće ih vretenom u vertikalne niti i malim bodom zateže tkanje. Muškarci obično učestvuju u proizvodnji. Oni prerađuju i boje vunu. Prirodno obojeno predivo daje tepisima nježne pastelne tonove a hemijske boje svetlije nijanse. Gotovi ćilimi poznati su po svom sastavu, ukrasnim motivima i bojama.[1]
Običaji[uredi | uredi izvor]
Tkanje ćilima vezuje se za ritualne običaje. Pre početka tkanja izgovaraju se molitve u želje za uspehom. Tokom tkanja pevaju se pesme i razgovara sve dok se ne završi rad na razboju. Tradicija se prenosi sa kolena na koleno, od majke i bake na ćerke, uglavnom zajedničkim radom na velikim tepisima.
Osnov ćiprovačkog ćilima predstavljaju geometrijske figure, koje imaju, kako se veruje i magijsko značenje. Ćilimi su se posebno pravili za svakog muškarca. Kada bi pošao u Ameriku ili negde u svet, sve vreme bi ga nosio sa sobom. Njime bi se pokrivao i time se štitio i čuvao od zlih sila. Ćilim bi ga uvek vraćao kući.
Značaj[uredi | uredi izvor]
Ćiprovački ćilim proglašen je nematerijalnom svetskom baštinom. Na listi UNESKA nalazi se od 2014. godine.[2]
