Džamahirija
.svg)
Džamahirija (arap. جماهيرية) jeste arapska jezička kovanica koja označava poseban oblik vladavine i oblik političkog uređenja koji je zagovarao nekadašnji libijski vođa Muamer el Gadafi. Termin je po prvi put upotrijebljen u Zelenoj knjizi (1975).
Naziv[uredi | uredi izvor]
Riječ „džamahirija“ je neologizam koji je nastao putem zamjene u korijenu riječi „džumhurija“ (republika). Jednina „džumhur“ (narod) zamijenjena je množinom „džamahir“ (mase naroda) te se stoga najčešće prevodi kao „država narodnih masa“ ili „svenarodna republika“.
Džamahirija se nekada upotrebljavala i kao sinonim za Libiju budući da je njen službeni naziv glasio: „Velika Socijalistička Narodna Libijska Arapska Džamahirija“. Libijska država je proglašena za džamahiriju 2. marta 1977. godine. Takođe, džamahirija se žargonski pogrešno upotrebljava kao naziv za islamsku teokratsku državu iako je jedina džamahirija koja je postojala važila kao socijalistička i sekularna zemlja.
Teorija[uredi | uredi izvor]
Prema Zelenoj knjizi[1] narodni kongresi su jedino sredstvo za ostvarenje demokratije. Svi drugi politički sistemi su nedemokratski. Džamahirija se zasniva na neposrednoj (direktnoj) demokratiji koja se smatra za jedinu stvarnu demokratiju dok se ona predstavnička (parlamentarna) odbacuje kao prevara.
Prvenstveno, narod je organizovan u osnovne narodne kongrese. Oni biraju svoje sekretarijate, a svi oni zajedno sačinjavaju više narodne kongrese. Osnovni narodni kongresi biraju i narodne komitete koji su zamjena za uobičajenu vladinu administraciju. Na čelu svih institucija se nalaze narodni komiteti. Građani koji su članovi osnovnih narodnih kongresa istovremeno su i članovi sindikata, udruženja poslodavaca i strukovnih udruženja.
Sve što pretresaju narodni kongresi i narodni komiteti završnu formu dobija u Opštem narodnom kongresu koji je opšti forum narodnih kongresa i narodnih komiteta. Odluke Opšteg narodnog kongresa, koji se sastaje najmanje jednom godišnje, prosljeđuju se narodnim kongresima i narodnim komitetima na izvršavanje kroz resorne komitete. Opšti narodni kongres nije zbor parlamentaraca koji glasaju u svoje ime nego zbor narodnih kongresa i narodnih komiteta.
Libija[uredi | uredi izvor]
Jedina država koja je proglašena za džamahiriju bila je Libija pod vođstvom pukovnika Muamera el Gadafija u svojstvu vođe Revolucije. Zemlja je bila administrativno podijeljena na opštine (šabije), a osnovni narodni kongresi su bili izvorni nosioci suvereniteta i vlasti. Akti ustavnog karaktera su bili Deklaracija o uspostavljanju narodne vlasti (1977), Velika zelena povelja o ljudskim pravima (1988), Dokument o revolucionarnom legitimitetu (1990) i u konačnici Zakon o narodnim kongresima i narodnim komitetima (1996, 2001, 2007).[2]
U sastav osnovnih narodnih kongresa su ulazili svi punoljetni muškarci i žene. Svaki kongres je birao svoj sekretarijat (rukovodeće tijelo), a ranije i narodni komitet (izvršno tijelo). Donosili su zakone i budžet, ratifikovali međunarodne ugovore, odlučivali o ratu i miru.
Sekretarijati osnovnih narodnih kongresa unutar opštine su sastavljali opštinski narodni kongres. Birao je svoj sekretarijat i sekretare resornih opštinskih narodnih komiteta, a ranije i sekretara opštinskog narodnog komiteta. Sakupljali su rezolucije, preporuke i zapažanja osnovnih narodnih kongresa.
Državni Opšti narodni kongres je bio opšti forum narodnih kongresa i narodnih komiteta. Sastavljali su ga sekretari svih narodnih kongresa i sekretari brojnih narodnih komiteta. Birao je svoj Sekretarijat, sekretara Opšteg narodnog komiteta i sekretare resornih opštih narodnih komiteta. Usvajao je zakone i odluke osnovnih narodnih kongresa.
Pukovnik Muamer el Gadafi nije imao zvaničnu funkciju niti u zakonodavnoj niti u izvršnoj vlasti. Oslovljavan je kao vođa Revolucije. Međutim, zadržao je položaj vrhovnog komandanta oružanih snaga koji je stekao nakon Prvoseptembarske revolucije (1969). Sekretar Opšteg narodnog kongresa je bio šef države dok je sekretar Opšteg narodnog komiteta bio šef vlade. U Libijskoj Džamahiriji nisu djelovale političke stranke. Pored vođe Revolucije postojale su i dvije značajne nevladine organizacije: Narodno socijalno vođstvo i Pokret revolucionarnih komiteta. Njihov proklamovani zadatak je bio da čuvaju Prvoseptembarsku revoluciju i podstiču učešće naroda u radu osnovnih narodnih kongresa. Sjedišta revolucionarnih komiteta bile su tzv. matabe.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ The Green Book („mathaba.net“) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. februar 2011), Pristupljeno 15. 10. 2015.
- ^ Ranije Zakon o narodnim kongresima (1984, 1994) i Zakon o narodnim komitetima (1981, 1990, 1994)
Mediji vezani za članak Džamahirija na Vikimedijinoj ostavi