Adaptacija receptora
Adaptacija receptora predstavlja prilagođavanje čulnog receptora na produženo dejstvo stimulusa nepromenjenog intenziteta. Različiti čulni receptori imaju različitu vrstu adaptacije i mogu biti tonični, fazični i faizično-tonični receptori.
Adaptacija je opadanje električnih odgovora receptorskog neurona tokom vremena uprkos stalnom prisustvu odgovarajućeg stimulusa konstantne snage. Ova promena je očigledna kao postepeno smanjenje učestalosti šiljaka koji se stvaraju unutar receptorskog neurona. Fazni receptori se brzo prilagođavaju i, prema tome, obaveštavaju o brzini promene stimulusa. Tonični receptori se polako prilagođavaju i obaveštavaju o prisustvu i snazi stimulusa. Mnogi senzorni neuroni mogu ujediniti oba svojstva odgovora i nazivaju se fazično-tonični receptori. Obično pokazuju fazni odgovor na početku stimulusa, praćen dugotrajnim, ali nižim toničnim odgovorom.[1]
Vrste receptora po sposobnosti adaptacije[uredi | uredi izvor]
Tonični receptori[uredi | uredi izvor]
Tonični receptori se ne adaptiraju na stimulus i šalju konstantnu informaciju celokupnog perioda trajanja stimulusa nepromenjenog intenziteta, šalju konstantnu frekvenciju impulsacije. Na primer, takvi receptori su proprioceptori, koji šalju informaciju organizmu o stepenu istegnutosti skeletne muskulature, jer održavanje uspravnog položaja tela zahteva stalne informacije o dužini mišića i tetiva i o položaju zglobova. Interoceptori su takođe tonični.
Fazični receptori[uredi | uredi izvor]
Fazični ili brzo-adaptirajući receptori sa početkom delovanja stimulusa reaguju genezom odgovarajuće frekvencije akcionih potencijala, a tokom produženog delovanja monotone draži prekidaju impulsaciju, iako stimulus i dalje traje. Olfaktorni i taktilni receptori su primer fazičnih receptora, koji ubrzo nakon delovanja stimulusa prestaju s impulsacijom, iako stimulus i dalje deluje.
Fazično-tonični receptori[uredi | uredi izvor]
Delimično se adaptiraju na produženo delovanje monotonog stimulusa. Nakon inicijalnog odgovora na početak delovanja stimulusa, tokom njegovog produženog trananja umanjuju frekvenciju na niži nivo, koji se zatim održava nepromenjen sve dok stimulus deluje.
Dejstvo droga na neuralnu adaptaciju[uredi | uredi izvor]
Neuralna adaptacija se može desiti i drugim sredstvima osim prirodnim. Antidepresivi, kao što su oni koji izazivaju smanjenje regulacije β-adrenergičkih receptora, mogu izazvati brze neuralne adaptacije u mozgu.[2] Kreiranjem brzog prilagođavanja u regulaciji ovih receptora, moguće je da lekovi smanje efekte stresa na one koji uzimaju lekove.
Važnost adaptacije čulnih receptora[uredi | uredi izvor]
Čulni sistem registruje promene intenziteta, lokalizacije i trajanja stimulusa, jer su takve informacije značajne za preživljavanje. Adaptacija receptora predstavlja način kojim se mozak štiti od impulsacije koje ne nose nove i važne informacije za organizam. Osnov adaptacije receptora obuhvata neuronalne i ne-neuronalne događaje. U nekim slučajevima, adaptacija je uslovljena desenzitizacijom receptorskog proteina na membrani ćelije.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Binder, Marc D.; Hirokawa, Nobutaka, ur. (2009), „Adaptation of Sensory Receptors”, Encyclopedia of Neuroscience (na jeziku: engleski), Springer, str. 54, ISBN 978-3-540-29678-2, doi:10.1007/978-3-540-29678-2_86, Pristupljeno 2022-08-04
- ^ Duncan, G. E.; Paul, I. A.; Harden, T. K.; Mueller, R. A.; Stumpf, W. E.; Breese, G. R. (1985). „Rapid down regulation of beta adrenergic receptors by combining antidepressant drugs with forced swim: A model of antidepressant-induced neural adaptation”. The Journal of Pharmacology and Experimental Therapeutics. 234 (2): 402—408. PMID 2991500.
