Pređi na sadržaj

Administrativna podela Kraljevine Srbije

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Podela Kraljevine Srbije na srezove, prema stanju iz 1900. godine.

Administrativna podela Kraljevine Srbije je upravna (administrativno-teritorijalna) podela Kraljevine Srbije u razdoblju od 1882. do 1918. godine. Tadašnju trostepenu administrativnu podelu državnog područja Kraljevine Srbije činili su: okruzi, srezovi i opštine.

Okruzi i srezovi Kraljevine Srbije[uredi | uredi izvor]

Podela Kraljevine Srbije na okruge, prema stanju iz 1900. godine.
Glavni članak: Istorija okruga Srbije

Kraljevina Srbija je 1882. nasledila dotadašnju administrativnu podelu Kneževine Srbije, a prve promene su učinjene već tokom 1884. godine, nakon usvajanja novih zakonskih rešenja.

Podela Kraljevine Srbije na okruge, prema stanju iz 1914. godine.
Podela Kraljevine Srbije na srezove, prema stanju iz 1914. godine.

Zakonom o administrativnoj podeli zemlje iz 1890. godine Kraljevina Srbija bila je podeljena na 15 okruga: Valjevski, Vranjski, Kragujevački, Krajinski, Kruševački, Moravski, Pirotski, Podrinski, Podunavski, Požarevački, Rudnički, Timočki, Toplički, Užički i Crnorečki.[1] Varoši Beograd i Niš dobili su status posebnih uprava.

Zakonom o izmenama administrativne podele Kraljevine Srbije iz 1896. Srbija je ponovo podeljena na 15 okruga, ali je ovaj zakon ukinuo administrativnu upravu varoši Nišu i umesto nje je predvideo formiranje Niškog okruga, a Crnorečki okrug je ukinut.

Zakonom od 24. januara 1900. Podunavski okrug je podeljen na Beogradski i Smederevski okrug. Nakon toga je zakonom od 10. aprila 1902. godine iz Rudničkog okruga izdvojen Čačanski okrug. Tako je za vreme popisa 1910. godine Kraljevina Srbija imala 17 okruga: Beogradski, Valjevski, Vranjski, Kragujevački, Krajinski, Kruševački, Moravski, Niški, Pirotski, Podrinski, Požarevački, Rudnički, Smederevski, Timočki, Toplički, Užički i Čačanski.

Novi krajevi (1912—1918)[uredi | uredi izvor]

Okupacione zone u Kraljevini Srbiji (1915-1918)

Proterivanjem osmanske vlasti i oslobođenjem Stare Srbije u jesen 1912. godine započeo je proces uspostavnjanja novih vlasti Kraljevine Srbije u oblastima Raške, Kosova, Metohije i Vardarske Makedonije.[2] Izgradnja novih administartivno-teritorijalnih struktura odvijala se postepeno, u periodu između 1912. i 1915. godine.[3]

Privremena teritorijalna podela novih krajeva postojala je od kraja 1912. do sredine 1913. godine. Prva podela na okruge i srezove izvršena je 15/28. oktobra 1912. godine, neposredno po oslobođenju. Nove administrativne jedinice bile su formirane kao „privremeni vojni okruzi i srezovi“, a na njihovom čelu nalazili su se privremeni okružni i sreski načelnici. Tada su obrazovani sledeći okruzi: Novopazarski, Prištinski, Kumanovski, Skopski, Tetovski, Prizrenski, Debarski, Pomorski, Pljevaljski i Bitoljski.[4]

Kraljevskom Uredbom o uređenju oslobođenih predela od 14/27. decembra 1912. godine propisana je nadležnost okružnih, sreskih i ostalih vlasti Kraljevine Srbije u novim krajevima.[5]

Novom kraljevskom Uredbom o uređenju oslobođenih oblasti od 18/31. avgusta 1913. godine dodatno su uređena razna pitanja o nadležnostima okružnih, sreskih, opštinskih, sudskih i ostalih vlasti Kraljevine Srbije u novim krajevima.[6][7]

Posebnom odlukom Ministarstva unutrašnjih dela od 24. avgusta/6. septembra 1913. godine propisana je podela novih oblasti na 11 okruga: Bitoljski, Debarski, Kavadarski, Novopazarski, Kumanovski, Pljevaljski, Prizrenski, Prištinski, Skopljanski, Tetovski i Štipski. Tih 11 okruga delilo se na ukupno 46 srezova.[8]

Nešto kasnije, 19. novembra 1913. godine, ministar unutrašnjih dela doneo je rešenje kojim je ukinut okrug Pljevaski, a novi Prijepoljski okrug obrazovan je u Prijepolju. Ovo je bila posledica ustupanja Pljevalja Crnoj Gori. Istim rešenjem ukinut je i okrug Debarski, a obrazovan nov, Ohridski okrug sa sedištem u Ohridu. Ministar je ovim rešenjem obrazovao i Zvečanski okrug sa sedištem u Kosovskoj Mitrovici.

Ministarstvo unutrašnjih dela je nekoliko puta menjalo nazive pojedinih okruga i srezova, sa ciljem da se obnove stari nazivi ili da se što više približe srpskoslovenskom, srednjovekovnom nazivu.[9]

Zakonskim predlogom od 12/25. decembra 1913. godine bila je predviđena podela novih krajeva na sledećih 12 okruga: Bitoljski, Bregalnički, Zvečanski, Kosovski, Kumanovski, Ohridski, Prizrenski, Prijepoljski, Raški, Skopljanski, Tetovski i Tikveški. Predloženi zakon nije bio usvojen zbog izbijanja Prvog svetskog rata.[10] Novi krajevi su konačno izjednačeni u pravnom pogledu sa starim oblastima Kraljevine Srbije tek nakon rata, regentovim ukazom od 30. juna 1919. godine.[11]

Okupacija i obnova (1915-1918)[uredi | uredi izvor]

Okruzi Kraljevine Srbije nastavili su da postoje i u Kraljevini SHS, do 1922. godine

U jesen 1915. godine, nakon povlačenja srpske vojske i zaposedanja državne teritorije od strane centralnih sila u Prvom svetskom ratu, celokupno područje Kraljevine Srbije podeljeno je na dve okupacione zone: austrougarsku i bugarsku. U jesen 1918. godine, uporedo sa oslobođenjem zemlje obnovljene su i srpske administrativne strukture, koje su 1. decembra zajedno sa celokupnim područjem Kraljevine Srbije integrisane u novoproglašenu Kraljevinu SHS.[12]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Ljušić 2001, str. 34.
  2. ^ Jagodić 2013a.
  3. ^ Jagodić 2013b, str. 141-167.
  4. ^ Jagodić 2010, str. 11-12.
  5. ^ Jagodić 2010, str. 16-24.
  6. ^ Srpske novine (LXXX/181) od 18. avgusta 1913. godine, str. 1-4.
  7. ^ Jagodić 2010, str. 25-29.
  8. ^ Srpske novine (LXXX/186) od 27. avgusta 1913. godine, str. 4.
  9. ^ PRAVNI POLOŽAJ KRAJEVA PRISAJEDINjENIH SRBIJI POSLE BALKANSKIH RATOVA 1912- 1913, Vladimir D. Vučković
  10. ^ Jagodić 2010, str. 40.
  11. ^ Jagodić 2010, str. 43.
  12. ^ Dimić 2001.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Административна_подела_Краљевине_Србије&oldid=27602748”