Aleksa Đilas Bećo
| aleksa đilas bećo | |||
|---|---|---|---|
 Aleksa Đilas Bećo | |||
| Lični podaci | |||
| Datum rođenja | 1906. | ||
| Mesto rođenja | Podbišće, kod Mojkovca, Knjaževina Crna Gora | ||
| Datum smrti | 2. novembar 1941. (34/35 god.) | ||
| Mesto smrti | Slijepač Most, kod Bijelog Polja, ND Crna Gora | ||
| Profesija | učitelj | ||
| Delovanje | |||
| Član KPJ od | pre rata | ||
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba | ||
| Heroj | |||
| Narodni heroj od | 5. jula 1951. | ||
| Odlikovanja |
| ||
Aleksa Đilas Bećo (Podbišće, kod Mojkovca, 1906 — Slijepač Most, kod Bijelog Polja, 2. novembar 1941) bio je učitelj, učesnik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođen je 1906. godine u selu Podbišće, kod Mojkovca. Potiče iz oficirske porodice, njegov otac Nikola je bio oficir Crnogorske vojske.
Niže razrede gimnazije učio je u Kolašinu i Beranama. Učiteljsku školu pohađao je u Cetinju i Beogradu, gde je i diplomirao 1928. godine. Veoma rano, kao učenik Učiteljske škole, priključio se omladinskom pokretu. Učestvovao je u raznim demonstracijama koje je organizovala Komunistička partija Jugoslavije (KPJ). Posle završene Učiteljske škole odlazi u vojsku, u Školu rezervnih oficira, gde umesto devet ostaje 14 meseci, jer je odbio da polaže ispit za rezervnog oficira, što je bilo u skladu s partijskom direktivom.[1]
Kao učitelj zaposlio se prvo u Tutinu, a od februara 1931. godine rado je u Slijepač—Mostu, blizu Bijelog Polja. U jesen 1931. godine premešten je, zbog svog revolucionarnog rada, u selo Bukovsku, kod Kučeva (Makedonija), ali je nastavio svoju aktivnost, pa je premešten u selo Gročnik, kod Trebinja. Zbog svog revolucionarnog rada, 1933. godine otpušten je iz službe i proteran u Bijelo Polje, gde su mu živeli roditelji.[1]
Bez službe je bio šest godina, i od 1933. do 1940. godine živeo je u Mojkovcu i Bijelom Polju. U maju 1936. godine, da bi izbegao hapšenje, povukao se s grupom mojkovačkih komunista u ilegalnost do kraja godine. Na radnom mestu učitelja u selu Stožeru, koje je dobio posle šest godina provedenih bez službe, ostao je samo godinu, a zatim je bio premešten na pustaru kod Subotice.[1]
Kada je Treći rajh napao Kraljevinu Jugoslaviju, pozvan je u vojsku u Danilovgrad. Posle kratkotrajnog Aprilskog rata i kapitulacije, vraća se u Bijelo Polje. U danima pred Trinaestojulski ustanak učestvuje u pripremanju oružane borbe protiv okupatora, a u ustanku je bio jedan od njegovih organizatora. Pod njegovim neposrednim rukovodstvom izvode se prvi oružani sukobi s okupatorom kod Vrlostupa, na putu Mojkovac—Kolašin, i napadi na karabinjersku stanicu u Mojkovcu.[1]
U jesen 1941. godine postao je član Štaba Komskog partizanskog odreda. Zbog autoriteta koji je uživao u narodu i sposobnosti koje je pokazivao, izdajnici mu 2. novembra 1941. godine postavili zasedu, kod Slijepač-Mosta i ubili ga.[1]
Boreći se u partizanskim odredima kratko vreme, Aleksa Đilas je pokazao izvanredno junaštvo. Povodom njegove pogibije, u Saopštenju broj 3. Glavnog štaba NOP odreda za Crnu Goru i Boku, pored ostalog, kaže se: ...2. novembra ubili su iz zasede izrodi crnogorskog naroda — krilaši — jednog od najhrabrijih crnogorskih partizana, druga Aleksu Đilasa. Posle jedne višečasovne borbe s jednom krilaškom bandom, drug Aleksa se vraćao na čelu čete i bio jedina žrtva postavljene zasede....[1]
Ukazom Predsedništva Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), 11. jula 1945. posthumno je odlikovan Ordenom zasluga za narod prvog reda.[2] Ukazom Prezidijuma Narodne skupštine FNR Jugoslavije, 5. jula 1951. godine, proglašen je za narodnog heroja.[1]
Osnovna škola u Mojkovcu nosi njegovo ime, kao i Kulturno-umetničko društvo iz Bijelog Polja.
U Narodnooslobodilačkom ratu su učestvovala oba Aleksina mlađa brata — Milovan i Milivoje. Milovan zvani „Đido“ (1911—1995) je bio član CK KPJ i član Vrhovnog štaba NOV i POJ, a Milivoje zvani Minjo (1914—1942) je streljan u Jajincima, kao zatočenik logora na Banjici. Sestra Dobrana (1921—1942) poginula je u borbama sa četnicima i Bugarima na jugu Srbije, dok je otac Nikola (1871—1943) ubijen od balista u Srbici, kod Kosovske Mitrovice.[3][4]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ e Narodni heroji 1 1982, str. 220.
- ^ „Službeni list FNRJ 95/45” (PDF). www.slvesnik.com.mk. 7. 12. 1945.
- ^ Spomenica 2000, str. 197–198.
- ^ Lalić 2011, str. 27–34.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48700167
- Spomenica crnogorskim antifašistima. Cetinje: Odbor za obeležavanje šezdesetogodišnjice Trinaestojulskog ustanka u Crnoj Gori. 2000.
- Milikić, Miloš Mido (2009). Ratnim stazama Milovana Đilasa. Podgorica: Fondacija Milovan Đilas.
- Lalić, Borislav (2011). Milovan Đilas — vernik, buntovnik, mučenik. Beograd: Večernje novosti.
Narodni heroji iz severne Crne Gore | ||
|---|---|---|
Narodni heroji Jugoslavije rođeni u severnoj Crnoj Gori, kao i oni koji su politički ili vojno delovali na ovom području: | ||
| Andrijevica |  | |
| Berane |
| |
| Žabljak | ||
| Kolašin | ||
| Mojkovac | ||
| Šavnik | ||
