Armije NOVJ
.svg)
Armije su bile strategijsko-operativne formacije Narodnooslobodilačke vojske (NOVJ) i Jugoslovenske armije (JA). U toku Narodnooslobodilačkog rata formirane su četiri armije. Prva, Druga i Treća armija su formirane 1. januara, a Četvrta armija 1. marta 1945. godine. One su formirane u vreme kada je NOV i POJ obrazovala stabilan strategijski front, prisiljavajući neprijatelja da angažuje ogromne vojne snage. Tada je Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije reorganizovana u Jugoslovensku armiju.[1][2]
Iako su armije formalno obrazovane tek početkom 1945, funkciju armija su u ranijem periodu imale operativne grupe, u čijem je sastavu često bilo nekoliko korpusa i divizija.
Nastanak armija u NOVJ[uredi | uredi izvor]
Prva armijska grupa NOV i POJ formirana je 15. septembra 1944, radi objedinjavanja snaga za Beogradsku operaciju; u njen sastav tada su ušli Prvi proleterski i Dvanaesti vojvođanski korpus. Po oslobođenju Beograda ova armijska grupa je rasformirana. Krajem 1944. kada su oslobođene Srbija, Makedonija, Crna Gora i Dalmacija i uspostavljen stabilan strategijski front od Drave do Jadranskog mora, na oslobođenoj teritoriji izvršena je mobilizacija ljudstva i materijala.
Tako su bili stvoreni uslovi koji su omogućili viši korak u razvoju Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije. Početkom januara 1945. formirane su Prva, Druga i Treća armija, a 1. marta i Četvrta armija, kada je Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije preimenovana u Jugoslovensku armiju. Štab Prvog proleterskog korpusa preformiran je u Štab Prve armije, Štab Južne operativne grupe u Štab Druge armije, Štab Dvanaestog vojvođanskog korpusa i deo Glavnog štaba NOV i PO Vojvodine obrazovali su Štab Treće armije, a Štab Osmog dalmatinskog korpusa i deo Glavnog štaba NOV i PO Hrvatske Štab Četvrte armije.
Formacija je predviđala komandni deo Štaba armije koji su sačinjavali komandant, politički komesar, načelnik štaba i načelnici operativnog, obaveštajnog i organizacionog odeljenja. U širi deo štaba ušle su komande rodova (artiljerije, inžinjerije, tenkovskih jedinica i veza) i komanda pozadine (komandant, politički komesar i načelnik štaba).
U neposredni sastav armije, van korpusa i divizija, ušle su: artiljerijske, tenkovske, inžinjerijske i dopunske brigade i puk za vezu. Formacijom nisu bili predviđeni korpusni štabovi. Divizije su bile neposredno potčinjene štabu armije, ali štabovi onih korpusa koji su dejstvovali u pozadini neprijatelja rasformirani su tek kada su njihove divizije usled primicanja fronta zauzele mesto u borbenom rasporedu armije.
Spisak armija NOVJ[uredi | uredi izvor]
| naziv | datum formiranja | komandant | politički komesar | načelnik štaba | sastav |
|---|---|---|---|---|---|
| Prva armija | 1. januar 1945. | Peko Dapčević | Mijalko Todorović | Savo Drljević | 1, 5, 6, 11. i 21. divizija[3] |
| Druga armija | 1. januar 1945. | Koča Popović | Blažo Lompar | Ljubo Vučković | 17, 23, 25, 28. i 45. srpska divizija[3] |
| Treća armija | 1. januar 1945. | Kosta Nađ | Branko Petričević | Vukašin Subotić | 16, 36. i 51. divizija[3] |
| Četvrta armija | 1. mart 1945. | Petar Drapšin | Boško Šiljegović | Pavle Jakšić | 9, 19, 20 i 26. divizija[3] |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Vojna enciklopedija 1 1970, str. 220.
- ^ Leksikon NOR 1 1980, str. 30.
- ^ a b v g Vojna enciklopedija 1 1970, str. 219.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Vojna enciklopedija tom I. Beograd. 1970. COBISS.SR 72911623
- Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom I. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980. COBISS.SR 49291527
