Pređi na sadržaj

Artroplastika

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Artroplastika
Klasifikacija i spoljašnji resursi
MeSHD019643

Artroplastika (grč. árthron — зглоб и plastike — пластика) je metode u ortopedskoj hirurgiji kojom se morfološki i funkcionalno menjaju, zamenjuju ili remodeluju zajedničke površine zgloba primenom implantata od veštačkih materijala, obično metala i drugog materijala otpornog na zamor, sa visokom korozivnom otpornošću.[1] Zglobne površine moraju biti sveže obložene materijalom sa malim koeficijentom trenja i malom brzinom habanja.[2]

Artroplastika danas predstavlja značajan napredak u lečenju bolnih i nefunkcionalnih zglobova, i može se izvesti na bilo kom zglobu tela, uključujući kuk, kolena, zglobove stopala, ramena, lakata i prstiju.[3] Da se rani hirurški tretman artroplastokom primenjuje sve više zbog ogromnih funkcionalne prednosti za pacijente, smanjenje bolova, ali i zdravstvene uštede, pokazuju podaci da u svetu broj artroplasika na godišnjem nivou stalno raste. Pa su tako samo u Sjedinjenim Američkim Državama u 2004. godini, izvršene zamene zgloba kuka kod 234.000 bolesnika, a zamene zgloba kolena kod 478.000.[4]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Određena oboljenja zglobova, među kojima je načešći degenerativni reumatizam, mogu dovesti do poremećaja funkcije zglobova što se u bolesnika manifestuje bolom, nestabilnošću i ograničenjem pokreta sa otežanim hodom, sedenjem, radom, ponekad do nepokretnosti. Da bi ljudski lokomotorni sistem normalno funkcionisao neophodno je da budu ispunjena tri uslova: bezbolnost, stabilnost i pun obim pokreta.[5]

Decenijama je izlaz u lečenju degenerativnog reumatizma „tražen“ u artrodezi, odnosno operativnom ukočenju zgloba, što je omogćavalo bezbolnost i stabilnost ali bez funkcionalnih pokreta. Poslednje dve decenije 20 i 21. veka došlo je do razvoja i masovnije primene artroplastike, odnosno operativnog ugrađivanja veštačkog zgloba (endoproteze) čime je pored bezbolnosti i stabilnosti dobijena i pokretljivost u zglobu. Prve decenije 21. veka došlo do velikog napretka ove vrste hirurgije i u svetu i Srbiji uvođenjem u hiruršku praksu novih operativnih tehnika, i materijala za izradu endoproteza.

Indikacije[uredi | uredi izvor]

Artroplastika zgloba kuka

Postupak[uredi | uredi izvor]

Zamena zgloba prsta
Totalna zamena zgloba kolena

Artroplastike podrazumijevaju hirurško odstranjenje zglobnih površina i njihovu zamenu endoprotezama. Endoproteze ili veštački zglobovi se prema metodi fiksacije dele na: bescementne, koje se fksiraju urastanjem okolne kosti na površinu ili u poroznu strukturu endoproteze, cementne kod koji se koristi koštani cement za fksaciju endoproteze za kost.[11][12]

Artroplastikom se u suštini vrši zamene delova ili celog bolesnog zgloba novim veštačkim zglobom odnosno zglobnom protezom (endoprotezom) koja zamenjuje bolesni zglob u strukturnom i u funkcijskim pogledu.[13][14]

Vrste endoproteza prema načinu fiksacije[uredi | uredi izvor]

Endoproteze ili veštački zglobovi se prema metodi fiksacije dele na:[15]

Bescementne — koje se fksiraju urastanjem okolne kosti na površinu ili u poroznu strukturu endoproteze.

Cementne — kod kojih se koristi koštani cement za fiksaciju endoproteze za kost.

Artroplastika prema načinu ugradnje endoproteza[uredi | uredi izvor]

Artroplastika prema načinu ugradnje endoproteza može biti: totalna (TEP), parcijalna (PEP), resekcione i druge:[16]

Totalna (potpuna) artroplastika

Metoda je kojom se odstranjuju sve zglobne površine. Ona je zlatni standard s kojim se svi drugi zahvati upoređuju. Potpuna artroplastika je najzahvalniji zahvat za smanjenje bolova. U nedostatku komplikacija najčešći minimalni vek trajanja ugrađene endoproteze je 10 do 15 godina, a za određene zglobove i mnogo više (jer većina savremenih endoproteza ima trajaje od barem 90% u prvih deset godina).[17]

Parcijalna (delimična) artroplastika

Kao metoda, ima teoretsku pednost jer čuva zdrave delove zgloba, pogotovo kosti, ostavljajući tako povoljne uslove za eventualne revizijske zahvate i konverziju u potpunu artroplastiku. U toku ove metode menja se samo jedan zajednički deo površine kosti protezom, metalom ili od silikonskom gumom. Prvenstveno se primenjuje u zglobu kuka koji se menja zajedničkom protezom (zajedničke površine zamenjuju uklanjane delove kosti).

Resekciona (eksciziona) artroplastika

Sastoje od odstranjenja zglobnih površina bez naknadne rekonstrukcije. Tokom ove metode uklanjaju se tanki delovi kosti koji su uključeni u zajedničku zglobnu šupljinu i smešteni u vezivno tkivo, mišiće, i druge strukture, čime se obezbeđuje određeni nivo mobilnosti, ali ne i stabilnost.

Danas se jako retko primenjuje, i nije nikada prvi izbor u lečenju ostoartroza velikih zglobova. Imaju svoje mestu u lečenju ostoartroza u metatarzo-falangealnaim artroplastikamana na ruci i stopalu, i to takođe vrlo retko, a u posebnim slučajevima, na kuku i ramenu, kad se menja samo jedan deo zgloba.

Druge metode artroplastike

U toku drugih metoda artroplastike vrši se zameni samo površine zglobne uz maksimalno očuvanje kostiju.[18]

Artroplastike prema broju operisanih zglobova[uredi | uredi izvor]

Zavisno od toga da li je oboleo jedan dva ili više zglobova može se operisati jedan zglob ali je moguće uraditi operaciju jednostrano ili čak i obostranoviše zglobova istovremeno (npr kod artroplastike kolena).[3]

Terminologija u artroplastici[19][uredi | uredi izvor]

Naziv metode Opis metode
Totalna artroplastika kuka.[20] Zamena glave butne kosti i acetabuluma
Hemiartroplastika kuka Zamena samo glave butne kosti
Bipolarna hemiartroplastika Specifičan oblik hemiartroplastike u kojoj se femoralna proteza koristi sa artikulacijom acetabularne komponente; acetabularna hrskavica se ne zamenjuje; princip ove procedure je smanjenje habanja trenjem između glave proteze i hrkavice acetabuluma
Totalna artroplastika kolena.[21] Zamena zglobnih površina femoralnih kondila, tibijalnog platoa i patela; prednji ukršteni ligament je ekscidiran, ali zadnji kružni ligament može biti sačuvan.
Unikompartmentalna arthroplastika kolena Zamena samo medijalnog ili samo lateralnog tibiofemoralnog prostora kolena.
Cementna zglobna artroplastika Postupak u kojem se koristi koštani cement ili polimetilmetakrilat (PMMA) za fiksiranje proteze na zadatom mestu u zglobu.
Bezcementa artroplastika Postupak koji ne uključuje koštani cement za popravku proteze na mestu; anatomski ili štapić koji se uklapa sa rastom kosti na površinu proteze i dovodi do stabilne fiksacije. Ova procedura se zasniva na modelu lečenja preloma.
Primarna zglobna arthroplastika Je prva operacija zamene zgloba kod pacijenta
Reviziona artroplastika Pacijentova druga ili posljednja operacija; obično se obavlja kod nestabilnog, labavog ili bolno zamenjenog zgloba

Rizici, komplikacije, nedostaci[uredi | uredi izvor]

Bolesnici nakon artroplastike npr kolena ili kuka mogu sutradan da ustanu iz kreveta i da se potpuno oslone na obe noge, a nakon 6-8 nedelja od operacije mogu da hodaju bez štaka. Međutim nakon sprovedene artroplastike postoje i određeni rizici, komplikacije, nedostaci.[22]

Mogući rizici i komplikacije su

  • Anesteziološke, alergija na anestetike, gubitak krvi.
  • Tromboflebitis,
  • Zajednička infekcija,
  • Dislokacija, prelom, popuštanje zgloba,

Nedostaci artroplastike su

  • Razlika u dužini uda.
  • Privremeno korišćenje pomagala
  • Edukacija i obuka pacijenata
  • Popuštanje proteze — nakon određenog broja godina može doći do popuštanja proteze i oštećenja susednih kostiju. Prema statističkim podacima sa VMA u Beogradu i iz Drugih svetskih centara npr. oko 95% endoproteza kolena traje 10 i više godina[23]. Bez obzira na novije dizajne i dobre kratkoročne rezultate, pogotovo u kontroli bolova, i dalje se revidira i do 10% endoproteza gležnja, što je mnogo veći broj nego kod drugih lokalizacija (1,37). Mlađi, teži i aktivniji bolesnici imaju i lošije rezutate uz brže razlabavljenje endoproteze gležnja.

Pripremne radnje[uredi | uredi izvor]

Pre operacije (artroplastike) potrebna je sa bolesnikom sprovesti preoperativnu fizikalnu terapiju, odrediti funkcionalnost zgloba i izvršiti odgovarajuću medikamentozna pripremu za intervenciju.[24][25]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „L’arthroplastie sur mesure, ou la chirurgie de remplacement articulaire”. Clinique Orthopédique Duval (na jeziku: francuski). Pristupljeno 16. 1. 2022. 
  2. ^ (jezik: bugarski) Artroplastika na www.puls.bg
  3. ^ a b Abraham T Rasul Total Joint Replacement Rehabilitation, Physical Medicine and Rehabilitation na: emedicine.medscape.com Updated: Apr 15, 2016
  4. ^ Racial disparities in total knee replacement among Medicare enrollees--United States, 2000-2006. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2009 Feb 20. 58(6):133-8.
  5. ^ „The Journal of Arthroplasty | ScienceDirect.com by Elsevier”. www.sciencedirect.com. Pristupljeno 2021-01-22. 
  6. ^ Murray, R. O. (1965) The Aetiology of Primary Osteoarthritis of the Hip. British Journal of Radiology, 38(455): 810-824
  7. ^ Goodman SM, Springer B, Guyatt G, et al. 2017 American College of Rheumatology/American Association of Hip and Knee Surgeons guideline for the perioperative management of antirheumatic medication in patients with rheumatic diseases undergoing elective total hip or total knee arthroplasty. Arthritis Care Res. 2017 Jun 16.
  8. ^ Saag KG, Teng GG, Patkar NM, et al; American College of Rheumatology. American College of Rheumatology 2008 recommendations for the use of nonbiologic and biologic disease-modifying antirheumatic drugs in rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum. 2008;59:762-784.
  9. ^ Goodman SM, Springer B, Guyatt G, et al. 2017 American College of Rheumatology/American Association of Hip and Knee Surgeons guideline for the perioperative management of antirheumatic medication in patients with rheumatic diseases undergoing elective total hip or total knee arthroplasty. Arthritis Care Res. 2017 Jun 16.
  10. ^ Saag KG, Teng GG, Patkar NM, et al; American College of Rheumatology. American College of Rheumatology 2008 recommendations for the use of nonbiologic and biologic disease-modifying antirheumatic drugs in rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum. 2008;59:762-784.
  11. ^ D. Mole, et al.Surgical technique: the anterosuperior approach for reverse shoulder arthroplasty Clin Orthop Relat Res, 469 (9) (2011), pp. 2461-2468
  12. ^ „Arthroplastie”. Clinique de l'arthrose (na jeziku: francuski). Pristupljeno 16. 1. 2022. 
  13. ^ Brand RA, Callaghan JJ, Johnston RC. Total hip reconstruction.Iowa Orthop J. 1991;11:19-42.
  14. ^ Courpied JP, Caton J. Total hip arthroplasty, state of the art forthe 21st century. Int Orthop. 2011;35:149-50.
  15. ^ „US2013282134A1 MULTI-LAYERED PROSTHETIC CONSTRUCTS, KITS, AND METHODS”. worldwide.espacenet.com. Pristupljeno 22. 1. 2021. 
  16. ^ Medicinski leksikon na sajtu Pliva zdravlje
  17. ^ Miller MD, Tompson SR, Hart JA. Review of Orthopaedics. 6. izd. Philadelphia: Elsevier; 2012.
  18. ^ P. Benum; A. Aamodt; and K. Haugan Uncementeed Custom Femoral Components In Hip Arthroplasty Journal of Bone and Joint Surgery - British Volume, Vol 86-B, Issue SUPP_III, 353. Preuzeto sa: web.archive.org 29.6.2018.
  19. ^ Abraham T Rasul Overview in:Total Joint Replacement Rehabilitation, Physical Medicine and Rehabilitation na: emedicine.medscape.com Updated: Apr 15, 2016
  20. ^ „Totalna zamena kukova - klinika IORI”. IORI Clinic (na jeziku: srpski). Arhivirano iz originala 28. 01. 2021. g. Pristupljeno 2021-01-22. 
  21. ^ Saltzman, C.L.; Mann, R.A.; Ahrens, J.E.; Amendola, A.; Anderson, R.B.; Berlet, G.C.; Brodky, J.W.; Chou, L.B.; Clanton, T.O.; Deland, J.T.; Deorio, J.K.; Horton, G.A.; Lee, T.H.; Mann, J.A.; Nunley, J.A.; Thordarson, D.B.; Walling, A.K.; Wapner, K.L.; Coughlin, M.J. (2009). "Prospective Controlled Trial of STAR Total Ankle Replacement Versus Ankle Fusion: Initial Results". Foot & Ankle International. 30 (7): 579–596.
  22. ^ Kocić, M., Stanković, A., Zlatanović, D., Ćirić, T., Karalajić, S., Dimitrijević, I.& Milenković, M. 2015, "Poboljšanje funkcije tokom prvih šest meseci nakon totalne artroplastike kolena - mereno na osnovu obima pokreta kolena i upitnika za samoprocenu", Acta medica Medianae, vol. 54, no. 4, pp. 52-58.
  23. ^ VMA odgovara , Artroplastika na sajtu www.politika.rs web.archive.org
  24. ^ Woolacott, N.F., Corbett, M.S., Rice, S.J.C. (2012) The use and reporting of WOMAC in the assessment of the benefit of physical therapies for the pain of osteoarthritis of the knee: findings from a systematic review of clinical trials. Rheumatology (Oxford, England), 51(8): 1440-6
  25. ^ Beaupre LA, Lier D, Davies DM, Johnston DB. The effect of a preoperative exercise and education program on functional recovery, health related quality of life, and health service utilization following primary total knee arthroplasty. J Rheumatol. 2004;31(6):1166-73.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Meunier A, Aspenberg P, Good L. Celecoxib does not appear to affect prosthesis fixation in total knee replacement. Acta Orthop. 2009 Feb. 80(1):46-50.
  • Di Francesco A, Flamini S, Pizzoferrato R, Fusco P, Paglia A. Continuous intraarticular and periarticular levobupivacaine for management of pain relief after total knee arthroplasty: A prospective randomized, double-blind pilot study. J Orthop. 2016 Sep. 13 (3):119-22. [Medline].
  • Clagett GP, Anderson FA Jr, Levine MN, et al. Prevention of venous thromboembolism. Chest. 1992 Oct. 102(4 Suppl):391S-407S.
  • Colwell CW Jr, Spiro TE, Trowbridge AA, et al. Use of enoxaparin, a low-molecular-weight heparin, and unfractionated heparin for the prevention of deep venous thrombosis after elective hip replacement. A clinical trial comparing efficacy and safety. Enoxaparin Clinical Trial Group. J Bone Joint Surg Am. 1994 Jan. 76(1):3-14.
  • Janson NA, Lachiewicz PF, Lieberman JR, et al. Prevention of symptomatic pulmonary embolism in patients undergoing total hip or knee arthroplasty. J Am Acad Orthop Surg. 2009 Mar. 17(3):183-96.
  • Berger RA, Jacobs JJ, Meneghini RM, et al. Rapid rehabilitation and recovery with minimally invasive total hip arthroplasty. Clin Orthop Relat Res. 2004 Dec. (429):239-47. [Medline].
  • Maratt JD, Gagnier JJ, Butler PD, Hallstrom BR, Urquhart AG, Roberts KC. No Difference in Dislocation Seen in Anterior Vs Posterior Approach Total Hip Arthroplasty. J Arthroplasty. 2016 Mar 15.
  • Andriacchi TP, Stanwyck TS, Galante JO. Knee biomechanics and total knee replacement. J Arthroplasty. 1986. 1(3):211-9.
  • Bennett LA, Brearley SC, Hart JA, et al. A comparison of 2 continuous passive motion protocols after total knee arthroplasty: a controlled and randomized study. J Arthroplasty. 2005 Feb. 20(2):225-33.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]


Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Артропластика&oldid=27749254”