Arhitektura Azerbejdžana

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Širvanšah palata

Arhitektura Azerbejdžana (azerbejdžanski Azərbaycan memarlığı) predstavlja arhitekturu a odnosi se i na razvoj arhitekture u Azerbejdžanu.

Arhitektura u Azerbejdžanu obično kombinuje elemente istoka i zapada. U modernom Azerbejdžanu postoje mnoga drevna arhitektonska blaga, poput Devojačke kule i Palate Širvanšaha u ozidanom gradu Bakuu. Između ostalog srednjovekovnog arhitektonskog blaga koji odražava uticaj više škola su palata širvanskih šahova u Bakuu, palata Šakijskih Kanova u gradu Šaki na severu centralnog Azerbejdžana, hram Surakani na Apšeronskom poluostrvu, brojni mostovi koji se protežu duž Reka Aras i nekoliko mauzoleja. U devetnaestom i početkom dvadesetog veka stvorena je mala monumentalna arhitektura. Među najnovijim arhitektonskim spomenicima, podzemna železnica u Bakuu ističe se svojim raskošnim dekorom. Urbanističke i arhitektonske aktivnosti reguliše Državni komitet za izgradnju grada i arhitekturu Azerbejdžanske Republike.

Širvanšah palata[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Širvanšah palata

Širvanšahovi su vladali državom Širvan na severu Azerbejdžana od 6. do 16. veka. Njihova pažnja preusmerena je na Baku u 12. veku, kada je Širvanšah Manučer III naredio da se grad opkoli zidinama. 1191. godine, nakon što je razorni zemljotres uništio glavni grad Šamaki, rezidencija Širvanšahova je preseljena u Baku, i postavljen je temelj kompleksa Širvanšah. Ovaj kompleks, sagrađen na najvišoj tački Ičari Šahara, i dalje je jedan od najupečatljivijih spomenika srednjovekovne arhitekture u Azerbejdžanu.

Stari i novi Baku

Različiti delovi kompleksa Širvanšah nisu nastali u isto vreme i nije postojao generalni plan izgradnje celog kompleksa. Umesto toga, svaka zgrada je dograđivana, po potrebi.

Veliki deo građevine izgrađen je u 15. veku, za vreme vladavine Kalilulaha I i njegovog sina Faruka Jasara, 1435-1442.

Zgrade koje pripadaju kompleksu uključuju stanove, džamiju, Divankanu osmougaonog oblika (Kraljevska skupština), grobnicu za članove kraljevske porodice, mauzolej Sejida Jahja Bakuvija (tadašnjeg čuvenog astronoma) i kupatilo.

Sve ove zgrade osim dnevnog boravka i kupatila su prilično dobro očuvane. Ima 27 soba na prvom spratu i 25 na drugom.

Stvarna originalna funkcija kompleksa Širvanšah još uvek se istražuje. Iako se obično opisuje kao palata, neki stručnjaci to dovode u pitanje. Kompleks jednostavno nema kraljevsku veličinu i ogromne prostore koji su obično povezani sa palatom; na primer, ne postoje veliki ulazi za prijem gostiju ili ogromne kraljevske spavaće sobe. Većina soba se čini pogodnijima za male urede ili stambeni prostor monaha.

Divankana[uredi | uredi izvor]

Divankana

Ova jedinstvena građevina, smeštena na gornjem nivou terena, ima oblik osmostranog paviljona. Filigranski portal na ulazu detaljno je obrađen u krečnjaku.

Centralni natpis sa datumom izgradnje skupštine i imenom arhitekte možda su uklonjeni nakon što je Šah Ismail Katai osvojio Baku 1501.

Međutim, postoje dva vrlo zanimljiva šestougaona medaljona sa obe strane ulaza. Svaki se sastoji od šest rombova s vrlo neobičnim uzorcima isklesanim u kamenu. Svaki složen crtež uključuje osnovne principe šiitske vere: „Ne postoji drugi Bog osim Boga. Muhamed je njegov prorok. Alija je glava vernika." U nekoliko rombova reč "Alah" (Bog) je urezana obrnuto, tako da se može čitati u ogledalu. Čini se da su rezbarije čitljive u ogledalu bile prilično uobičajene u orijentalnom svetu u to vreme.

Učenjaci smatraju da je Divankana bila mauzolej namenjen za Kalilulaha I ili ga je možda on koristio. Njegova rotunda podseća na one pronađene u mauzolejima Bajandur i Mama-Katun u Turskoj. Takođe, mala soba koja prethodi glavnoj osmougaonoj dvorani uobičajena je karakteristika u mauzolejima Širvana.

Grob Širvanšaha[uredi | uredi izvor]

Grob Širvanšaha

Ova zgrada nalazi se na donjem nivou terena i poznata je kao Turbe (grobnica). Natpis na svodu datira iz 1435-1436 i kaže da ga je Kalilulah sagradio za svoju majku Bika kanim i svog sina Faruka Jamina. Majka mu je umrla 1435, a sin 1442, sa sedam godina. Kasnije je otkriveno još deset grobnica; oni su možda pripadali drugim članovima Šahove porodice, uključujući još dva sina koja su umrla tokom njegovog života.

Ulaz u grobnicu ukrašen je rezbarijama u krečnjaku. Jedna od najzanimljivijih karakteristika ovog portala su dva medaljona u obliku kapljice.

Turbe je jedno od retkih delova kompleksa Širvanšah gde se zna ime arhitekte koji je gradio konstrukciju. Na portalu grobnog svoda ime „Me'mar (arhitekta) Ali“ je urezano u dizajn, ali obrnuto, kao da se ogleda u ogledalu. Neki učenjaci smatraju da bi arhitekta, ako bi Šah otkrio da je upisao svoje ime na viši položaj od šahovog, bio strogo kažnjen. Efekat ogledala je uveden tako da je mogao ostaviti svoje ime za potomstvo.

Ostaci istorije[uredi | uredi izvor]

Drugi važan deo kompleksa je džamija. Prema komplikovanim natpisima na njenom minaretu, Kalilulah I je naredio njegovu izgradnju 1441. godine. Visina ovog minareta je 22 metra. Ključna džamija Kej Gubad, koja se nalazi na samo nekoliko metara izvan kompleksa, sagrađena je u 13. veku. Uništena je 1918. godine u požaru; ostale su samo baze njenih zidova i stubova. U blizini je Mauzolej iz 15. veka, za koga se govori da je mesto gde je sahranjen dvorski astronom Sejid Jahja Bakuvi.

Muratova kapija je kasniji dodatak kompleksu. Natpis na kapiji govori o tome da ga je 1586. godine sagradio državljanin Bakua po imenu Baba Rajab tokom vladavine turskog sultana Murata III. Izgleda da je služio kao kapija neke zgrade, ali nije poznato kakva je zgrada bila i da li je ikada postojala.

U 19. veku, kompleks je korišćen kao skladište oružja. Oko njegovog oboda dodani su zidovi, uski prorezi isklesani su u kamenu, kako bi se sa njih moglo pucati.

U dvorištu se može videti izrezbareno kamenje iz frizova donetih sa uništene tvrđave Sabajil koja leži potopljena pod vodom kraj obale Bakua. Na kamenju su uklesani tekstovi koji beleže rodoslov Širvanšaha.

Kompleks je 1920. godine označen kao istorijsko mesto, a rekonstrukcija traje od tada. Prema rečima Sevde Dadašove, direktorke, obnova trenutno napreduje, mada mnogo sporije nego što bi bilo poželjno zbog nedostatka finansijskih sredstava.

Palate[uredi | uredi izvor]

Džamije[uredi | uredi izvor]

Dvorci i tvrđave[uredi | uredi izvor]

Oblakoderi i visoke zgrade[uredi | uredi izvor]

Krajem devedesetih godina 20. veka visoke zgrade su se pojavile u Bakuu, glavnom gradu Azerbejdžana. Najistaknutije građevine su "Plamene kule", "Port Baku kule", "Tramp Internacional Hotel & Kula Baku", "Azure". "Kula SOKAR" i "Projekat razvoja polumeseca" su u izradi i planirano je da budu najviši po završetku.

Arhitektura Azerbejdžana u 20. veku[uredi | uredi izvor]

Početna faza arhitektonskog razvoja u Azerbejdžanu tokom sovjetske ere povezana je sa osnivanjem radničkih naselja oko Bakua, kao što su Binagadi, Rasulzade, Bakikanov, Montin, Mamadjarov.

Generalni izgled Velikog Bakua, jednog od prvih velikih planova u bivšem Sovjetskom Savezu, takođe je uključivao izgradnju novih regiona. Pored mera za rešavanje stambenog problema, u Apšeronskom rejonu je poboljšana i transportna komunikacija.

Prvi diplomski program Građevinskog fakulteta Politehničkog instituta u Azerbejdžanu bio je 1929. godine. Mladi arhitekti S. Dadašov i M. Usejnov projektovali su fabriku Bajil (današnje porodilište), novu zgradu Azerbejdžanskog industrijskog instituta (sadašnja Državna akademija za naftu i industriju Azerbejdžana) (1932), Kuću radnika likovnih umetnosti, nekoliko stambenih zgrada Pedagoške tehničke škole u Gazaku (sve 1933) i ostvarili njihovu izgradnju.

Od 1930-ih počinje nova faza u azerbejdžanskoj arhitekturi. Izgradnja Sedišta vlade u Bakuu započela je 1934. godine, ali je početkom Drugog svetskog rata prekinuta gradnja. Nakon Drugog svetskog rata 1945. godine, započela je izgradnja nedovršene zgrade. Konačno, izgradnja ove zgrade završena je 1952. godine.[1]

Pozorište Nizami i bivša zgrada Ministarstva prehrambene industrije Republike Azerbejdžan (obe tokom 1937-1939), koje su sagrađene na osnovu projekata S. Dadašova i M. Usejnova, razlikuju se od ostalih zgrada zbog svoje prostorne strukture i arhitektonskih rešenja.

Krajem tridesetih godina 20. veka u zemlji su izgrađene mnoge školske zgrade, i započeta realizacija generalnih planova gradova Jevlah, Kankendi i Šaki.

Azerbejdžanska nacionalna bibliteka nazvana po M.F. Aksundovu sagrađena je 1961. godine u sintezi modernog i klasičnog stila, po projektu Mihaila Husejnova, poznata je kao najveća zgrada biblioteke na Kavkazu.[2]

Mauzoleji Jusif ibn Kusejra i Momine Katun, koje je stvorio Adjami Nakčivani, a čija je proslava 850 godina održana 1976, spaseni su od uništenja i rekonstruisani.

Predsednička palata[3] izgrađena je na osnovu projekata: Fuad Orujov (rukovodilac projekta), Tahir Alahverdijev (arhitekta) i Madat Kalafov (projektant) tokom 1977-1986. godine. Predsednička palata je dvanaestospratna zgrada sa pokrivenim materijalima: mermerom i granitom.

Različite odluke su donete i razni događaji su se desili, a koji se odnose na probleme zaštite istorijski gradova Azerbejdžana i svih sistema izgradnje gradova. Šaki (1968), Ičarišahar u Baku, Šuša i Ordubad (1977), Lahij naselje (1980), selo Nardaran (1992), grad Šabran, Davači region (2002), selo Ilisu, Kak region (2002), Arpačaj obala, Region Ordubad (2002), toranj Čiragala, region Davači (2002), selo Kiš, region Šaki (2003), Pir Husein kanagah (prebivalište), region Hadjigabul (2004) proglašeni su istorijskim rezervatima arhitekture Azerbejdžana.[4][5]

Arhitektura Azerbejdžana u 21. veku[uredi | uredi izvor]

Plamene kule[uredi | uredi izvor]

Azerbejdžan je dugo nazivan Zemlja vatre. Iz tog razloga se figure plamena često koriste u ovoj zemlji. Arhitektura Plamenih kula je najistaknutiji predstavnik figura plamena u Azerbejdžanu. Struktura u obliku plamena opremljena je LED ekranima. To je najviša građevina u zemlji sa visinom od 182 m. Ukupna površina zgrade je 235.000 kvadratnih metara. Plamene kule se sastoji od tri zgrade, uključujući hotel, apartmane i kancelarije. Izgradnja zgrade je započela 2007. godine, a završena je 2012. godine.[6] U 2013. godini je dobio MIPIM nagradu kao „najbolji hotelski i turistički centar“.[7][8]

Centar za kulturu Hajdar Alijev[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Centar Hajdara Alijeva Jedan od najvažnijih i najvidljivijih primera nove arhitekture u Azerbejdžanu je Centar Hajdar Alijev. Kulturni centar Hajdara Alijeva obuhvata istoriju uspona Kaspijskog mora u azerbejdžanskoj mitologiji. Iračko-britanski arhitekta Zaha Hadid imenovana je za arhitektonskog dizajnera centra Hajdar Alijev 2007. godine. Centar se smatra jednim od simbola modernog Bakua. Površina kompleksa je 15,93 hektara. U projektu nisu korišćene ravne linije a simbolišu spajanje prošlosti sa budućnošću. Cilj je bio odvajanje od monumentalne sovjetske arhitekture koja je prilično uobičajena u Bakuu i izražavanje senzibiliteta azerbejdžanske kulture i optimizma nacije koja gleda u budućnost.[9][10]

Baku kristalna dvorana[uredi | uredi izvor]

Kristalna dvorana Baku je sportsko-zabavni kompleks, koji je sagrađen za održavanje Evrovizije 2012. u Bakuu.[11] 2. avgusta 2011. objavljeno je da je potpisan glavni ugovor sa nemačkom građevinskom firmom pod nazivom „Alpine Bau Deutchland AG’“ i da su započele potrebne pripreme.[12] Izgradnja arene završena je 16. aprila 2012. godine. Kapacitet ove dvorane je 25.000 gledalaca i VIP soba u areni. Veličanstveni sistem osvetljenja koji se koristi u kristalnoj dvorani u Bakuu sastoji se od preko 2.500 reflektora i više od 3.000 metara kablova koji su doneti iz Nemačke. Svetleće diode sa površinom većom od 1.300 m postavljene su u obliku elektronskih prozora na sceni kristalne dvorane u Bakuu.[13]

Olimpijski stadion u Bakuu[uredi | uredi izvor]

Izgradnja stadiona počela je 6. juna 2011, a učestvovali su predsednik Ilham Alijev, bivši predsednici FIFE i UEFA - Sep Blater i Mišel Platini. Ceremonija otvaranja olimpijskog stadiona u Bakuu održana je 6. marta 2015, a stadion je predviđen za održavanje velikih sportskih događaja u Azerbejdžanu. Ovaj multifunkcionalni stadion najveći je stadion u Azerbejdžanu, ukupnog kapaciteta 68.700 mesta za gledaoce. Olimpijski stadion u Bakuu je izabran kao 7. najbolji stadion na svetu od strane StadiumDB-a.[14][15] Izgradnja stadiona dodeljena je turskoj kompaniji TEKFEN. Na području oko stadiona stvoreno je nekoliko hotela, parking mesta (ukupno 3.617) i zeleni prostor (81.574 kvadratna metra). Olimpijski stadion u Bakuu se sastoji od VVIP, VIP - CIP soba, ukupno 127 sa kapacitetom gledališta - 720, 1800 mesta za sedenje sa zagrevanjem, zgrada MEP-a, info centar i dve spoljne zgrade.[16]

Nacionalna gimnastička arena[uredi | uredi izvor]

Nacionalna gimnastička arena, projektovana za 9.000 ljudi, nalazi se u neposrednoj blizini stanice metroa Koroghlu na autoputu Hejdar Alijev.[17] Broj sedišta se može promeniti sa 5.000 na 9.000 sedišta u zavisnosti od kapaciteta i prirode takmičenja. Arena ima dve etape, VIP kategoriju za sponzore na svakom spratu, sobe za odmor i trpezariju.[18][19][20]

Galerija[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

Sejran Valijev i Fuad Akhundov su doprineli ovom članku. Upućuje se i na knjigu "Baku" Leonida Bretanskog (izdavačka kuća "Iskustvo": Lenjingrad, Moskva, 1970).

  1. ^ „Government House”. 
  2. ^ „AZERBAIJAN NATIONAL LIBRARY AFTER AKHUNDOV TO BECOME EEL MEMBER”. 
  3. ^ „Official page of Presidential Palace of Azerbaijan”. 
  4. ^ „DEVELOPMENT OF ARCHITECTURE IN AZERBAIJAN IN THE 20th CENTURY”. Arhivirano iz originala 30. 09. 2018. g. 
  5. ^ „Historical architectural buildings”. 
  6. ^ „Baku to open Flame Tower”. 
  7. ^ „Baku Flame Towers Project was granted with the "Best Hotel and Tourism Complex" award by MIPIM.”. Arhivirano iz originala 07. 07. 2018. g. 
  8. ^ „The symbol of modern Baku - FLAME TOWERS - has received an international award.”. 
  9. ^ „The Heydar Aliyev Center By Zaha Hadid Architects In Baku, Azerbaijan”. 
  10. ^ „Zaha Hadid Architects’ Azerbaijani cultural centre”. 
  11. ^ „Crystal Hall approved as Eurovision 2012 venue”. 
  12. ^ „German company to construct Modern Sport-Concert Complex in Azerbaijan’s capital”. Arhivirano iz originala 2012-03-25. g. 
  13. ^ „Venue likely to host Eurovision 2012 in Baku to be biggest ever in recent history of contest”. 
  14. ^ „Stadium of the Year 2015”. 
  15. ^ „Baku Olympic Stadium named one of the world’s bests”. 
  16. ^ „Baku Olimpiya Stadionu”. 
  17. ^ „Broadway Malyan raises the bar with new National Gymnastics Arena in Azerbaijan”. 
  18. ^ „Official page”. Arhivirano iz originala 04. 05. 2018. g. 
  19. ^ „National Gymnastics Arena”. Arhivirano iz originala 2017-10-24. g. 
  20. ^ „Flashy Facade for International Championships”. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Архитектура_Азербејџана&oldid=27537904”