Atanasije Ivanović
Atanasije Ivanović | |
|---|---|
 Atanasije Ivanović - Tasa Aračlija | |
| Datum rođenja | 1799. |
| Mesto rođenja | Jagodina, Osmansko carstvo |
| Datum smrti | 1896. |
| Mesto smrti | Beograd, Kraljevina Srbija |
Atanasije Ivanović - Tasa Aračlija (Jagodina, 1799 – Beograd, 1896) bio je ugledni Jagodinac iz 19. veka.
Poreklo i školovanje[uredi | uredi izvor]
Ivanovići su bili starinom sa Kosova, a otac se doselio u Jagodinu iz Ražnja. Njegov otac Ivan Ražnjalija (Ražanjac[1]), bio je ugledni trgovac i učesnik Prvog srpskog ustanka. Rođen je Atanasije 1799. godine u Jagodini, gde je potom završio školu (zajedno sa Stevčom Mihailovićem)[2] sa većim prekidima to kao već odrastao mladić.
Službovanje[uredi | uredi izvor]
Tokom svog radnog veka službovao je na više mesta. Nakon završene škole, budući da je bio bez posla, i zbog izvesne krivice odlazi iz očevog doma za Niš. Tu ga je našao gde besposlen "baza" ulicama poznanik porodični. Bio je to Avram Petronijević predvodnik srpske deputacije, koja je novembra 1820. godine krenula u Carigrad. Avram ga odvodi sa sobom u Carigrad, da tamo mladić nađe službu. Tokom boravka u Carigradu naučio je Tasa turski, grčki, ruski i rumunski jezik. Stupa u službu kao kavaz kod ruskog poslanika Stroganova, sa kojim krajem 1821. godine odlazi u Rusiju i ostaje do 1835. godine. Vraća se u Srbiju iz Petrograda u proleće 1938. godine. Nakon toga, bio je kavaz ruskog konzula u Beogradu, a potom i u službi kneza Miloša kao kavazbaša, odnosno starešina lične garde. Na tom položaju ostaje do kneževog odlaska iz zemlje 1839. godine.
Aračlija[uredi | uredi izvor]
Za vreme prve vlade kneza Mihaila Obrenovića, Tasa je, 1841. godine, postavljen za pisara kod ciganskog aračlije Jefte Stojanovića. Nakon odlaska kneza Mihaila, mesto ciganskog aračlije ostaje upražnjeno, jer je Jefta Stojanović otišao sa knezom, a budući da pogodnije osobe za taj posao od Tase nije bilo, knez Aleksandar Karađorđević ga 1842. godine postavlja na položaj ciganskog aračlije, sa platom od 400 talira godišnje i činom potporučnika. Kontrolisao je sve Cigane u tadašnjoj Srbiji, kojih je bilo oko 12-13.000 i koji su davali državi porez u iznosu 85-90.000 groša.[3] Na toj dužnosti ostao je do ukidanja aračluka u Srbiji, 1853. godine. "Upravitelj vrhovii Cigana sviju" - kako glasi naziv ciganskog aračlije na pismenim dokumentima koje je izdao knez Miloš - imao je nad Ciganima ne samo poresku, već i administrativnu, sudsku i izvršnu vlast. Neretko je isticao da je "treći čovek u Srbiji" govoreći: "Knjaz, mitropolit, pa ja“. Pomagao mu je samo jedan činovnik u jagodinskoj kancelariji. Ali postojao je i niz pomagača zvanih "većine", koji su sudili i surovo kažnjavali Cigane, sa Tasinim blagoslovom.
Učešće u ustanku 1848. godine[uredi | uredi izvor]
Tasa Ivanović se naročito istakao krajem 1848. godine kada je Srbija počela ozbiljnije da pomaže Srbe preko Save i Dunava u borbi protiv Mađara. Među prvima se odaziva i, sa oko 1000 dobro naoružanih Cigana iz Jagodine, Požarevca, Smedereva, Valjeva, Šapca i Loznice, kod Višnjice, prelazi zaleđeni Dunav i priključuje se borbi.[4] Potiskujući neprijatelja kod Jarkovca stiže u Pančevo, a potom u Bečkerek. Prvi okršaj Tasina vojska garava lika imala je decembra 1848. godine tokom prelaska zaleđenog Dunava kod Višnjice. Nakon paradiranja te atraktivne jedinice po Pančevu, otišli su kod Knićanina u Veliki Bečerek. Po rasporedu, Tasa je iz Bečkereka otišao u Arad, gde je komandovao vojsci od 1100 pripadnika.[5] Uz Cigane dobrovoljce išlo je u boj 200 Srba konjanika. Kod Arada gde se odigrala glavna bitka, u kojoj su srpski Cigani naoružani jataganima, na čelu sa Tasom Aračlijom odneli sjajnu pobedu. Tasa nije dao vojnicima da pljačkaju, već samo da razoružaju neprijatelja. Kada su krenuli za Srbiju svaki dobrovoljac je dobio po 50 talira i stvari sa bojnog polja. Krajem marta 1849. godine Tasa se sa svojom vojskom pobedonosno vraća u Jagodinu.
Kasnija službovanja[uredi | uredi izvor]
Nakon ukidanja aračluka, 1854. godine, Tasa dobija 4. maja te godine službu pomoćnika okružnog načelnika u Jagodini. a kasnije biva premešten na isti položaj u Aleksinac, gde ga je zatekla istorijska promena 1858. godine. Za vreme namesništva Stevče Mihajlovića otpušten je početkom 1859. godine iz službe[5]; kuća mu je opljačkana a on bio maltretiran. Nakon smrti kneza Miloš, knez Mihajlo mu dodeljuje penziju. Posle smrti svoje žene Sofije, sa kojom je imao dva sina, Petra i Stevana i kćer Jelenu, seli se iz Jagodine za Beograd, gde je živeo do svoje smrti. Tasa Ivanović zvani Aračlija je umro 28. maja 1896. godine. Prenet je iz Beograda i sahranjen na jagodinskom groblju.
Aračlijski potok[uredi | uredi izvor]
Ime Tase Aračlije vezano je za park i poznato jagodinsko izletište Aračlijski potok. Naime, njegov sin, profesor Stefan Ivanović, poklonio je gradu Jagodini spomen na svoje roditelje i brata, porodično imanje, zvano Aračlijski potok. Po njegovoj želji, trebalo je podići lepu česmu sa spomen pločom, na kojoj će biti uklesana imena njegovih roditelja, brata i plemenitog darodavca.
Reference[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Milorad Jovanović DOKUMENTA IZ ZAOSTAVŠTINE ATANASIJA I STEVANA IVANOVIĆA[mrtva veza]
- Narodna biblioteka u Jagodini - Aračlijski potok
- Jagodina grad turizma - Centar za samostalni Život invalida Srbije[mrtva veza]
- sveska 132, godina 2010. - Matica srpska[mrtva veza]
- Odabrane biografije (I - IV tom) - Matica srpska[mrtva veza]
- Milorad Jovanović Istorijski arhiv Jagodine FOND NAČELSTVA OKRUGA JAGODINSKOG[mrtva veza]
- ISTORIJSKI ARHIV JAGODINA OD JOSIFA PANČIĆA DO SPIRIDONA JEFTIMIJADESA 1847–1860[mrtva veza]
