Ataturkov kult ličnosti

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Fasada zgrade sa turskom zastavom i zastavom sa likom Ataturka
Ataturkov lik, velika skulptura Ataturka u Smirni.

Ataturkov kult ličnosti je uspostavljen kasnih 30-ih godina prošlog veka. Tome su doprineli naslednici Mustafe Kemala Ataturka nakon njegove smrti 1938. godine, koji su bili članovi Republičke narodne partije i opozicione stranke.[1] U određenoj meri Ataturk je tokom svog života pokušavao da popularizuje i utemelji svoje socijalne i političke reforme kao osnivač Republičke narodne partije i prvi predsednik Turske. Takođe, pored toga se zalagao i za republikanizam, sekularizam, ženska politička i ljudska prava i reformu alfabeta.[2] Upravo njegov kult ličnosti predstavlja najdugovečniji u istoriji.[3]

Pregled[uredi | uredi izvor]

Nakon poraza i raspada Osmanskog carstva od strane Antante u Prvom svetskom ratu, Mustafa Ataturk je predvodio državu u Ratu za nezavisnost protiv Grčke, Francuske, Velike Britanije i drugih okupiranih zemalja. Pod njegovim vođstvom Turska je proglašena za Republiku 1923. godine i dodeljeno mu je ime „Ataturk“ “ (Otac Turaka) od strane Velike narodne skupštine 1934. godine. Njegove druge titule uključuju „Velikog vođu“, „Večitog komandanta“, „Glavnog učitelja“ i „Večnog šefa“.[4][5]

Ataturkova zaostavština i dan-danas, u 21. veku, predstavlja glavni deo turske politike i tamošnjeg društva.[6] Skoro svaki grad u Turskoj poseduje ulice koje nose njegovo ime, trgove sa statuama njegovog lika, kao i škole i gradske ustanove koje imaju njegov portret. Izraz „koliko je srećan onaj koji kaže – ja sam Turčin“ (Ne mutlu Türk'üm diyene), koji je Ataturk koristio u govoru na desetogodišnjici Republike 1933, često je korišćen u Turskoj i u natpisima na njegovim statuama.

Brojni Turci prisustvovali su marševima i sastancima u znak sećanja na Ataturka 10. novembra, na dan njegove smrti. Na ovom bilbordu je napisana njegova poznata reč: „Moje moralno nasleđe su nauka i razum“.

Ataturkov kult ličnosti je povremeno upoređivan sa autoritarnim vladarima država Centralne Azije, kao što su Nursultan Nazarbajev i Saparmurat Nijazov.[7] Ataturkov kult se značajno razlikuje u svetlu njegovih demokratskih i naprednih reformi u Turskoj i zbog toga mu je većina statua i spomenika podignuta nakon smrti. Na primer, pre 50-ih godina prošlog veka samo se aktuelni predsednik Turske našao na nacionalnoj valuti, ali je premijer Adnan Menderes) u političkom udaru na suparnika, predsednika Ismeta Inenija, usvojio zakon kojim se lik pokojnog Ataturka vraća na valutu, a sve u cilju kako bi se urušio Inunov imidž.[1] Iako se Menderesova vlada protivila Ataturkovoj Republičkoj narodnoj partiji, nastavila je da koristi Ataturkovu popularnost među turskim narodom, tako što je premestila njegovo telo u mauzolej 15 godina nakon njegove smrti 1953. godine. Takođe je usvojen zakon 1951. godine koji je kažnjavao svaku uvredu „Ataturkovog sećanja“.[1]

Časopis "Ekonomist" je 2012. napisao da njegov kult ličnosti „prekriva zemlju grudima i portretima velikog čoveka“, što je proisteklo od turskih generala, koji su koristili njegovo ime da bi srušili četiri vlade, obesili premijera i napali neprijatelje republike.[8] Prema pomenutom britanskom časopisu „tvrdokorni islamisti preziru Ataturka zbog ukidanja kalifata 1924. i pobožnosti sa javnih mesta. Oni potenciraju glasine da je on ženskaroš, pijanac i kripto-Jevrej.[8]

Članak iz 2008. godine časopisa "Nacionalni identiteti" takođe je govorio o Ataturkovoj sveprisutnosti u zemlji:

Ataturkove kuće su i dalje preplavljene njegovim likom, sa licem i izjavama koje se pojavljuju na svim službenim dokumentima, zgradama, televizijskim kanalima, novinama i školskim dvorištima, kovanicama i novčanicama. Štaviše, bez obzira na lično uverenje, svaki Turčin živi u zemlji u kojoj je nacionalizam deo standardnih političkih diskursa. Političari, nastavnici i novinari svakodnevno apeluju na naciju i Ataturka. Ipak, oni nisu sami u ovome. Sveprisutnost Ataturkovih rekvizita može se samo delimično pripisati državnom sponzorstvu. Ataturkovo lice se pojavljuje na plakatima iza šaltera u supermarketima, u berbernicama i video radnjama, u knjižarama i bankama; Ataturkove amajlije čak i stoje na ogledalima automobila, dok Ataturkove igle krase revere. Čak i Turci koji se ne pridružuju takvim spontanim komemoracijama znaju kako "čitati" Ataturkov semiotički univerzum.[9]

Zakon o Ataturku[uredi | uredi izvor]

Turski zakon 5816 – o zločinima počinjenim protiv Ataturka,[10] usvojen je 13 godina nakon njegove smrti, 25. jula 1951. godine, od strane premijera vlade Adnana Menderesa.[11] Pomenuti zakon štiti „Ataturkovo sećanje“ od uvrede bilo kog turskog državljanina.[12] . U 2011. godini bilo je 48 osuđujućih presuda zbog uvrede Ataturka[8] i vređanja sećanja na njegov lik, za koja može biti izrečena kazna do tri godine zatvora. [13]

Jutjub blokada[uredi | uredi izvor]

U martu 2007. godine, nakon brojnih uvredljivih video snimaka na račun Ataturka, koji su se pojavili na Jutjubu, turski vrhovni sud zabranio je pomenuti sajt u zemlji.[14] Na stranici je napisan sledeći tekst: „Pristup sajtu blokiran je sudskom odlukom broj 2007/384 od 06. marta 2007. godine od strane Krivičnog suda u Istanbulu.[15] Kursat Kajral, javni tužilac Turske, zatražio je od američke vlade da identifikuje korisnike Jutjuba koji su vređali Ataturka, Tursku i zastavu zemlje, kako bi ih podvrgli istrazi zbog mogućeg krivičnog gonjenja.[16] Zabrana korišćenja Jutjuba ukinuta je u novembru 2010. godine.[17]

Lista mesta nazvanih po Ataturku[uredi | uredi izvor]

Aerodrom Ataturk

Brojna mesta u Turskoj nazvana su po Ataturku, osnivaču nacije. Prema „Lonli plenetu“, vodiču za Tursku, njegovo ime je povezano sa mostovima, aerodromima, auto-putevima i mnogim drugim znamenitostima.[18]

Mesta nazvana po Ataturku:

Statue[uredi | uredi izvor]

Prva statua posvećena Ataturku podignuta je 1926. u okrugu Sarajburnu, predgrađu Istanbula, od strane austrijskog vajara Henriha Kripela.[19] Danas se Ataturkove statue mogu pronaći širom Turske.[20][21]

U Turskoj[uredi | uredi izvor]

Ankara

  • Spomenik maršala Ataturka, Ulus iz 1927. godine
    Spomenik maršala Ataturka, Ulus iz 1927. godine
  • Ista statua iz 2008. godine
    Ista statua iz 2008. godine
  • Muzej etnografije Ankare
    Muzej etnografije Ankare
  • Ankara
    Ankara
  • Ankara
    Ankara
  • Ankara
    Ankara

Istanbul

Ostala mesta

Van Turske[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

Beleške
  1. ^ a b v Mango, Andrew (2002). Ataturk: The Biography of the founder of Modern Turkey. Overlook. str. 36. ISBN 978-1-59020-924-0. „"In 1937, Bayar had sought to outdo İnönü in his adulation of Atatürk. Now the Democrat Party government outdid him in signs of respect for Atatürk's memory. His body was transferred to a grandiose mausoleum in 1953. A law was passed in 1951 making it a criminal offence to insult Atatürk's memory."”  Pronađeni su suvišni parametri: |pages= i |page= (pomoć)
  2. ^ Tezcür, Güneş Murat (2010). Muslim Reformers in Iran and Turkey: The Paradox of Moderation. University of Texas Press. str. 70. ISBN 9780292773639. „A man who was either irreligious or did not wear his faith on his sleeve, Atatürk established a cult of personality that has survived until now. He did not bother to attend the Friday prayers, a symbol of ruler-people unity...” 
  3. ^ Alexander Christie-Miller (20. 4. 2013). „Lookalike keeps alive the cult of Ataturk”. The Times of London. 
  4. ^ Levine, Lynn A. (2010). Frommer's Turkey. Hoboken, NJ: Wiley Pub. str. 31. ISBN 9780470877739. „Mustafa Kemal was given the name Atatürk ("father of the Turks") by the Grand National Assembly” 
  5. ^ Villar, Juan (2004). The Seventh Wonder. Coral Springs, FL: Llumina Press. str. 28. ISBN 9781595262417. „The Turkish parliament proclaimed Mustafa's last name to be Ataturk, "Father of the Turks." Today, his picture hangs in every government office and business establishment, his state appears in every city, and his statues forbid that anything bad or ridiculous be said about him. Free Speech was not among Ataturk's reforms.” 
  6. ^ Foreign Press on Cyprus, Volumes 10-11, Public Information Office, 1997 "It is the army's self-appointed role to maintain the secular character of a state that is 90 percent Muslim, but whose modern founder Kemal Ataturk forcibly wrenched into Westernization. The Ataturk cult of personality still towers over Turkey"
  7. ^ Allison, Roy (1996). Challenges for the former Soviet south. Washington, D.C.: Brookings Institution Press. str. 27. ISBN 9780815703211. „A state-promoted "cult of personality" is developing rapidly in some of the Central Asian republics (although here, as in other ... This was clearly modeled on Mustafa Kemal Ataturk, the authoritarian modernizing leader of republican Turkey.” 
  8. ^ a b v „A secularist’s lament”. The Economist. 25. 2. 2012. Pristupljeno 17. 3. 2013. 
  9. ^ Glyptis 2008, str. 356.
  10. ^ Bali, Rıfat N. (2007). New documents on Atatürk: Atatürk as viewed through the eyes of American diplomats. Isis Press. str. 32. 
  11. ^ Seibert, Thomas (16. 8. 2011). „Some Turks ready to abolish law that protects memory of Ataturk”. The National. Pristupljeno 13. 7. 2013. 
  12. ^ Kaya, Mehmed S. (2009). The Zaza Kurds of Turkey: A Middle Eastern Minority in a Globalised Society. London: Tauris Academic Studies. str. 209. ISBN 9781845118754. 
  13. ^ Finkel, Andrew (2012). Turkey: What Everyone Needs to Know. New York: Oxford University Press. str. 32. ISBN 9780199733040. 
  14. ^ „Turkish court bans YouTube access”. BBC News. 7. 3. 2007. Pristupljeno 13. 7. 2013. 
  15. ^ „Turkey pulls plug on YouTube over Ataturk 'insults'”. Guardian. 7. 3. 2007. Pristupljeno 21. 3. 2013. 
  16. ^ „Turkey seeks names of YouTube's Ataturk insulters from U.S. gov't”. Hürriyet Daily News. 2008. Pristupljeno 13. 7. 2013. 
  17. ^ „Turkey lifts YouTube ban”. CNN. 1. 11. 2010. Pristupljeno 13. 7. 2013. 
  18. ^ Bainbridge, James (2009). Turkey (11th izd.). Footscray, Victoria: Lonely Planet. str. 40. ISBN 9781742203867. 
  19. ^ EĞRİKAVUK, IŞIL (9. 1. 2011). „Unaesthetic Atatürk monuments remain taboo in Turkey”. Hurriyet. Pristupljeno 21. 3. 2013. 
  20. ^ Navaro-Yashin, Yael (2002). Faces of the State: Secularism and Public Life in Turkey. Princeton: Princeton University Press. str. 89. ISBN 9780691088457. „Today the statue that is most frequently encountered all over Turkey is still that of Ataturk.” 
  21. ^ Üngör, Ugur Ümit (2011). The Making of Modern Turkey:Nation and State in Eastern Anatolia, 1913-1950. Oxford University Press. str. 180. ISBN 9780191640766. „Mustafa Kemal Atatürk was the central focus of public manifestations of memory. Sculptures of him spread across the country in a matter of years and well before his death adorned every main square in the country.” 
  22. ^ „Atatürk bust erected in Budapest, immediately vandalized”. ALL HUNGARY NEWS. 8. 10. 2012. Arhivirano iz originala 4. 3. 2016. g. Pristupljeno 17. 3. 2013. 
  23. ^ Suter, Leanne. „Carson City Council nixes controversial sculpture of Turkey president”. abc7.com. WJLA-TV. 
  24. ^ „Atatürk memorial proposal rejected in Los Angeles”. cihan.com.tr. Cihan News Agency. 6. 3. 2015. Arhivirano iz originala 9. 3. 2015. g. 
  25. ^ „Carson City Council Unanimously Rejects Ataturk Monument Measure”. Asbarez. 4. 3. 2015. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ататурков_култ_личности&oldid=26814898”