Блажени чкаљ
| Cnicus benedictus | |
|---|---|
| |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| (nerangirano): | |
| (nerangirano): | |
| (nerangirano): | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Potporodica: | |
| Pleme: | |
| Rod: | Cnicus |
| Vrsta: | C. benedictus
|
| Binomno ime | |
| Cnicus benedictus L.
| |
| Sinonimi[1] | |
| |
Blaženi čkalj (Cnicus benedictus) biljka je iz familije Asteraceae. Njeno prirodno stanište je Mediteranski region, od severa Portugalije do juga Francuske i istočno do Irana.
Narodna imena[uredi | uredi izvor]
Babino zelje, benedikta, Benediktova loza, biskupova brada, Kraljevac, meki trn, pitomi čkalj, sveta sikavica, blaženi čkalj.[2]
Opis[uredi | uredi izvor]
U odnosu na srodne vrste blaženi čkalj je lako prepoznatljiv. Cela biljka (i stabljika i listovi) je gusto maljava. Stabljika je uspravna i obično gušće razgranata, visoka do 50-60 cm. Listovi kožasti, sa jakim venama, bodljikavog oboda, duguljasti. Listovi pri dnu veći (oko 30 × 8 cm), ostali srednje veliki, rastu sve do glavice koja se gubi u vencu listova modifikovanih brakteja - karakteristična odlika biljke. Bazalni listovi rastu na drškama, ostali na kraćim peteljkama a prema gore su blago sedeći i krilasti obuhvataju stabljiku. Glavica je mala, cevasta, zupčasta, obično stoji pojedinačna na vrhu grana, velika je 3-4 cm. Centralni zrakasti cvetovi su žuti do bledožute. Listići čašičnim ljuspe involukruma (filarije) crepasto raspoređene u 4-5 reda; spoljne filarije jajaste, oko 10 × 5 mm, listolike, oštra vrha sa 3-6 mm dugom bodljom; centralne filarije eliptično-lancetaste, oko 15 × 3-6 mm, sa vrhom koji završava u češljastoj bodlji; unutrašnje filarije širokolinearne, oko 20 × 2,5 mm. Ahenija cilindrična, oko 8 mm duga, upadljivo rebrasta, gola, sa vrhom koji ima nazubljen rub. Papus je krut, složen iz iše perifernih elemenata. Cvetanje u junu i julu.[3]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Cnicus potiče od grčke reči knizein, što znači "mučenje" i odnosi se na trnje biljke. Stara nomenklatura Carduus znači "čičak", pod čijom familijom je biljka ranije klasifikovana. Ime vrste Benediktus je predmet cpekulacija. S jedne strane, značenje "blagoslovio" se može odnositi na moć lekovitosti biljke, s druge strane, ona se može odnositi na Benediktince koji su koristili biljku u srednjem veku za borbu protiv kuge. U 17. veku, Matiolus je pisao o blagoslovenom čičku: "... jedva da postoji bolji lek za rak i druge truležne rane." Kancerogene izrasline su spolja ispirane "kardobenediktinskom" vodom i posipane zgnječenom biljkom.[4]
Biljka je široko uzgajana u srednjem veku u Evropi. Njenu upotrebu u lekovite svrhe pominje čak i Šekspir u svojoj predstavi "Mnogo buke ni oko čega ".[5] Bila je veoma važna među mnogim herbalistima iz tog perioda.
Rasprostranjenost[uredi | uredi izvor]
Ima je na području Mediterana, na Alpima, u Zapadnoj Aziji i Severnoj Africi.
Hemijski sastav[uredi | uredi izvor]
Gorki xeterozidi (knicin i drugi).
Medicinska upotreba[uredi | uredi izvor]
U savremenoj upotrebi, blaženi čkalj se može koristiti pripremljen kao čaj za gubitak apetita i varenja; za lečenje prehlade, kašlja, groznice, bakterijskih infekcija, i dijareje. Takođe se koristi kao diuretik za povećanje izmokravanja i za poboljšanje protoka mleka kod dojilja. Neki natapaju gazu biljkom i pribijaju ga na kožu za lečenje čireva, rana, i sl.
U prehrambenoj proizvodnji se koristi kao aroma u alkoholnim pićima.[6]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „The Plant List”.
- ^ Lečenje biljem, Tucakov Jovan. str. 240.
- ^ „Centaurea benedicta (L.) L.”. Arhivirano iz originala 17. 11. 2016. g. Pristupljeno 16. 11. 2016.
- ^ A.Vogel: Plant Encyclopaedia > Cnicus benedictus (Blessed Thistle) | A.Vogel
- ^ Šekspir V ., "Mnogo buke ni oko čega"; izdanje na engleskom jeziku, London: "Oxford University Press"; 1914.
- ^ BLESSED THISTLE: Uses, Side Effects, Interactions and Warnings - WebMD
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Cnicus Benedictus.—Blessed Thistle
- Spotted thistle entry in the public domain NCI Dictionary of Cancer Terms