Božidar Kovačević

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe, pogledajte Božidar Kovačević (višeznačna odrednica).
Božidar Kovačević
Fotografija Kovačevića iz 1927.
Datum rođenja(1902-08-26)26. avgust 1902.
Mesto rođenjaStudenica, Kraljevina Srbija
Datum smrti21. maj 1990.(1990-05-21) (87 god.)
Mesto smrtiBeograd, SFR Jugoslavija

Božidar Kovačević (Studenica, 26. avgust 1902 — Beograd, 21. maj 1990) bio je pesnik, esejista, prevodilac, profesor Druge muške gimnazije i upravnik arhiva Srpske akademije nauka i umetnosti. Njegov legat i zaostavština nalaze se u Udruženju za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju „Adligat”.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je u činovničkoj porodici koja se seli u Beograd kada je bio beba.[1] Njeogov otac Petar bio je činovnik u Upravi monopola. Petar je bio osuđen na 20 godina robije zbog veza sa Ivandanjskim atentatom na kralja Milana. Majka Leposava je završila domaćičku školu. Božidar je osnovnu školu završio u Beogradu, gde je 1921. godine završio i Treću mušku gimnaziju. Diplomirao je jugoslovensku i svetsku književnost na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Kao stipendista francuske vlade na Sorboni je studirao francusku književnost i rusku književnost, istoriju u sociologiju u periodu od 1930. do 1931. godine.[2] Za književnost se zanteresovao nakon što mu je komšija pisac Dragutin Ilić poklonio knjigu.[3] Kovačević je prvo radio kao pisar-dnevničar Narodne skupštine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1923-1928), a potom kao suplent beogradske Druge muške gimnazije (1928-1931) i muške realke u Kragujevcu (1931-1933). Godine 1933. postao je profesor Druge muške gimnazije. Od 1939. do 1941. bio je prvi put član uprave Srpskog književnog glasnika[2]. Bio je vaspitač prestolonaslednika Petra II Karađorđevića u periodu 1938–1939.[4]

Za vreme nemačke okupacije, bio je u logoru na Banjici, zato što je odbio da potpiše „Apel srpskom narodu”.[4]

O danima provedenim u logoru na Banjici zapisao je:

Nisam osobito hrabar, ali pošto su 11 (jedanaest) Kovačevića pali u ratovima od 1912. do 1918. godine bio sam spreman i da izgubim život, ali nikako obraz. Bio sam uveren da pod jarmom neprijatelja ne treba svojim radom davati nikakav privid da je u zemlji sve normalno, a ovamo o kandelabrima nasred prestonice vise obešeni Srbi... Preživeo sam te godine veoma teško, uglavnom na kačamaku, pa i njega nije bilo dovoljno. Deca su mi jela i magareće meso, ali se nikad, mirno kažem, apsolutno nikad, nisam ogrešio o vernost otadžbini. Vodio me duh moga oca koji je, boreći se protiv tiranije kralja Aleksandra Obrenovića, osuđen na dvadeset godina robije, pošto je, u stvari izbegao streljanje samo intervencijom velikih sila.[5]

Posle rata, tačnije 1946. godine, postao je referent za književnost i likovne umetnosti pri Ministarstvu prosvete. Dve godine kasnije postao je saradnik Instituta književnosti, a 1954. i saradnik Arhiva SANU. Od 1955. do 1968. bio je upravnik Arhiva SANU,  noseći zvanje naučnog saradnika i naučnog savetnika.Po drugi put je postao član uprave Srpske književne zadruge 1945. godine i na tom položaju je ostao sve do 1958. godine. Bio je i sekretar Glasnika SAN, član Saveza književnika Srbije, član izdavačkog saveta Prosvete (1948-1956).[2]

Još kao gimnazijalac bio je jedan od osnivača kluba beogradskih srednjoškolaca Novi naraštaj. Bio je i jedan od osnivača Akademskog pozorišta u Beogradu. Uređivao je sledeće časopise: Buktinja, Ferijalac, Srpski književni glasnik, Naša domovina, Književnost. Sarađivao je u gotovo svim književnim časopisima, često koristeći pseudonime. Pisao je pesme, pripovetke, romane, eseje. Njegov teorijski programski tekst Boj Apolonov sa Marsijem bio je vrlo zapažen između dva svetska rata. Prevodio je književna dela sa latinskog, francuskog, ruskog. Sa druge strane, njegova dela su prevođena na bugarski, češki, slovački, nemački, engleski, mađarski, ruski i slovenački jezik. Milan Bajšanski je komponovao melodije na tekst dve Kovačevićeve pesme: Mene je majka rodila i Dok ulica spi.[2][6][7]

Pisao je o brojnim činostima iz kulturnog i književnog života, posebno o autorima koji su bili skrajnuti ili zaboravljeni. Pisao je i o: Đurđu Dragišiću, Marku Maruliću, Ahmetu Hercegoviću, Savi Vladislaviću, Stjepanu Zanoviću, mitropolitu Stefanu Stratimiroviću, Gerasimu Zeliću, Petru Runjaninu, Antunu Sorkovčeviću, Stefanu Stefanoviću, pretečama beogradskog stila (Stefanu Živkoviću, proti Mateji Nenadoviću i njegovom sinu Ljubomiru), Nićiforu Ninkoviću, Đorđu Markoviću Koderu, Sofiji i Svetozaru Vujiću, Jovanu Subotiću, Jovanu Iliću, Lazaru Komarčiću, Luki Sariću, Dragiši Stanojeviću, Ljudevitu Vuličeviću, čiča Iliji Stanojeviću, Tadiji Kostiću, Belušu Jakšiću, Jaši Prodanoviću, Živojinu Balugdžiću, Todoru Popoviću, Danici Marković, Stojanu Živadinoviću, Delfi Ivanić, Stevanu Jakovljeviću, Siniši Kordiću, Milanu Jovanoviću Stojimiroviću, Zvonimiru Šubiću.[8]

Zahvaljujući Kovačeviću javnost i kritika su ponovo spoznali i počeli da se bave delom Đorđa Markovića Kodera.[8]

Priredio je delo „Smrt Uroša V“ Stefana Stefanovića 1951. godine.

Završno sa 2014. izašle su četiri knjige njegovih izabranih dela.[8]

Legat Božidara Kovačevića[uredi | uredi izvor]

Njegov legat nalazi se u Udruženju za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju „Adligat”.[4]

Deo Kovačevićeve biblioteke poklonila je njegova ćerka Tijana Kovačević, zahvaljujući zalaganju osnivača Adligata Srđana Stojančeva.[4]

Među poklonjenim materijalima nalazi se obiman fond francuske književnosti na francuskom, gde je proveo godinu dana kao stipendista.[4]

Dela[uredi | uredi izvor]

  • Najveći sevap, pripovetke, 1928.
  • Miris vekova, pripovetke, 1932.[9]
  • O helenskoj tragediji, ogled s jednim osvrtom na naš narodni duh, 1932.
  • Vuk, prigodna drama, 1937.
  • Milan Rakić, 1938.
  • Pesme, 1938.
  • Iz prošlosti, članci i ogledi, Srpska književna zadruga, Beograd 1949.
  • Esnafski ljudi, pripovetke, 1952.
  • Dositej Obradović u Prvom srpskom ustanku, Prosveta, Beograd 1953.
  • Njegoš : život i rad, Narodna knjiga, Beograd 1953.
  • Sluga Danilo i druge pripovetke, Narodna knjiga, Beograd 1955.
  • Zaustavljeni talas, pesme, Prosveta, Beograd 1956.
  • Miris vekova, zbirka pripovedaka objavljena posthumno, Prometej, Beograd 2010.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Božidar Kovačević | Poezija suštine”. www.poezijasustine.rs. Pristupljeno 2020-11-19. 
  2. ^ a b v g Srpski biografski rečnik. Knj. 5, Kv-Mao. Novi Sad: Matica srpska. 2011. str. 114—115. ISBN 978-86-7946-085-1. 
  3. ^ „Davno zaboravljeni srpski pisci”. Politika Online. Pristupljeno 2020-11-19. 
  4. ^ a b v g d „Biblioteka Božidara Kovačevića” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-11-19. 
  5. ^ Jevtić, Miloš (1983). „Razgovor sa Božidarom Kovačevićem”. Časopis za književnost, umetnost, nauku i kulturu RAŠKA. 19: 84. 
  6. ^ „Božidar Kovačević”. www.prometej-beograd.rs. Pristupljeno 2020-11-19. 
  7. ^ Serbia, RTS, Radio televizija Srbije, Radio Television of. „Trezor: Godišnjice”. www.rts.rs. Pristupljeno 2020-11-19. 
  8. ^ a b v „Davno zaboravljeni srpski pisci”. Politika Online. Pristupljeno 2020-11-19. 
  9. ^ Milovanović, Miodrag (2016). Srpska naučna fantastika. Beograd: Everest media. str. 48—49. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Ikona za klice

Ovaj biografski članak je klica. Možete doprineti Vikipediji tako što ćete ga proširiti.

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Божидар_Ковачевић&oldid=27411508”