Vasa Pomorišac

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Vasa Pomorišac
Lični podaci
Datum rođenja(1893-12-15)15. decembar 1893.
Mesto rođenjaModoš, Austrougarska monarhija
Datum smrti9. septembar 1961.(1961-09-09) (67 god.)
Mesto smrtiBeograd, FNR Jugoslavija
Iskušenje sv. Antonija, ulje na platnu (Muzej savremene umetnosti)
Čežnja za otadžbinom, ulje, 1918. (Vojni muzej u Beogradu)
Kompozicija, ulje na platnu, 1939. (Narodni muzej Zrenjanin)

Vasa Pomorišac (Modoš, 15. decembar 1893 — Beograd, 9. septembar 1961) bio je srpski slikar, univerzitetski profesor i likovni kritičar. Pomorišac je bio profesor Likovne akademije i Akademije primenjenih umetnosti u Beogradu. Povremeno se bavio likovnom kritikom. Uz Milenu Pavlović Barili je najviše poštovan u istoriji rane srpske moderne.[1]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Pomorišac je bio Banaćanin, rođen u Modošu (Jaši Tomiću) 1893. godine. Umetničko školovanje započinje od 1905. do 1911. godine u ateljeu sugrađanina Stevana Aleksića. Godine 1913 — 1914. u Minhenu pohađa Akademiju likovnih umetnosti. Bio je stipendista Matice srpske.[2]

Mobilisan je 1914. godine ali se odmah predaje Rusima. Posle rata dolazi u Zagreb 1919. godine gde se upisuje na Akademiju za umjetnost i umjetni obrt, kod prof. Ljube Babića i Ferda Kovačevića. Iste godine prelazi u Beograd gde se upisuje u Umetničko zanatsku školu. U London odlazi 1920. gde studira na Kraljevskoj akademiji St. Martin's School of Art zatim se vraća u Beograd gde živi od 1925. do 1935. godine, kada priređuje prve samostalne izložbe. Često odlazi iz Beograda na putovanja u Italiju, Francusku i Englesku.

U Parizu boravi između 1935. i 1939. godine.[3] Predavao je u Kraljevskoj umetničkoj školi u Beogradu,[4] a kasnije je postavljen i za profesora Akademije likovnih umetnosti u Beogradu 1942. a 1950. za profesora Akademije primenjenih umetnosti u Beogradu.

Od 1919. godine učestvovao na brojnim kolektivnim izložbama u zemlji i inostranstvu. Njegovi radovi su izlagani u Londonu, Barseloni, Minhenu, Amsterdamu, Briselu itd.

Sa Živoradom Nastasijevićem u Beogradu 1930. godine osniva grupu „Zograf“ koja je postojala do 1940. godine. Udruženje kvalifikovanih likovnih umetnika u Beogradu formira 1926. godine. Od 1940. je član Udruženja „Lada“, a 1944. godine postaje član Udruženja likovnih umetnika Srbije (ULUS).

Uradio je sliku nemalog formata, sa motivom Banović Strahinje (1936).[5]

Dodeljena mu je Srebrna medalja Udruženja francuskih umetnika.[2]

Dela mu se nalaze u brojnim privatnim kolekcijama po Srbiji, bivšoj Jugoslaviji i Evropi, kao i u i u državnoj kolekciji Muzeja Viktorije i Alberta u Londonu.[2]

Bio je otac dva sina.[2]

Slikarstvo[uredi | uredi izvor]

Vasa Pomorišac je verovao da je umetnost organski deo društva. Ona mora biti utemeljena u tradicionalnom stvaralaštvu i takva se suprotstaviti modernizmu koji je stran našem kulturnom mentalitetu. Grupa „Zograf“ je oformljena oko ove ideologije i u njoj su bili umetnici iste ili slične orijentacije - slikari Živorad Nastasijević, Zdravko Sekulić, Josip Car, Ilija Kolarović, Svetolik Lukić, Radmila Milojković i arhitekte Bogdan Nestorović i Branislav Kojić. Modernistička kritika ih je doživljavala kao nacionalni anahronizam i stoga neprimerene novom vremenu. Pomorišac je naročito isticao svoju privrženost prošlosti, srpskoj i vizantijskoj, koju je dobro poznavao i koju je u duhovnom smislu unosio u svoje slikarstvo. Često je kopirao freske iz naših srednjovekovnih crkava i manastira koje je izlagao u Londonu i Parizu. Bio je veoma popularan portretista i u tom žanru se često izražavao. U osnovnom, njegov stilski razvoj se kretao od umerenog konstruktivizma, preko neoklasicizma do hladnog, monohromnog kolorizma. Sasvim je posebna i izdvojena pojava u srpskom slikarstvu između dva svetska rata.

Prvi je naš slikar koji je slikao na staklu. Od njegovih mnogih dela ove vrste, koje je izradio u Beogradu, nakon bombardovanja u Drugom svetskom ratu, ostali su samo vitraži u Starom dvoru i u Hotelu Metropol.[6]

Autor je novčanica, u izdanju Narodne banke Jugoslavije, od 100 dinara, koja nosi datum 15. jul 1934, i od 1.000 dinara, sa datumom 6. septembar 1935. godine, koja nije puštena u promet. Na obe novčanice su predstavljene kompozicije nadahnute nacionalnom istorijom. Autor je i novčanice od 1.000 dinara, muškarac i žena u narodnoj nošnji, sa mnoštvom detalja i simbola, ali mračnog kolorita, koja nosi datum 1. maj 1942, u izdanju Srpske narodne banke, za vreme okupacije.[6]

Samostalne izložbe[uredi | uredi izvor]

Likovne kritike[uredi | uredi izvor]

  • 1927 Slikar Stevan Aleksić, Raška, god. I, br. 56, Beograd
  • 1927 Umetnička izložba Živorada Nastasijevića, Književna kritika, 2. decembar, br. 1. str. 4-5, Beograd
  • 1928 Izložba Stjepana Bakovića, Književna kritika, 2. januar, br. 2-3. str. 5, Beograd
  • 1928 Izložba Ljube Ivanovića, „Lade“, Život i rad, april, god. I, sv. 3. str. 324-236, Beograd
  • 1928 Ivan Radović, Život i rad, april, god. I, sv. 4. str. 313-314, Beograd
  • 1928 Kriza naše likovne umetnosti, Letopis Matice srpske, maj, god. CII, knj. 316, sv. 2. str. 259-263, Novi Sad
  • 1928 Izložba skulptura u gravura Riste Stijovića, Život i rad, jun, god. I, sv. 6. str. 478-479, Beograd
  • 1928 Naša slava Uroš Predić, Banatski glasnik, god. II, br. 6-8, Zrenjanin
  • 1929 O našoj srednjovekovnoj umetnosti, Radio Beograd, maj, Beograd
  • 1929 Naše umetničke manifestacije - Posle jesenje izložbe u salonu Cvijeta Zuzorić, Društvena obnova, 17. septembar, god. I, br. 2, s, 11-12, Beograd
  • 1930 Dve značajne izložbe, Društvena obnova, 2. februar, god. II, br. 5. str. 12-13, Beograd
  • 1930 II Proletnja Izložba Jugoslovenskih umetnika u Umetničkom Paviljonu, Beogradske opštinske novine, 25. jun, god. XLVIII, br. 13. str. 666-670, Beograd
  • 1930 Velika ruska izložba, Društvena obnova, februar, br. 13. str. 12-13, Beograd
  • 1933 Kako gledati umetničko delo, Kolarčev narodni univerzitet, februar, Beograd
  • 1953 Mozaik, Mozaik, septembar-oktobar, god. I, br. 1, Beograd

Bibliografija (izbor)[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „POGLED ISKOSA: Pomorišac moderni tradicionalista”. NOVOSTI (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-02-23. 
  2. ^ a b v g Dimitrijević, Milica. „Sto dela Vase Pomorišca u Galeriji Matice srpske”. Politika Online. Pristupljeno 2023-10-20. 
  3. ^ "Pravda", Beograd 1937. godine
  4. ^ Jovičić 2013, str. 10-11
  5. ^ „POGLED ISKOSA: Pomorišac moderni tradicionalista”. NOVOSTI (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-02-23. 
  6. ^ a b Stojanović 1996, str. 39.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Васа_Поморишац&oldid=27827936”