Велики детлић
| Veliki detlić | |
|---|---|
| |
| Mužjak velikog detlića
| |
Naučna klasifikacija 
| |
| Domen: | Eukaryota |
| Carstvo: | Animalia |
| Tip: | Chordata |
| Klasa: | Aves |
| Red: | Piciformes |
| Porodica: | Picidae |
| Rod: | Dendrocopos |
| Vrsta: | D. major
|
| Binomno ime | |
| Dendrocopos major | |
| Podvrste | |
|
14, vidi tekst | |
| |
| Rasprostranjenost velikog detlića | |
| Sinonimi | |
|
Picus major Linnaeus, 1758 | |
Veliki detlić (lat. Dendrocopos major) vrsta je ptice iz porodice detlića. Ime roda Dendrocopos je kombinacija dve starogrčke reči, dendron koja označava drvo i kopos što znači upadljiv. Reč major potiče iz latinskog jezika i znači velik, krupan.[2]
Opis[uredi | uredi izvor]
.jpg)
Dužina tela od vrha repa do vrha kljuna je od 20 do 26 centimetara, a raspon krila je između 38 i 44 centimetara. Masa ptice je od 66 do 98 grama. Najčešći je od svih crno-belih evropskih detlića. Od seoskog detlića se razlikuje po jarkocrvenom podrepku koji jasno odudara od belog stomaka i po odsustvu uzdužnih crnih pruga na bokovima. Ipak, najsigurnija razlika između ove dve vrste je crna vratna pruga koja je kod velikog detlića spojena sa temenom, dok kod seoskog nije. Zabeležena je pojava hibridizacje sa seoskim detlićem, pa treba biti oprezan prilikom identifikacije. Na ramenima ima dve velike, bele, ovalne šare po kojima se izdvaja od planinskog detlića. Polni dimorfizam je prisutan. Odrasli mužjak ima crveni kvadratić na potiljku koji ženka nema, dok je teme kod oba pola crno. Mlade jedinke imaju skroz crveno teme, pa se mogu pomešati sa srednjim detlićem, ali se od njega razlikuju po crnoj obrvi i crnim „brkovima” koji dolaze skroz do osnove kljuna. Leti pravolinijski, sa naizmeničnim skupljanjem i širenjem krila.[3][4]
Rasprostranjenost i stanište[uredi | uredi izvor]
Široko rasprostranjena vrsta ptice čiji areal obuhvata skoro celu Evropu, šume oko Kavkaza, Sibir, pa sve do Kamčatke, Japana i istočnog dela Kine.[5] Gnezdi se u svim tipovima šumskih staništa, od listopadnih preko mešovitih, pa sve do četinarskih šuma. Posebno je čest u šumama smrče i bora. Naseljava i veće parkove, šikare, plantaže maslina, topola i hrasta plutnjaka u Severnoj Africi. Gnezdeće duplje su nalažene u jovi i rododendronu u severnom Mjanmaru.[3][6]
Podvrste[uredi | uredi izvor]
Na svetu postoji 14 podvrsta velikog detilića i svaka ima drugačije rasprostranjenje:
- D. m. major - Naseljava Skandinaviju, zapadni Sibir do Urala, Poljsku i severnu Ukrajinu.
- D. m. brevirostris - Naseljava područje od zapadnog Sibira do Ohotskog mora na istoku, preko Tjen Šana i Mongolije, pa sve do reke Amur i severoistočne Kine na jugu.
- D. m. kamtschaticus - Naseljava Kamčatku i severnu obalu Ohotskog mora.
- D. m. pinetorum - Naseljava Irsku, Veliku Britaniju, Francusku, centralnu Evropu do Volge na istoku i Italije na jugu, Balkansko poluostrvo, Tursku, južnu Ukrajinu i Kavkaz.
- D. m. hispanus - Naseljava Pirinejsko poluostrvo.
- D. m. harterti - Naseljava Sardiniju i Korziku.
- D. m. canariensis - Naseljava ostrvo Tenerife i zapadna ostrva Kanarskog arhipelaga.
- D. m. thanneri - Naseljava ostrvo Gran Kanarija i istočna ostrva Kanarskog arhipelaga.
- D. m. mauritanus - Naseljava Maroko.
- D. m. numidus - Naseljava sever Alžira i Tunis.
- D. m. poelzami - Naseljava područje oko Kaspijskog jezera.
- D. m. japonicus - Naseljava jugoistočni Sibir, severoistočnu Kinu, Sahalin, Kurilska ostrva, ostrva Hokaido i Honšu u Japanu, pa sve do Severne Koreje na jugu.
- D. m. stresemanni - Naseljava područje centralne Kine, na jugu do jugoistočnog Tibeta, severne Indije, severnog Mjanmara i oblasti Junan u Kini.
- D. m. cabanisi - Naseljava južni Hejlungđang, istok Mjanmara, sever Laosa i Vijetnama i ostrvo Hajnan.[4]
Prema rezultatima analiza mitohondrijalne DNK, neke od podvrsta kao što su D. m. poelzami, D. m. japonicus i D. m. cabanisi ispunjavaju uslove da budu priznate kao posebne vrste. Uprkos svojoj drugačijoj pojavi izgleda da je podvrsta D. m. canariensis blisko srodna nominalnoj podvrsti D. m. major.[7][8]
Biologija[uredi | uredi izvor]
Ishrana obično zavisi od godišnjeg doba ili tipa staništa. Pretežno se hrani beskičmenjacima i njihovim larvama, račićima, školjkama, ali i lešnicima, orasima, žirevima, pupoljcima, smolom drveća, voćem. Tokom zime iz šišarki četinara vadi semenje koje jede. Nije redak slučaj ni da pljačka gnezda, hraneći se jajima ili mladuncima drugih ptica. Stanarica je, ali severne populacije povremeno migriraju. Tertorije zauzimaju u rano proleće, a obeležavaju je tzv. „dobošanjem”, brzim kucanjem u suvu granu koja oscilira i stvara zvuk. Monogamni su i oba pola svake godine dube novu gnezdeću duplju u živom ili mrtvom stablu. Otrvor duplje ima prečnik 5-6 centimetara, a na jajima leže u periodu od sredine aprila do juna. U leglu polaže od 4 do 8 jaja, najčešće 5 do 7. U rupama u stablima kao što su stara gnezda detlića se može useliti veliki broj vrsta ptica kao što su: senice, muharice, brgljez, obična crvenrepka i mnoge druge. Ornitolozi procenjuju da evropska populacija broji između 12 900 000 i 19 300 000 gnezdećih parova, a trend populacije je u porastu.[6][3]
Ugroženost[uredi | uredi izvor]
Fragmentacija staništa kao što je seča šuma može ugroziti lokalne populacije. Zbog eksploatacije borovih šuma na Kanarskim ostrvima, podvrste Dendrocopos major canariensis i Dendrocopos major thanneri su najranjivije. Oštre zime takođe mogu uzrokovati smrtnost jedinki ove vrste.[6]
Veliki detlić u Srbiji[uredi | uredi izvor]
.jpg)
U prošlosti česta i verovatno najbrojnija vrsta detlića. U savremenom periodu je gnezdarica u svim regionima i ravnomerno je rasprostanjen u svim delovima Srbije. Naseljava sve tipove prirodnih i sađenih šumskih sastojina, mozaične predele i naselja u svim visinskim zonama, od nizije do gornje šumske granice. Uglavnom odsustvuje kao gnezdarica iz obešumljenih delova Vojvodine, dok je čest i brojan na seobi i tokom zime. Najbrojniji je u listopadnim šumama.[9]Procenjuje se da se u Srbiji gnezdi između 140 000 i 210 000 gnezdećih parova, a brojnost populacije je ocenjena kao stabilna.[10]Na teritoriji Specijalnog rezervata prirode „Zasavica" je zabeleženo 382 teritorije ove vrste.[11]
Galerija[uredi | uredi izvor]
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ BirdLife International (2016). „Dendrocopos major”. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2019.3. International Union for Conservation of Nature. Pristupljeno 12. 12. 2019.
- ^ Jobling, James A (2010). The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. London: Christopher Helm. str. 133, 238. ISBN 978-1-4081-2501-4.
- ^ a b v Svensson 2010
- ^ a b „Great Spotted Woodpecker (Dendrocopos major)”. HBW.
- ^ „Great Spotted Woodpecker (Dendrocopos major) - Distribution map”. Data Zone.
- ^ a b v „Great Spotted Woodpecker (Dendrocopos major)”. Data Zone.
- ^ del Hoyo, Josep; Elliott, Andrew; Sargatal, Jordi; Christie, David A; de Juana, Eduardo, ur. (2013). „Great Spotted Woodpecker (Dendrocopos major)”. Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions. Pristupljeno 14. 12. 2016. [Pretplata neophodna (pomoć)].
- ^ Gorman 2014, str. 265–267
- ^ Šćiban, M., Rajković, D., Radišić, D., Vasić, V. i Pantović, U. (2015):Ptice Srbije — kritički spisak vrsta. Pokrajinski zavod za zaštitu prirode i Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije, Novi Sad.
- ^ „Veliki detlić (Dendrocopos major)”. BioRas. Arhivirano iz originala 18. 06. 2020. g. Pristupljeno 17. 09. 2019.
- ^ Šćiban, M. (2017): Atlas ptica gnezdarica Zasavice. Pokret gorana Sremske Mitrovice, Sremska Mitrovica
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Jobling, James A (2010). The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. London: Christopher Helm. str. 133, 238. ISBN 978-1-4081-2501-4.
- Svensson, Lars (2010). Collins Bird Guide: The Most Complete Guide to the Birds of Britain and Europe (2 izd.). Harper Collins. ISBN 978-0-00-726814-6.
- Jobling, James A. (2010). The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. London: Christopher Helm. str. 108, 170. ISBN 978-1-4081-2501-4.
- Šćiban, Marko; Rajković, Draženko; Radišić, Dimitrije; Vasić, Voislav; Pantović, Uroš (2015). Ptice Srbije - kritički spisak vrsta (prvo izd.). Novi Sad: Pokrajinski zavod za zaštitu prirode i Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije. str. 107.
- Šćiban, Marko (2017). Atlas ptica gnezdarica Zasavice (prvo izd.). Sremska Mitrovica: Pokret gorana Sremske Mitrovice. str. 90. ISBN 978-86-81024-02-7.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Državne | |
|---|---|
| Ostale | |
