Vitoševac
Vitoševac | |
|---|---|
 Centar Vitoševca | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Nišavski |
| Opština | Ražanj |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 1277 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 44′ 21″ S; 21° 34′ 28″ I / 43.739166° S; 21.574333° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 276 m |
.svg)  Vitoševac Vitoševac na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 37213 |
| Pozivni broj | 037 |
| Registarska oznaka | NI |
Vitoševac je naselje u Srbiji u opštini Ražanj u Nišavskom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 1277 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 1535 stanovnika). Selo Vitoševac je dobilo naziv po potoku Vitoš koji se nalazi u centru sela. Vitoševac je udaljen 15km od Ražnja, 25km od Paraćina, 34km od Kruševca, a 69km od Niša. Vitoševac se nalazi na oko 500 metara nadmorske visine ispod planine Bukovik, i prostire se na prostoru od 3279,08 hektara. Selo pripada planinskom području sa umereno toplim letnjim danima i hladnom, ali kratkom zimom.
U Vitoševcu je pronađena statueta iz doba venčanske kulture i srebrna narukvica sa predstavom zmijske glave. Ovi predmeti se čuvaju u muzejima u Beogradu i Nišu.
Vitoševac je prvo selo na teritoriji bivše Jugoslavije koje je dobilo ambulantu posle Ražnja. Ova ambulanta je opšta i stomatološka, a u njoj se nalazi i prostorija za analizu krvi. U Vitoševcu postoji osnovna škola već 140 godina, a 1970. godine je slavila 105 godina postojanja.
Ovde se nalaze Zapis hrast kod crkve (Vitoševac), Zapis Nikolića hrast (Vitoševac), Zapis Stojanovića klen (Vitoševac), Zapis Popovića hrast (Vitoševac) i Zapis orah kod česme (Vitoševac).
Istorija[uredi | uredi izvor]
 | Ovaj članak možda zahteva čišćenje i/ili prerađivanje kako bi se zadovoljili standardi kvaliteta Vikipedije. |
Istorijat arheoloških istraživanja "Narodni Muzej Beograd" Vitoševački arheološki lokalitet Lukicki breg, istraživanje vršeno 1960. godine, pronađeni predmeti"Statueta iz doba vinčanske kulture i srebrna narukvica sa prestavom zmiske glave, ovi predmeti se nalaze u Muzejima u Beogradu,Nišu ili Kruševcu. Prvi tragovi govore govore o postojanju Naselja još iz doba Vinčanske kulture.
Postoje pisani tragovi kako je nastalo naselje Vitoševac.
Potom su Rimljani osnovali grad u obliku troprste ruke, od kojih je najduži "prst" bio onaj ispod Vitoševca prema Grabovu, drugi prema Smilovcu, a treći ispod Pločnika prema Mađaru. Naselje je bilo locirano u dolini zbog gravitacionog vodosnabdevanja, a posle velike poplave stanovništvo se razbežalo po okolnim brdima, te su tako nastala gotovo sva sela u ovom okruženju.Prvi pisani trag o postojanju Vitoševca pod ovim imenom je iz 1453. godine, gde se pominje kao "Merza":"pusto selo, bez stanovništva, pobeglo pred Turcima ili stradalo od kuge" .[1]
Postoje dve legende kako je naselje Vitoševac dobilo ime.Prva glasi: Da su ove naše tada puste prostore naselili stanovnici planine Vitoša iz današnje Bugarske i tako je naselje dobilo ime od planine Vitoš-evac.Vitoša je jedan od najstarijih nacionalnih parkova ne samo u Bugarskoj, već i na samom balkanu ali i jedan od najstarijih u Evropi.Druga legenda:Da je naselje Vitoševac dobilo ime po potoku Vitoš koji izvire u centru naselja Vitoševac.
Od 1864. godine u naselju Vitoševac postoji Osnovna škola, koja je sagrađena po odluci Kralja Milana Obrenovića, izvor knjiga od Stalaća do Deligrada kroz vekove.fotografija stare škole Dr Miroslava Andrejića, snimljena pred samo rušenje, srušena je nemarom svih nas.
Godine 1893. u Vitoševcu rođen pionir srpskog glumišta Vukašin Vule Pešić, stari meštani govore da je ta porodica imala porodičnu kuću do 1990-ih godina u centru Vitoševca.
Godine 1901. pored Vitoševca naselja prolazila železnička pruga od 1901-1935. Iste godine počela je izgradnja pruge uskog koloseka Cicevac-Sveti Petar, deonica pruge oko 4kilometra prolazila pored naselja Vitoševca, pruga je prestala sa radom 1935. godine, na mestu gde je nekada prolazila PRUGA, sada je atarski put.
Godine 1902. u Vitoševcu lovci se organizuju i biraju prvog presednika lovačkog udruženja Petronija Stanojevića 1862-1947 iz Vitoševca.
Godine 1912,1918.1912 godine počinju Balkanski ratovi, bilo je učesnika u ratovima ali nije nam poznat tačan broj mobilisanih i poginulih ratnika iz Vitoševca.1914 počinje Veliki rat, tačan broj mobilisanih iz Vitoševca nije nam poznat?Iz zarobljeništva se vratio u Vitoševac Iva Rakić iz Vitoševac koji je bio u Nemačkoj od 1914-1918 u gradu Ulm kod Minhena, gde je kod nemačkog farmera obrađivao zemlju.33 Ratnika je poginulo u Velikom ratu iz Vitoševca njihova se imena nalaze na spomen tablu u centru naselja i na Vitoševačkom groblju.Palim ratnicima u prvom svetskom ratu
Iz perioda 1807-1918 godine trenutno u Vitoševcu sačuvano nekoliko kuća i pomoćnih objekata i par kolibi u planini, koji su adaptirani i zadržali su autentičan izgled iz tog perioda.U blizini Vitoševca na više lokacija se nalaze nekoliko stari stabala drveća "Seoski Zapisi"za koje meštani slobodno procenjuju da imaju više od 200godina.
Godine 1920. izdaje se prva knjiga Vitoševčanina Mileta P.Milenovića rođenog 1884godine u Vitoševcu "Pesmarica", učestvovao je u balkanskim ratovima i prvom svetskom ratu.Knjigu je napisao za vreme prvog svetskog rata, objavljena je 1920 godine, primerci se nalaze u muzejima u Beogradu i Nišu.
Godine 1920. sagrađene su neke od vodenica a neke su dosta starije, niko tačno od meštana Vitoševca ne zna kada su bile sagrađene Vodenice, radile su 7 Vodenice, gde su meštani mleli žito, na reci Prčevici i Buđevac(vada)u Vitoševcu poznate kao:Milojkova,Andrejicka,Banicka,Višnjarska,Milenovska,Živanovska i Živadinova Vodenica,.Vodenice su prestale sa radom 1970-ih godina, što zbog niskog vodostaja na rekama, što zbog električnih mlinova, danas nisu u funkciji.
Godine 1922. Vitoševac je prvo seosko naselje u Kraljevini Jugoslaviji za vreme vladavine Aleksandara Karađorđevića dobilo Zdravstvenu Ambulantu. Zdravstvena Ambulanta se nalazila gde se sada nalazi zgrada Pošte.
Godine 1928. u Vitoševcu osniva se zemljoradnička zadruga, o čemu postoje pisani dokumenti iz tog perioda, koja radi do 1941 godine, seoska pijaca i pijačni dan u Vitoševcu sreda gde su meštani Vitoševca i okoline prodavali svoje poljoprivredne proizvode starije je od 100 godina, i stariji meštani pamte da je oduvek sreda pijačni dan u Vitoševcu.
Demografija[uredi | uredi izvor]
U naselju Vitoševac živi 1099 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 47,9 godina (46,7 kod muškaraca i 49,0 kod žena). U naselju ima 376 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,40.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 4 | 8 | ||
| 80+ | 20 | 38 | ||
| 75—79 | 39 | 54 | ||
| 70—74 | 48 | 63 | ||
| 65—69 | 56 | 67 | ||
| 60—64 | 38 | 47 | ||
| 55—59 | 32 | 41 | ||
| 50—54 | 58 | 48 | ||
| 45—49 | 51 | 63 | ||
| 40—44 | 37 | 25 | ||
| 35—39 | 27 | 16 | ||
| 30—34 | 34 | 29 | ||
| 25—29 | 46 | 34 | ||
| 20—24 | 32 | 28 | ||
| 15—19 | 13 | 23 | ||
| 10—14 | 22 | 25 | ||
| 5—9 | 22 | 31 | ||
| 0—4 | 26 | 32 | ||
| Prosek : | 46,7 | 49,0 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 535 | 87 | 392 | 42 | 14 | 0 |
| Ženski | 584 | 39 | 386 | 133 | 24 | 2 |
| UKUPNO | 1.119 | 126 | 778 | 175 | 38 | 2 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 345 | 176 | 0 | 0 | 94 |
| Ženski | 278 | 216 | 0 | 0 | 23 |
| UKUPNO | 623 | 392 | 0 | 0 | 117 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 7 | 13 | 15 | 2 | 15 |
| Ženski | 0 | 0 | 15 | 2 | 2 |
| UKUPNO | 7 | 13 | 30 | 4 | 17 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 0 | 1 | 5 | 3 | 8 |
| Ženski | 0 | 0 | 2 | 8 | 9 |
| UKUPNO | 0 | 1 | 7 | 11 | 17 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 3 | 0 | 0 | 3 | |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 1 | |
| UKUPNO | 3 | 0 | 0 | 4 | |
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Sneg u Vitoševcu -
Stari bunar porodice Mihajlović -
Dvorište sa cvećem 2020.g.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Portal Ćićevac Ražanj (Vitoševac)”.
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
