Pređi na sadržaj

Vladislav Maržik

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Vladislav Maržik
Vladislav Maržik
Lični podaci
Puno imeVladislav Maržik
Datum rođenja(1896-07-11)11. jul 1896.
Mesto rođenjaKraljevo, Kraljevina Srbija
Datum smrti20. april 1981.(1981-04-20) (84 god.)
Mesto smrtiKraljevo, SFR Jugoslavija
Umetnički rad
Poljeslikarstvo
Pravacpostimpresionizam
Uticaji odLjubomir Ivanović

Vladislav Maržik (Kraljevo, 11. jul 1896 — Kraljevo, 20. april 1981) bio je srpski slikar.

Rođen je u porodici češkog porekla. Maržikov otac, dr Josif Maržik, došao je u Srbiju 1876. godine i služio je u sanitetskoj službi srpske vojske. Nakon okončanja Srpsko-turskih ratova (1876-1878) dr Josif Maržik je doneo odluku da ostane u Srbiji. Vladislav Maržik je rođen 11. jula 1896. godine u Kraljevu. Studirao je na Umetničko-zanatskoj školi u Beogradu i na Akademiji u Pragu, pa je samim tim bio prvi školovani slikar u Kraljevu. Radio je i kao scenograf u Kraljevačkom pozorištu i kao konzervator u Narodnom muzeju Kraljevo. Najpoznatiji je po crtežima i slikama na kojima je prikazano staro Kraljevo. Bio je proglašen za zaslužnog građanina Kraljeva 1965. godine. Vladislav Maržik je preminuo 20. aprila 1981. godine u Kraljevu. Njemu u čast Udruženje likovnih umetnika Kraljeva nosi ime „Vladislav Maržik”, a njegovo ime nosi i jedna kraljevačka ulica.

Detinjstvo i obrazovanje[uredi | uredi izvor]

Vladislav Maržik je rođen u Kraljevu 11. jula 1896. godine, kao treće dete dr Josifa Maržika i njegove supruge Eleonore. Na krštenju, održanom u kraljevačkoj crkvi, Vladislavu je kuma bila Danica Radić, ćerka dr Đorđa Radića, upravnika Ratarske škole. Još kao dečak Vladislav je oboleo od encefalitisa. Uplašen da ne izgubi još jedno dete (Vladislavljevi stariji brat i sestra su preminuli u detinjstvu), dr Josif Maržik je u pomoć pozvao svog kolegu i zemljaka dr Jaroslava Kuželja. Iako je Vladislav preživeo, bolest je ostavila trajne posledice. Vladislav je imao slab sluh, zbog čega je imao poteškoća sa govorom, a pored toga je imao i problema sa vidom.[1][2][3]

Vladislav je osnovnu školu završio u rodnom Kraljevu. Prepoznavši njegov talenat, otac šalje četrnaestogodišnjeg Vladislava u Beograd, na Umetničko-zanatsku školu, koju Vladislav pohađa u periodu od 1910. do 1914. godine. Ovo je tada bila jedina umetnička škola u Beogradu. Zbog ratova Vladislav je školu pohađao kao vanredni đak. Vladislav je bio odličan đak, a naročiti afinitet je pokazivao prema crtanju. Pod uticajem mentora Ljubomira Ivanovića Vladislav je razvijao tehniku crtanja olovkom. Njegovi prvi crteži bili su inspirisani kraljevačkim pejzažima i arhitekturom. Nažalost, veliki deo Maržikovih radova iz ovog perioda je nestao tokom Drugog svetskog rata.[4][2][3]

Tokom Prvog svetskog rata i austrijske okupacije Kraljeva, Vladislav je pomagao ocu kao bolničar u vojnoj bolnici. Ubrzo po okončanju rata, Vladislav odlazi u rodnu zemlju svog oca. U jesen 1919. godine Vladislav nastavlja svoje umetničko obrazovanje u Pragu. Na Akademiji u Pragu je kao redovni student u klasi kod Josefa Loukote dobio priliku da dodatno usavrši tehniku crteža, svoje omiljene umetničke forme. Na drugoj godini studija Vladislav je učio kod hrvatskog slikara Vlaha Bukovca, koji je znatno uticao na svog studenta. Međutim, iako je Vladislav upisao treću godinu studija 1921. godine, vratio se u Kraljevo zbog nedovoljno sredstava za dalje školovanje. Tokom svog boravka u Pragu, Vladislav je učestvovao i na VII sokolskom sletu, kao prvi stanovnik Kraljeva koji je to učinio.[5][6][7]

Vladislav Maržik kao nastavnik[uredi | uredi izvor]

Godinu dana nakon povratka iz Praga u Kraljevo, 1922. godine, Vladislav Maržik je dobio posao nastavnika crtanja i lepog pisanja u gimnaziji u Štipu. Dva meseca nakon dolaska u Štip, Vladislav je saznao za smrt svoje majke, za koju je bio vrlo vezan. U Štipu je, pored rada u gimnaziji, dosta radio i kao slikar, slikajući arhitekturu i pejzaže Štipa. U junu 1923. godine je priredio svoju prvu samostalnu izložbu u ovom makedonskom gradu. Početkom naredne školske godine, oktobra 1923. godine, Maržik je bio postavljen za nastavnika veština crtanja i lepog pisanja u kraljevačkoj gimnaziji. Radio je i na dekorisanju škole i pripremi za proslave, a bio je i čuvar školske zbirke za crtanje. Bio je i jedan od vodećih članova Sokola u Kraljevu, pa je otuda i bio određen odlukom predsednika vlade za učesnika na velikom Sveslovenskom sokolskom sletu u Pragu 1926. godine.[8][9][10]

Zbog bolesti koju je preležao u detinjstvu i koja mu je oštetila sluh, Maržik je imao poteškoće u govoru zbog kojih nije polagao državni ispit na kraju školske 1927/28. godine. Ipak, direktor Gimnazije je Maržikov rad kao nastavnika ocenio vrlo pozitivno i izgleda da se nije osvrtao na zaključak školskog inspektora da Maržik nije bio za rad sa decom. Maržik je nastavio da izlaže i tokom rada u kraljevačkoj gimnaziji, kao što je činio i dok je bio nastavnik u Štipu. Međutim, 1930. godine direktor Gimnazije V. Trifunović odlazi na duže bolovanje, čime Maržik gubi glavni izvor podrške koji mu je omogućavao da nastavi rad u školi uprkos mišljenju školskih inspektora. Maržik je stoga bio otpušten 30. septembra 1930. godine, a nastava crtanja u Gimnaziji je bila privremeno obustavljena.[11][10]

Brak[uredi | uredi izvor]

Vladislav Maržik se oženio Marijom Zemanovom 27. jula 1929. godine. Nije sasvim poznato kada se par upoznao. Najverovatnije su se sreli tokom Maržikovih poseta Pragu nakon studija, ili možda tokom njegovih studija na Praškoj akademiji. Par se svakako upoznao najkasnije 1925. godine, jer iz te godine datira Marijin portret u moravskoj nošnji koji je načinio njen budući suprug. Vladislav i Marija su se ponovo sreli tokom njegovog boravka na Sveslovenskom sokolskom sletu u Pragu 1926. godine.

Marija Zemanova je rođena 24. decembra 1908. godine u Neveklovu. Njen otac Vikentije Zeman je bio advokatski činovnik i u braku sa Anom Platilovom je pored Marije imao još dve ćerke: Jaroslavu i Anu. Vikentije je bio jedan od osnivača i značajnih članova komunističke partije u svojoj zemlji. Godine 1923. razveo se od svoje prve supruge i oženio se po drugi put. Moguće je da su teške okolnosti u kojima se porodica našla nakon Vikentijevog odlaska uticale na odluku Marije i Ane da dođu u Kraljevo.

Prvo dete Vladislav i Marija su dobili 5. jula 1930. godine. Svom sinu su dali ime Slavoljub. Tokom boravka u Kraljevu, u koje je došla kako bi obišla svog sestrića, Ana Zemanova se zaljubljuje u mladog pravnika Petra Jovanovića, za koga se kasnije i udala. Jovanović je kasnije postao poznati pravnik u Kraljevu, a potom i predsednik suda. Tako su sada obe sestre živele u Kraljevu.

Tri godine kasnije, 26. marta 1933. godine, Vladislav i Marija su dobili ćerku Ljiljanu. Najmlađa ćerka Mirjana rođena je 18. aprila 1837. godine.[12]

Tridesete godine i Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]

Kuća Krasojevića u Ulici oktobarskih žrtava

Nakon gubitka posla u Gimnaziji, Vladislav Maržik je odlučio da otvori umetničku fotografsku radnju, s obzirom da je fotografiju izučavao tokom studija u Pragu, a nakon povratka u Kraljevo često je radio u poznatoj kraljevačkoj fotografskoj radnji Erdoglija. Međutim, svoju nameru nije uspeo da realizuje, verovatno zbog nedostatka novca. Krajem 1931. podneo je molbu da bude primljen u službu u Električnoj centrali. Nakon dobijene saglasnosti postaje opštinski činovnik na mestu inkasanta u Električnoj centrali 8. februara 1932. godine. Novčani problemi, očeva smrt 1933. godine i gubitak dela imovine (koji je morao biti prinudno prodat da bi se podmirili dugovi Dragutina, supruga Vladislavljeve polusestre Desanke) i rad u Električnoj centrali Vladislavu Maržiku nisu ostavljali ostavljali puno vremena za slikanje, pa iz ovog perioda nije sačuvano mnogo radova. Većina radova iz ovog perioda prikazuje Maržikovu porodicu, ali i pored toga je sačuvano i nekoliko radova koji prikazuju scene iz starog Kraljeva.

Materijalne prilike porodice Maržik znatno su se popravile u maju 1938. godine, kada je Vladislav Maržik ponovo počeo da radi kao nastavnik crtanja. Međutim, vesti o nemačkoj okupaciji Čehoslovačke duboko su potresle porodicu i Maržikovi su izgubili kontakt sa Marijinom porodicom. Kasnije, nakon završetka rata Marija Maržik je saznala da je njena majka u međuvremenu preminula. U ovom periodu jedan od retkih Maržikovih radova je bila diploma koju je izradio za vladiku Nikolaja Velimirovića, koji je 1939. godine bio proglašen za počasnog građanina Kraljeva. Nažalost, diploma je najverovatnije izgorela 1941. godine nemačkog bombardovanja manastira Žiče.[13]

Tokom Aprilskog rata 1941. godine porodica Maržik se sklonila u Jarčujak, nadomak Kraljeva. Nakon uspostavljanja nove, okupacione vlasti Vladislav Maržik je nastavio da obavlja svoj posao u Električnoj centrali i obilazio je grad radi naplate utrošene električne energije. Pored Električne centrale Vladislav je dobio komad zemlje koji je obrađivao sa porodicom, ali je i porodica Maržik, kao i druge kraljevačke porodice teško živela tokom godina nemačke okupacije. Početkom aprila 1944. godine Vladislav je bio postavljen na novu dužnost: postao je likvidator u finansijsko-privrednom sektoru opštine. Međutim, novi udarac za porodicu Maržik je došao pred kraj okupacije: 2. septembra 1944. godine, Vladislav je poveo decu u obližnje selo Jarčujak kako bi ih upisao u školu. Prilikom povratka u grad, Vladislava je vazdušni pritisak od bombi koje su pale u njegovoj blizini odbacio nekoliko metara. Pretrpeo je tešku kontuziju, a leva noga mu je bila slomljena. U ovom bombradovanju je bila uništena i porodična kuća, kao i najveći deo Maržikovih radova koji su se nalazili u njoj.

Nakon uništenja kuće porodica je potražila sklonište u selu Vrdila, u kući iz koje su bile dve devojke koje su radile u domaćinstvu Maržikovih. U novembru 1944. godine nemački vojnici su tokom povlačenja krenuli da pretresaju sve kuće u selu, a videvši Vladislava kako leži u krevetu slomljene noge, optužili su ga da je partizan i poveli su ga u dvorište kako bi ga streljali. Njegov život je spasila supruga Marija, koja je vojnicima pokazala potvrdu iz bolnice. Sutradan, 29. novembra, Kraljevo je bilo oslobođeno.[14][15]

Posleratni period: rad u pozorištu i muzeju[uredi | uredi izvor]

Nakon rata porodica Maržik se našla u vrlo teškoj materijalnoj situaciji, a porodična kuća je bila srušena. Novca za popravku nije bilo, ali je tada porodici pomogao komšija Milosavljević, koji im je dao novac za opravku krova. Pored posla u Električnoj centrali, Vladislav je započeo da radi u propagandnom odseku Narodnooslobodilačkog odbora Kraljevo, sve do 1947. godine. Radio je na uređivanju gradskog trga za mitinge i ispisivao je parole. Kao inkasant u Gradskom električnom preduzeću Svetlost radio je do oktobra 1950. godine. U februaru 1950. godine Vladislav Maržik je bio premešten u novootvoreno Kraljevačko pozorište. U narednom periodu uradio je scenografiju za veći broj predstava: Nušićeve komedije, Zonu Zamfirovu, Dundo Maroje i dr. Radio je i na izradi plakata za predstave, kao i poslovima vezanim za detalje na sceni, pa se može reći da je on bio prvi školovani scenograf u Kraljevu. U oktobru 1950. premešten je na službu u Narodnom muzeju, na zahtev muzejskog upravnika Milorada Jovića.[15][16][17]

Maržik dok slika na Ratarskom imanju u Kraljevu

Radeći kao restaurator u Narodnom muzeju Kraljevo, Maržik je konačno dobio priliku da ponovo bavi umetnošću, nakon gotovo dve decenije pauze. U Muzeju je imao i priliku da radi sa svojim kolegama, jer je Muzej nakon rata postao glavno mesto gde su se okupljali kraljevački umetnici. U ovom periodu Maržik crta i slika sve što je ostalo od starog Kraljeva, kako bi mogao sačuvati njegov izgled za buduće generacije. Upravo po ovim radovima je i bio najpoznatiji. Maržik je čitavog dana obilazio Kraljevo u potrazi za starim zgradama. Tako je nastalo preko 200 crteža i slika starog Kraljeva. Radeći u Muzeju, Maržik je u dogovoru sa upravnikom Jovićem izradio veći broj crteža sa istorijskom tematikom i portreta istorijskih ličnosti. Tu pre svega treba pomenuti rekonstrukcije izgleda Karanovca iz 19. veka i portret Lazara Mutapa. Pored ovih crteža i portreta, u saradnji sa upravnikom Jovićem Maržik je radio na izradi tepiha inspirisanih motivima iz srpskog srednjeg veka: freskama, ornamentikom, odećom vladara i vlastele. Sačuvani su crteži za šest ovakvih tepiha, a njihovi nazivi su: Žički venac, Ovčarsko-kablarski tepih, Tepih Loza Nemanjića, Dečanska rozeta i Dečanski kapiteli. Maržik je takođe za Jovića nacrtao rodoslove srpskih dinastija, istoriju srpske azbuke, srednjovekovne srpske manastire, kopije najvažnijih rukopisa sa minijaturama. Sa druge strane, Jović je na Maržikovu sugestiju za Muzej pribavio 20 crteža Ljubomira Ivanovića.[18][19][20][17]

U decembru 1951. godine, nakon nešto više od godinu dana rada u Narodnom muzeju Kraljevo, Maržik odlazi u invalidsku penziju. Nakon penzionisanja imao je još više vremena za umetnost. Svoje radove je izlagao na prvoj izložbi šumadijskih umetnika 23. aprila 1950. godine, a povodom ove izložbe pojavila se i prva stručna zabeleška o njegovim radovima. Zajedno sa drugim slikarima izlagao je više puta narednih godina u svom rodnom gradu. U ovom periodu Maržikovi radovi su zainteresovali pojedince, ali i privredne organizacije, koji mu šalju narudžbine. Kako se materijalna situacija porodice počela popravljati, Maržik je sada mogao da pored crteža priušti i uljane boje, pa u ovom periodu one polako potiskuju crteže. Maržik je takođe i vajao, ali su ta dela uništena tokom Drugog svetskog rata. Danas se u Narodnom muzeju Kraljevo nalazi jedino Maržikovo sačuvano poprsije, poprsije Filipa Višnjića. Ipak, uprkos tome što je Vladislav Maržik bio školovani umetnik i što je iza sebe imao veliki broj izložbi i umetničkih dela, dva puta je bio odbijen od strane Udruženja likovnih umetnika Srbije (1950. i 1954. godine). Razlozi za ovakvu odluku ULUS-a ni dan danas nisu najjasniji.[21]

Početkom šezdesetih godina Vladislav Maržik je imao sve većih problema sa vidom, uprkos operaciji katarakte 1962. godine. Tri godine kasnije, 1965, nastali su njegovi poslednji sačuvani crteži. Iste godine dodeljena mu je Diploma zaslužnog građanina Opštine Kraljevo. U okviru proslave slikarevog sedamdesetog rođendana u Domu JNA je bila održana velika retrospektivna izložba od 27. marta do 16. aprila 1966. godine, pod nazivom Motivi starog Kraljeva. Zbog pogoršanja vida, ali i sluha, slikar je morao da napusti svoj zanat i većinu vremena je provodio u svojoj kući. U tim godinama su ga često posećivali novinari koji su želeli da ga iznova intervjuišu.

Vladislav Maržik je preminuo 20. aprila 1981. godine, u 85-oj godini života. Sahranjen je dva dana kasnije u porodičnoj grobnici na kraljevačkom groblju, u prisustvu porodice i velikog broja sugrađana.[22][23]

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Vladislav Maržik, Manastir Žiča (1928)
    Vladislav Maržik, Manastir Žiča (1928)
  • Vladislav Maržik, Zvonik pravoslavne crkve u Kraljevu (1951)
    Vladislav Maržik, Zvonik pravoslavne crkve u Kraljevu (1951)
  • Vladislav Maržik, Komunalna i Narodna bankana Trgu maršala Tita (1953)
    Vladislav Maržik, Komunalna i Narodna bankana Trgu maršala Tita (1953)
  • Vladislav Maržik, Bolnica iz 1861. u Ulici kneza Lazara
    Vladislav Maržik, Bolnica iz 1861. u Ulici kneza Lazara
  • Vladislav Maržik, Deo Trga maršala Tita (1954)
    Vladislav Maržik, Deo Trga maršala Tita (1954)
  • Vladislav Maržik, Deo Omladinske ulice (oko 1959)
    Vladislav Maržik, Deo Omladinske ulice (oko 1959)
  • Vladislav Maržik, Prva zgrada Narodnog muzeja u Kraljevu (1955)
    Vladislav Maržik, Prva zgrada Narodnog muzeja u Kraljevu (1955)
  • Vladislav Maržik, Stari mlin u Kraljevu (1954)
    Vladislav Maržik, Stari mlin u Kraljevu (1954)
  • Vladislav Maržik, Pocerska ulica (1950)
    Vladislav Maržik, Pocerska ulica (1950)
  • Vladislav Maržik, Zgrade u Ulici oktobarskih žrtava (oko 1950)
    Vladislav Maržik, Zgrade u Ulici oktobarskih žrtava (oko 1950)

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Maržik, Slavoljub (2006). Maržikovi. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo; Istorijski arhiv Kraljevo. str. 68. ISBN 86-85179-13-0. 
  2. ^ a b Vladislav Maržik. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo. 1998. str. 4. 
  3. ^ a b Milorad, Mihailović (1987). „Slikar Vladislav Maržik (1896-1981)”. Naša prošlost. 2: 148. 
  4. ^ Maržik, Slavoljub (2006). Maržikovi. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo; Istorijski arhiv Kraljevo. str. 70—74. ISBN 86-85179-13-0. 
  5. ^ Maržik, Slavoljub (2006). Maržikovi. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo; Istorijski arhiv Kraljevo. str. 74—78. ISBN 86-85179-13-0. 
  6. ^ Vladislav Maržik. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo. 1998. str. 6—7. 
  7. ^ Mihailović, Milorad (1987). „Slikar Vladislav Maržik (1896-1981)”. Naša prošlost. 2: 153—156. 
  8. ^ Maržik, Slavoljub (2006). Maržikovi. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo; Istorijski arhiv Kraljevo. str. 81—84. ISBN 86-85179-13-0. 
  9. ^ Vladislav Maržik. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo. 1998. str. 8. 
  10. ^ a b Mihailović, Milorad (1987). „Slikar Vladislav Maržik (1896-1981)”. Naša prošlost. 2: 158. 
  11. ^ Maržik, Slavoljub (2006). Maržikovi. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo; Istorijski arhiv Kraljevo. str. 84—89. ISBN 86-85179-13-0. 
  12. ^ Maržik, Slavoljub (2006). Maržikovi. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo; Istorijski arhiv Kraljevo. str. 89—96; 98. ISBN 86-85179-13-0. 
  13. ^ Maržik, Slavoljub (2006). Maržikovi. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo; Istorijski arhiv Kraljevo. str. 95—99. ISBN 86-85179-13-0. 
  14. ^ Maržik, Slavoljub (2006). Maržikovi. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo; Istorijski arhiv Kraljevo. str. 100—107. ISBN 86-85179-13-0. 
  15. ^ a b Vladislav Maržik. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo. 1998. str. 9. 
  16. ^ Maržik, Slavoljub (2006). Maržikovi. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo; Istorijski arhiv Kraljevo. str. 109—112. ISBN 86-85179-13-0. 
  17. ^ a b Mihailović, Milorad (1987). „Slikar Vladislav Maržik (1896-1981)”. Naša prošlost. 2: 159—160. 
  18. ^ Vladislav Maržik. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo. 1998. str. 10; 15. 
  19. ^ Romanov, Oleg; Spasić, Slađana (2015). Milorad S. Jović: prvi upravnik Narodnog muzeja u Kraljevu. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo. str. 47—50. ISBN 978-86-85179-58-7. 
  20. ^ Romanov, Oleg (2018). „Muzej u Rankovićevu 1950-1955: izvodi iz muzejske dokumentacije (drugi deo)”. Zbornik radova Narodnog muzeja. 48: 215—216. 
  21. ^ Maržik, Vladislav (2006). Maržikovi. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo; Istorijski arhiv Kraljevo. str. 112—116; 118—121. ISBN 86-85179-13-0. 
  22. ^ Maržik, Slavoljub (2006). Maržikovi. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo; Istorijski arhiv Kraljevo. str. 128—132; 137—139. ISBN 86-85179-13-0. 
  23. ^ Mihailović, Milorad (1987). „Slikar Vladislav Maržik (1896-1981)”. Naša prošlost. 2: 161. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Maržik, Slavoljub (2006). Maržikovi. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo; Istorijski arhiv Kraljevo. ISBN 86-85179-13-0. 
  • Vladislav Maržik. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo. 1998. 
  • Mihailović, Milorad (1987). „Slikar Vladislav Maržik (1896-1981)”. Naša prošlost. 2: 147—167. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Владислав_Маржик&oldid=26430233”