Vojnik (planina)

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Vojnik (višeznačna odrednica).

Kanjon reke Komarnice, u pozadini je masiv Vojnik (1997)

Planina Vojnik se nalazi u Crnoj Gori. Zauzima prostor između Nikšićkog polja visoravni Krnova, Javorka i kanjona Komarnice. Najviši vrh je Veliki Vojnik 1998 m. Izdvojena je od obližnjih crnogorskih planina (brda) dubokim riječnim kanjonima prema Durmitoru i širokim visoravnima i prijevojima prema Goliji i Moračkim planinama. Sa zapadne i jugozapadne strane naslanja se na prostor Javorka, poznat po bogatstvu šuma, kojim prolazi put Nikšić – Plužine. Na sjeveru, Vojnik se nepristupačnom strminom Kondžila spušta u poznati kanjon Komarnice – između Šavnika i Brezana. Na sjeverozapadnoj strani, prelazi u visoravan Brezna koja su smještena na nešto većoj zaravnjenoj površini što zauzima prostor od kanjona Komarnice do bogatih šuma Javorka i Golije. Brezna i Bajovo Polje predstavljaju početak naselja planinske opšine Plužine, u Pivskom kraju i u dolini Pive koja je smještena na prostoru između Durmitora, Pivske planine, Bioča, Vojnika i Golije. Planina je duga nešto manje od 20, a široka oko 8 kilometara.

Reljef

On ima najizrazitiji tip karsne planine dinarskoga sistema. U glacijalnoj periodi na Vojniku je bilo lednika. Velika ledena masa, koja je bila razvijena, naročito na severoistočnoj strani, kliženjem se lomila. Lednik sa severne strane, prema Drobnjaku, na Kondžilima, ostavio je slabe tragove. On se sjurio u korito reke Bukovice- Komarnice sa svim materijalom, i to je reka odnela, te nema morenskoga materijala s te strane; ali su lednici sa ostalih strana ostavili morene. Tako lednik sa sjeveroistočne strane, naišavši u prvoj glacijalnoj periodi na tvrdi i jedri krečnjak, ispod sela Mokroga, rasplinuo se po mokarskoj ravni, istopio i ostavio morene. U drugoj pak glacijalnoj periodi lednik je morao biti manji, i on nije dospeo do Mokroga, nego se na jedrom krečnjaku Divana, više Mokroga, zadržao, rastopio i ostavio morenskog traga. Tako sada ima morena na Vojniku sa iste strane na dve zaravni: na Mokrome (vis. 1092 m) i na Poljicu, mokarskom, katunu, na visini od 1525 m. Vojnik je velika plećasta krečnjačka masa između reke Bukovice, Mokroga, Krnova, Jasenove Poljane i Brezana. Pravac mu je ZSZ-IJI. Nad Bukovicom se Vojnik diže oko 1200 m, nad Krnovom oko 500, a nad ostalim podnožjima oko 900 m. Srednja mu je visina 1750 m a najveći su mu vrhovi: Mramorje (2000 m), Šišman, Paramida (Piramida), Vojnik i Korijen više Brezana. Svi su ovi vrhovi približne visine. Sa sjeverne strane ima sedam visova sa sedam prijevoja sedam sedala, u jednoj liniji, pravca SZ-JI. Sredinu ove strane planinske čine Kondžila, najstrmija strana Vojnika izbrazdana mnogobrojnim suvotočinama i usovinama, pokrivena raznovrsnom šumom, a najviše četinarima. Podnožjem Kondžila teče Bukovica, čiji je nivo tu oko 750 m. nad morem. Veliki atmosferski talog i topljenje snega toliko jako rastvaraju krečnjak u vrhovima Vojnika, da se u toku jednog ljudskog veka stvore čitave žljebine, kršne glavice i vrtače. Šumska granica, penje se s ove strane do pod same vrhove, a kleke ima i na vrhovima, osim na Mramorju i na Korijenu. Istočne strane Vojnika su dosta strme, krševite i pokrivene bukovom šumom. One dopiru do u Meke Dolove u Kruševicama, do Krnova i do Gradačke Poljane. S ove strane Vojnik nije jednostavan, nego je izlomljen i ima dosta vrhova pokrivenih šumom i dobrom pašom. Svaki vrh izgleda kao da čini zasebnu planinu. Južne su strane Vojnika najblaže i postepeno se Vojnik uzdiže s te strane od Gornjega Polja do vrha. Šipačno, Jasenova Poljana-Praga i Štirni Do, u dno koga ima voda Zminjac, to su tri zaravni (terase) na ovoj strani Vojnika. Obrasle su šumom, u nižim krajevima pitomom i bukvom, a u višim četinarima. Sa ove strane najviši su vrhovi: Vojnik, Gradno Brdo i Prisiren. Vojnik je od trijaskog i jurskog krečnjaka. Podnožje mu je verfenski škriljac i peščar koji se primećuje u koritu reke Bukovice. Krečnjak je, osobito onaj sa severne strane, vrlo trošan.

Klima

U ovom području vlada izrazito planinska klima s dugim hladnim i sniježnim zimama i kratkim ljetima. Sniježne padavine počinju rano, još u novembru. Planina Vojnik stanovnicima Nikšića donosi oštre zime, po kojima je posebno poznata. Na visoravni Krnovo su ćesti sniježni nanosi. Srednja godišnja temperatura je oko 8°C, a broj sunčanih dana kreće se do 210 dana ugodini. Prosječna godišnja količina padavina iznosi oko 2023 mm.

Katuni

Planina Vojnik je u prošlosti bila poznata po relativnom bogatstvu žive vode, dobrih pašnjaka i šuma. Za mještane Prage: Raduloviće, Mašuloviće, Gezoviće i druge do katuna je lako doći, jer je udaljenost oko jedan sat hoda. Izdig je krajem maja, a povraćaj u kasnu jesen. Kolibe se nalaze na manjem rastojanju jedne od drugi. Neki od poznatih katuna su: katun Štirni do, Štavni do, Vioš do, katun Živa, katun Todorovića.

Katun Štirni do smjestio se podno (južno) najvišeg vrha planine Vojnik - Veliki Vojnik (1998 m). Kao i nekoliko toponima na području Dinarskog gorja (npr. Štirovača na Velebitu) ime je dobio po korovu štiru. Štir je edan od najčešćih korova na dinarskom području. To je rod pretežito jednogodišnjih biljaka iz por. šćirova; česti korovi na oranicama i u vrtovima; neki su ukrasni.

Katun Živa se nalaze ispod planine Vojnik u pređelu Javorka. Najvjerovatnije je mjesto dobilo ime po živoj vodi koje ima dosta te su ovi katuni izuzetno dobri za stočarstvo. Predio Žive, je izuzetno lijep i bogat livadama, pašnjacima, kvalitetnom crnogoričnom i bukovom šumom te izvorskom vodom. Ovđe se nalazi jedan veliki izvor, i također, veliki potok koga koriste skoro svi koji imaju svo­je katune. Na ove katune izdižu mještani Gornjih i Donjih Brezana: Todorovići, Durutovići, Radojevići, Delići, Đukanovići, Durkovići i Vračari. Udaljenost katuna od sela je oko tri kilometra. Sa stokom se može stići za jedan sat hoda. Na katune se izgone ovce, koze, goveda i konji. Mnogi donose i kokoške i tko ima i svinju. Ovce se čuvaju, a gove­da odbijaju, ali se i ona nadgledaju. Izdig je u toku maja (o Đurđevdanu), a povratak u septembru. Kolibe su dosta raštrkane, ali ne toliko da se ne može svakodnevno dolaziti jedni drugima. Na katune Žive su izdizali i mještani Šipačnog: Durutovići, Todorovići i drugi iz opštine Nikšić. Ovo je katun na koji izdižu mnogi stanovnici Nikšića i može se reći da je pretežno nikšićki. Iako je malo udaljeniji, iz Nikšićkog polja se stiže za tri do četiri sata hoda.

Literatura

• Tomić, Svetozar (1949). Piva i Pivljani (Srpsko etnografsko društvo izd.). Srpsko etnografsko društvo. 
• Spasojević, Vasilije Mujo. Crnogorski katuni. Zagreb: Nacionalna zajednica Crnogoraca Hrvatske. 
• Popović, Predrag (18. 12. 2015). Vojnik 1.998 mnm (istoimeni), najviši vrh. 

Spoljašnje veze

• Dinarsko gorje
• Opština Šavnik
• Turistička organizacija Nikšić Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. januar 2020)