Vrelo (Niš)
Vrelo | |
|---|---|
 Mesto Vrelo na desnoj stani i mesto Jasenovik na levoj strani | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Nišavski |
| Grad | Niš |
| Gradska opština | Pantelej |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  225 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 22′ 22″ S; 22° 02′ 26″ I / 43.372666° S; 22.0405° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 440 m |
.svg)  Vrelo Vrelo na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Pozivni broj | 018 |
| Registarska oznaka | NI |
Vrelo je naseljeno mesto u gradskoj opštini Pantelej na području grada Niša u Nišavskom okrugu. Nalazi se u podnožju Bajtarice (742 m) i u blizini Gramade, udaljeno 17 km severoistočno od centra Niša. Prema popisu iz 2002. bilo je 287 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 288 stanovnika).
Istorija[uredi | uredi izvor]
Kao i susedno selo Jasenovik tako je i Vrelo davnašnje selo čije crkvište ukazuje da je egzistiralo još u srpskom srednjem veku. Turski popis 1498. godine evidentirao ga je pod istim nazivom (Vrelo) kao spahiluk (zeamet) Ibrahim-bega iz Niša sa 60 domova, 24 neoženjena, 5 udovičkih domova, 4 rajinske vodenice (koje rade pola godine) i sa davanjima koja iznose 8.912 akči. Prema turskom popisu nahije Niš iz 1516. godine, mesto je bilo jedno od 111 sela nahije i nosilo je isti naziv kao danas, a imalo je 74 kuća, 6 udovička domaćinstva, 10 samačka domaćinstva.[1] Planinski smeštaj i skrovitost su verovatno razlog što o ovom selu u kasnijim vekovima jedva da ima podataka, sve do oslobođenja od Turaka. Krajem 19. veka (1895. godine) Vrelo je manje selo sa 33 domaćinstva i 274 stanovnika, a 1930. godine u njemu je živelo 50 domaćinstava i 289 stanovnika.
Po oslobođenju od Turaka atarska zemlja je konačno prešla u ruke mesnih, većinom zadružnih domaćinstava, ali je bilo i zajedničkih (seoskih) terena pod šumom i ispašom. S raspadom porodičnih zadruga krajem 19. i početkom 20. veka odvijao se proces usitnjavanja zemljišta, a sa postepenim uključivanjem u tržišnu privredu tokom prve polovine 20. veka, naročito posle izgradnje železničke pruge Niš - Zaječar 1922. godine, počela je znatno slabiti šumsko-stočarska, a jačati ratarska i nepoljoprivredna orijentacija (rad na pruzi i radničko zapošljavanje). Staro seosko naselje bolje je odgovaralo starim ekonomskim i društvenim pogodbama, a bilo je i bliže vrelu (po kojem je i dobilo ime), ali je bilo stešnjeno u dolu. Pojedina domaćinstva počela su se od 1950/52. godine izmeštati iz starog naselja i locirati 1 km niže i bliže drumu i železničkoj pruzi; uskoro je na novoj lokaciji niklo novo naselje dok je staro zapustelo. Istovremeno, odvijao se i proces napuštanja čiste poljoprivrede prelaskom na gradska zanimanja i mešovitu privredu. Godine 1971. Vrelo je imalo 6 poljoprivrednih, 67 mešovitih i 11 nepoljoprivrednih domaćinstava.
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
Do Vrela se može doći prigradskom linijom 16 PAS Niš - Donja Vrežina - Gornja Vrežina - Malča - Jasenovik - Vrelo, kao i međugradskim linijama za Istočnu Srbiju (Svrljig, Knjaževac, Bor, Zaječar, Negotin, Kladovo).
Demografija[uredi | uredi izvor]
U naselju Vrelo živi 195 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 46,5 godina (44,8 kod muškaraca i 48,1 kod žena). U naselju ima 81 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,78.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 0 | 0 | ||
| 80+ | 2 | 7 | ||
| 75—79 | 3 | 11 | ||
| 70—74 | 10 | 7 | ||
| 65—69 | 10 | 15 | ||
| 60—64 | 12 | 7 | ||
| 55—59 | 6 | 13 | ||
| 50—54 | 15 | 6 | ||
| 45—49 | 13 | 10 | ||
| 40—44 | 5 | 9 | ||
| 35—39 | 12 | 8 | ||
| 30—34 | 11 | 7 | ||
| 25—29 | 8 | 5 | ||
| 20—24 | 9 | 8 | ||
| 15—19 | 10 | 9 | ||
| 10—14 | 4 | 14 | ||
| 5—9 | 5 | 5 | ||
| 0—4 | 5 | 6 | ||
| Prosek : | 43,0 | 44,5 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 126 | 36 | 76 | 11 | 3 | 0 |
| Ženski | 122 | 13 | 77 | 24 | 8 | 0 |
| UKUPNO | 248 | 49 | 153 | 35 | 11 | 0 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 96 | 46 | 0 | 0 | 13 |
| Ženski | 70 | 58 | 0 | 0 | 5 |
| UKUPNO | 166 | 104 | 0 | 0 | 18 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 3 | 9 | 6 | 2 | 14 |
| Ženski | 0 | 0 | 3 | 1 | 0 |
| UKUPNO | 3 | 9 | 9 | 3 | 14 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 0 | 0 | 3 | 0 | 0 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 2 | 1 |
| UKUPNO | 0 | 0 | 3 | 2 | 1 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| UKUPNO | 0 | 0 | 0 | 0 | |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Istorijski arhiv Niš: „DETALjNI POPIS NAHIJE NIŠ IZ 1516. GODINE“”. Arhivirano iz originala 15. 03. 2012. g. Pristupljeno 15. 07. 2010.
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Enciklopedija Niša: Priroda, prostor, stanovništvo; izdanje Gradina - Niš, 1995.g. pp. 21.
