Vrtište
Vrtište | |
|---|---|
 Crkva u Vrtištu | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Nišavski |
| Grad | Niš |
| Gradska opština | Crveni Krst |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  1112 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 22′ 13″ S; 21° 48′ 10″ I / 43.370333° S; 21.802666° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 206 m |
.svg)  Vrtište Vrtište na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 18211 |
| Pozivni broj | 018 |
| Registarska oznaka | NI |
Vrtište je naseljeno mesto u gradskoj opštini Crveni Krst na području grada Niša u Nišavskom okrugu. Nalazi se u aluvijalnom prostoru, kod ušća Nišave u Južnu Moravu, na 9 km severozapadno od centra Niša. Prema popisu iz 2002. bilo je 1052 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 1064 stanovnika).
Istorija[uredi | uredi izvor]
Praistorijski i rimski nalazi pokazuju da Vrtište spada u red veoma starih sela. Lokalitet Kod česme u dužini 800 m izdašan je kulturni preistorijski sloj do dubine 2 metra. Dublji slojevi su iz neolita, a gornji iz bronzanog doba. Blizu Male česme otkriveni su brojni pletari od zemunica. Na lokalitetu Čiflik, na mestu gde železnička pruga seče staru rečnu terasu, takođe su pronađeni preistorijski predmeti, a od antičkih, pored drugih spomenika, na granici starog turskog groblja, otkriven je i miljokaz Filipa I Arabljanina iz 244. godine nove ere.
Na preistorijskim i antičkim temeljima zaseljeno je kasnije slovensko Vrtište na višoj obali meandra starog rečnog korita Južne Morave. Turski popis 1498. godine zatiče ga kao selo sa 51 kućom, 17 neoženjenih, 5 udovičkih kuća i sa dažbinama u iznosu 7.105 akči. Uz ovaj podatak stoji napomena da „u sinoru sela živi i svoje ušure daje raja sela po imenu Sopotovci“. Osim toga, Vrtište je imalo menzilhanu (poštansku štalu) i imalo zadatak da hrani poštanske konje. Prema turskom popisu nahije Niš iz 1516. godine, mesto je bilo jedno od 111 sela nahije i nosilo je isti naziv kao danas, a imalo je 50 kuća, 6 udovičkih domaćinstava, i 10 samačkih domaćinstava.[1] U procesu čiflučenja sela u drugoj polovini 18. veka, u ataru Vrtišta formirano je selo Čifluk, koje je potom postepeno, posle oslobođenja od Turaka, raseljeno (današnji Čiflik).
Krajem 19. veka (1895), zajedno sa Čivlakom, ima 72 domaćinstva i 430 stanovnika, a 1930. godine 100 domaćinstava i 625 stanovnika. Krajem 19. veka nastupio je konačni raspad tradicionalnih porodičnih zadruga sa prelazom na višečlanu porodicu, kao i lagano usitnjavanje zemljišnih poseda sa sve naglašenijom orijentacijom na ratarsku i tržišnu privredu. Posle Drugog svetskog rata promene su se produbile ka daljem usitnjavanju domaćinstava i poseda, a zatim u pravcu postepenog napuštanja poljoprivrede sa delimičnom preorijentacijom na gradsko zapošljavanje i mešovitu privredu. Istovremeno, zbog blizine Niša i plodne, a doskora i ne mnogo skupe zemlje, Vrtište je postalo privlačno za pridošlice radničkih i mešovitih zanimanja iz planinskih i udaljenijih krajeva. Pored doseljenika s područja užeg niškog regiona, ima i onih koji su došli iz Metohije, gornjeg Ponišavlja, Toplice i drugih krajeva. Broj domaćinstava je od 1948. do 1981. godine u stalnom porastu, ali broj stanovnika uglavnom stagnira. Promene na ovim osnovama dovele su do toga da je Vrtište u 1971. godini imalo 69 poljoprivrednih, 84 mešovitih i 100 nepoljoprivrednih domaćinstava.
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
Do naselja se može doći prigradskim linijama 28 PAS Niš - Medoševac - Popovac - Trupale - Vrtište i linijom 29A PAS Niš - Medoševac - Popovac - Trupale - Vrtište - Mezgraja - Donja Toponica - Donja Trnava - Gornja Trnava.
Demografija[uredi | uredi izvor]
U naselju Vrtište živi 923 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 42,8 godina (42,5 kod muškaraca i 43,8 kod žena). U naselju ima 350 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,18.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 2 | 5 | ||
| 80+ | 7 | 14 | ||
| 75—79 | 14 | 31 | ||
| 70—74 | 31 | 29 | ||
| 65—69 | 31 | 36 | ||
| 60—64 | 30 | 27 | ||
| 55—59 | 28 | 26 | ||
| 50—54 | 48 | 34 | ||
| 45—49 | 44 | 43 | ||
| 40—44 | 44 | 42 | ||
| 35—39 | 25 | 36 | ||
| 30—34 | 33 | 28 | ||
| 25—29 | 30 | 32 | ||
| 20—24 | 34 | 28 | ||
| 15—19 | 45 | 34 | ||
| 10—14 | 31 | 27 | ||
| 5—9 | 24 | 32 | ||
| 0—4 | 26 | 21 | ||
| Prosek : | 40,0 | 42,1 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 446 | 107 | 295 | 31 | 12 | 1 |
| Ženski | 445 | 63 | 295 | 80 | 7 | 0 |
| UKUPNO | 891 | 170 | 590 | 111 | 19 | 1 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 268 | 61 | 0 | 0 | 85 |
| Ženski | 216 | 97 | 0 | 0 | 42 |
| UKUPNO | 484 | 158 | 0 | 0 | 127 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 1 | 13 | 36 | 12 | 16 |
| Ženski | 0 | 0 | 25 | 19 | 3 |
| UKUPNO | 1 | 13 | 61 | 31 | 19 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 2 | 3 | 22 | 3 | 7 |
| Ženski | 2 | 2 | 0 | 5 | 20 |
| UKUPNO | 4 | 5 | 22 | 8 | 27 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 3 | 1 | 0 | 3 | |
| Ženski | 1 | 0 | 0 | 0 | |
| UKUPNO | 4 | 1 | 0 | 3 | |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Istorijski arhiv Niš: „DETALjNI POPIS NAHIJE NIŠ IZ 1516. GODINE“”. Arhivirano iz originala 15. 03. 2012. g. Pristupljeno 15. 07. 2010.
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Enciklopedija Niša: Priroda, prostor, stanovništvo; izdanje Gradina - Niš, 1995.g. pp. 22.
