Vukovićeva štamparija
 Posni Triod (1561) | |
| Status | Neaktivna |
|---|---|
| Matična država |  Mletačka republika |
| Sedište | Venecija |
| Vlasnik | Vićenco i Božidar Vuković |
Vukovićeva štamparija[1] (poznata još i kao Štamparija Božidara Vukovića[2] i Srpska štamparija u Veneciji)[3] je bila srpska štamparija iz 16. veka, koju je u Veneciji osnovao Božidar Vuković.[4] U prvom periodu, kada je štamparsku aktivnost pokrenuo i vodio Božidar Vuković, urednici i štampari njegovih izdanja bili su jeromonah Pahomije Riječanin (1519–1521) i jerođakon Mojsije Dečanac (1536—1540) sa saradnicima. Božidarov sin, Vićenco Vuković nastavio je štamparsku delatnost putem priređivanja novih ili ponovnog objavljivanja očevih izdanja. Među saradnicima i nastavljačima Vukovića bili su Stefan Marinović i Jakov iz Kamene reke.[5]
Štamparska delatnost Vukovića obuhvatala je izdavanje srbulja, bogoslužbenih knjiga na srpskoslovenskom jeziku. U izdanju Vukovića štampan je najveći broj srbulja, uključujući i prva izdanja srbulja na pergamentu.[6]
Izdanja Vukovića distribuirana su preko njihove trgovačke mreže, koja je bila veoma razvijena, uz saradnju sa trgovcima iz Dubrovačke republike i mletačkog Kotora. Distribucija je vršena prvenstveno u srpskim zemaljama pod osmanskom vlašću, a vremenom je dobila i širi opseg, obihvativši i druge južnoslovenske prostore.[7]
Jedan od centara za distrivuciju Vukovićevih izdanja bio je i manastir Mileševa, u kome je potom osnovana i Mileševska štamparija. Bogato ukrašena dekoracijama, izdanja Vukovića bila su veoma popularna i imala su značajan uticaj na potonje štampare knjiga na ruskom, grčkom i rumunskom jeziku.[8]
Štamparska delatnost Vukovića[uredi | uredi izvor]
Kao jedan od najuglednijih srpskih prvaka u Veneciji, Božidar Vuković je 1519. godine pokrenuo šamparsku delatnost, kojom se bavio sve do smrti 1540. godine. Njegovi izdavački poduhvati ralizovani su u dva perioda, prvi - od 1519. do 1521. godine i drugi - od 1536. do 1540. godine. Štamparsku delatnost je potom nastavio njegov sin Vićenco Vuković, u periodu od 1546. do 1561. godine. Izdavačka delatnost Vukovića, oca i sina, obuhvatala je objavljivanje srbulja - štampanih ćiriličkih knjiga na srpskoslovenskom jeziku.[9]
U prvom periodu od 1519/1520-1521. godine, štampane su tri knjige : Srednjovekovni psaltir, Liturgijar i Molitvenik. Uređivanje i štampanje knjiga uradio je jeromonah Pahomije Riječanin.[10]
U drugom periodu 1536-1540. godine, štampane su dve knjige : 2. izdanje Molitvenika i Praznični Minej, koji je bio najluksuznije i najobimije izdanje, štampano 1538. godine.[11] U ovom drugom periodu štampanje je i uređivanje je izvršio jerođakon Mojsije Dečanac.[10]
Knjige štampane u vreme Božidara Vukovića su bile toliko popularne, da je njegov sin, Vićenco Vuković do 1561. godine ponovio štampanje knjiga rađenih u vreme njegovog oca. Jedna od tih knjiga bila je Oktoih petoglasnik,[12] koju je kao i sve ostale uspešno prodavao.[8] Godine 1561. Vićenco je angažovao Stefana Marinovića da upravlja štamparijom, a prva knjiga koju je štampao bio je Posni Triod.[13]
Godine 1566. Jakov iz Kamene reke štampao je Knjigu sati od 710 stranica.[14][15]
Štamparska delatnost Vukovića u Veneciji imala je dalekosežan uticaj na razvoj starog srpskog štamparastva i predstavlja jednu od najznačajnijih pojava u kulturnoj istoriji srpskog naroda u ranom novom veku.[9]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Medaković 1958, str. 37, 116, 157.
- ^ Grbić 2020, str. 75-91.
- ^ Milović 1986, str. 87.
- ^ Lazić 2013, str. 49-101.
- ^ Lazić 2022, str. 199-238.
- ^ Medaković 1993, str. 432.
- ^ Dragojlović 1984, str. 178.
- ^ a b Petković 1993, str. 349.
- ^ a b Medaković 1993, str. 425-440.
- ^ a b Đorđević 1987, str. 72.
- ^ Subotin-Golubović 2020, str. 261-278.
- ^ Medaković 1958, str. 74.
- ^ Medaković 1958, str. 170.
- ^ Medaković 1958, str. 151.
- ^ Plavšić 1959, str. 185.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Grbić, Dušica (2020). „Tipografske odlike i varijante izdanja štamparije Božidara Vukovića u Veneciji”. Ricerche slavistiche: Nuova serie. 3 (63): 75—91.
- Grković-Mejždor, Jasmina (2012). „Funkcionalnostilske odlike predgovora i pogovora iz štamparije Đurđa Crnojevića i Božidara Vukovića”. Srpsko jezičko nasljeđe na prostoru današnje Crne Gore i srpski jezik danas: Zbornik radova. Nikšić: Matica srpska: Društvo članova u Crnoj Gori. str. 26—36.
- Dragojlović, Dragoljub (1984). „Štampanje i prepisivanje ćirilskih knjiga u balkanskim gradovima Turskog carstva XV-XVIII veka”. Gradska kultura na Balkanu (XV-XIX vek): Zbornik radova. 1. Beograd: SANU. str. 169—180.
- Đorđević, Milivoje, ur. (1987). Štamparstvo u užičkom kraju, 1537-1987: Povodom 450. godina Rujanske štamparije. Titovo Užice: Dimitrije Tucović.
- Lazić, Miroslav A. (2013). „Između patriotizma, pobožnosti i trgovine: Motivi izdavačke delatnosti Božidara Vukovića”. Arheografski prilozi. 35: 49—101.
- Lazić, Miroslav A. (2018). „Od Božidara Vukovića do Dionizija dela Vekije: Identitet i pseudonim u kulturi ranog modernog doba” (PDF). Scala paradisi: Akademiku Dimitriju Bogdanoviću u spomen, 1986-2016. Beograd: SANU. str. 165—186.
- Lazić, Miroslav A. (2018). „Božidar Vuković između stvarnosti i konstrukcije: Od štampara do srpskog despota”. Crkvene studije. 15: 17—39.
- Lazić, Miroslav A. (2018). „Venice and Editions of Early Serbian Printed Books”. Thesaurismata. 48: 161—192.
- Lazić, Miroslav A. (2020). „Between an Imaginary and a Historical Figure: Božidar Vuković's Professional Identity”. Ricerche slavistiche: Nuova serie. 3 (63): 141—156.
- Lazić, Miroslav A. (2022). Božidar Vuković: Između istorije i imaginacije. Beograd: Narodna biblioteka Srbije.
- Medaković, Dejan (1958). Grafika srpskih štampanih knjiga XV-XVII veka. Beograd: Naučno delo.
- Medaković, Dejan (1993). „Stare srpske štamparije”. Istorija srpskog naroda. 3 (2). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 425—440.
- Milović, Jevto M., ur. (1986). Štamparska i književna djelatnost Božidara Vukovića Podgoričanina. Titograd: CANU.
- Milošević, Miloš (1986). „Novi izvori kotorskog, vatikanskog i mletačkog arhiva o djelatnosti Vukovića, štampara i knjižara XVI vijeka”. Štamparska i književna djelatnost Božidara Vukovića Podgoričanina. Titograd: CANU. str. 215—333.
- Momirović, Petar (1986). „Rasprostranjenost izdanja Božidara Vukovića na sadašnjem području Vojvodine”. Štamparska i književna djelatnost Božidara Vukovića Podgoričanina. Titograd: CANU. str. 195—210.
- Petković, Sreten (1993). „Likovne umetnosti”. Istorija srpskog naroda. 3 (2). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 327—424.
- Pešikan, Mitar (1993). „Uz monografiju Pet vekova srpskog štamparstva”. Naš jezik. Beograd. 29 (3-4): 131—154.
- Plavšić, Lazar (1959). Srpske štamparije od kraja XV do sredine XIX veka. Beograd: Udruženje grafičkih preduzeća Jugoslavije.
- Subotin-Golubović, Tatjana (2020). „Sastav Prazničnog mineja Božidara Vukovića i njegovi rukopisni izvori”. Ricerche slavistiche: Nuova serie. 3 (63): 261—278.
