Vukoslav Hrvatinić
| Vukoslav | |
|---|---|
 Donji Kraji u srednjovekovnoj Bosni | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Vukoslav Hrvatinić |
| Datum rođenja | pre 1299. |
| Mesto rođenja | Bosanska banovina |
| Datum smrti | pre 16. aprila 1343. |
| Mesto smrti | Bosanska banovina |
| Porodica | |
| Supružnik | Jelena Krbavska |
| Potomstvo | trojica sinova (vidi dole) |
| Roditelji | Hrvatin Stjepanić nepoznato |
| Dinastija | Hrvatinići |
| knez Banjice i Vrbanje | |
| Period | oko 1315. - pre 1343. |
| Prethodnik | Hrvatin Stjepanić |
| Naslednik | Vlatko, Vuk, Pavle |
 | |
Vukoslav Hrvatinić (pre 1299. - pre 16. aprila 1343) je bio velikaš iz Donjih Kraja. Pripadao je porodici Hrvatinića. Nasledio je župe Banjicu i Vrbanju sa gradovima Ključem i Kotorom.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Vukoslav je bio jedan od trojice sinova Hrvatina Stjepanića, rodonačelnika Hrvatinića. Njegovo ime se ne navodi u poveljama izdatim njegovom ocu (1299, 1301, 1304, 1305). Njihov sadržaj se, međutim, odnosi i na Vukoslava. Prvi pomen Vukoslava je iz 1315. godine. U Sanici, u župi Sani, Vukoslav je izmirio nekog Vuka Obradova sa njegovim plemenom. Ovde se Vukoslav pominje kao knez. Vukoslav je 1325. godine izdao povelju u gradu Ključu u prisustvu kapelana Grgura i kneza Radeka. Ovom poveljom Vukoslav je darovao slobodu Jurjevom nezakonitom sinu Hraniču. Ovde se Vukoslav tituliše kao knez i kao sin pokojnog kneza[1]. Sinovi kneza Hrvatina rano su prešli na stranu Stefana II Kotromanića, iako je njihov otac bio vazal Mladena I i Pavla I Šubića. Ugarski kralj Karlo Robert uklonio je sa vlasti Pavlovog sina, Mladena II, koji je od 1304. do 1322. godine nosio titulu bosanskog bana. Na bosanski presto postavio je Stefana II. U borbi ugarskog kralja protiv Mladena Šubića, Hrvatinići su podržavali Karla Roberta i Stefana II. U prve dve sačuvane povelje Stefana iz 1326. godine Vukoslav se navodi kao sin kneza Hrvatina ključkog. Stefan je time osporavao vlast Hrvatina nad celim Donjima Krajima. Stefan nije nijednom od sinova kneza Hrvatina Stjepanića želeo priznati titulu kneza Donjih Kraja kako bi suzbio uticaj moćne vlastele. Težio je da sa svakim pojedinačno uspostavi dobre odnose na osnovu njihove lične verne službe. To je dovelo do cepanja moćne porodice na više frakcija kao što se ranije to desilo sa Šubićima i Babonićima. Međutin, vlast Stefana II Kotromanića nad Donjim Krajima neposredno je zavisila od vernosti Hrvatinića[2][1].
Nakon neuspešne pobune Stefana IV Babonića, Vukoslav je napustio i bivšeg "bana Slavonije", zajedno sa porodicom Babonić. Stefan II mu je za uzvrat priznao posedovanje župa Banjice i Vrbanje sa gradovima Ključem i Kotorom kao nagradu za vernu službu[3]. Ove gradove držala je do tada "neverna vlastela" koja se suprotstavila bosanskom banu. U drugoj povelji iz 1329. godine povlastice Vukoslava ponavljaju se pred najvišim predstavnicima Crkve bosanske i bosanskim velikašima. Vukoslav je stekao i finansijski imunitet na ovim prostorima jer je oslobođen svih davanja bosanskom banu sem onih koje dobrovoljno daruje banu Stefanu. Jedina obaveza prema banu bila je vojna služba[4]. Među svedocima prve Stefanove povelje je tepčija Radoslav što je i razumljivo jer je ban dao te teritorije Vukoslavu u baštinu. Tepčije u Bosni su, kao i u Srbiji, vodile računa o vladarevim zemljišnim prihodima i tesali su međe na njima. Drugom poveljom iz 1329. godine Vukoslav je dobio još jednu značajnu povlasticu. On je iz župe Lušci, iz koje je prebegao banu Stefanu, mogao u roku od deset godina preseliti u župu Banjicu i Vrbanju sve one koji su bili voljni da mu priđu[5].
U slučaju nevere ban ne može zasužnjiti Vukoslava već mu mora dati mogućnost da se opravda pred "svetim mužem". Povelja iz 1329. godine prva je poznata povelja u kojem se pojavljuje institucionalno izgrađena Crkva bosanska kao jamac prava jednog bosanskog velikaša[5]. Vukoslav se pominje i u povelji koju su izdali Stefan i njegova majka Jelisaveta Vukoslavovom bratu Vukcu. Povelja nije datirana, ali je donesena nakon 1329. godine budući da se pored bana pominje i njegova neimenovana žena. U povelji se kao pozitivna praksa navodi način na koji su potvrđena prava kneza Vukoslava. U istom smislu Vukoslav se pominje i u ispravi kneza Vladislava, njegove žene Jelene i sinova, bana Tvrtka i kneza Vuka. Iprava je iz 1353/4. godine kada je Vukoslav već desetak godina bio mrtav[6].
Porodica[uredi | uredi izvor]
Vukoslavov otac bio je Hrvatin Stjepanić, sin Stjepana, prvog poznatog pripadnika Hrvatinića. Ime Vukoslavove majke nije poznato. Imao je dvojicu braće, Vukca i Pavla. Njegova žena, Jelena, bila je ćerka krbavskog kneza Kurjaka. Ona je nakon muževljeve smrti (pre 16. aprila 1343) stupila u manastir u Šibeniku. Godine 1350. bila je u manastiru Svetog Nikole u Zadru. Jelena i Vukoslav imali su trojicu sinova[3]:
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Mrgić 2002, str. 45
- ^ ISN 1999, str. 448.
- ^ a b Hrvatski biografski leksikon
- ^ Mrgić 2002, str. 45–6
- ^ a b Mrgić 2002, str. 46
- ^ Mrgić 2002, str. 47.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mrgić, Jelena (2002). Donji Kraji: Krajina srednjovekovne Bosne. Beograd: Filozofski fakultet.
- Mrgić, Jelena (2008). Severna Bosna: 13-16. vek. Beograd: Istorijski institut.
- Hrvatski biografski leksikon, pdf
- Ferdo Šišić; Vojvoda Hrvoje Vukčić Hrvatinić i njegovo doba (1350—1416), Matica hrvatska, Zagreb (1902)
- Istorija srpskog naroda 1, grupa autora, Srpska književna zadruga, Beograd (1999), drugo izdanje