Galikanizam
Galikanizam je naziv za pokret u Francuskoj iz 17. veka. do 19. veka koji je zahtevao veću vlast francuske države nad Katoličkom crkvom na njenoj teritoriji. Francuska crkvena i državna politika čiji je cilj da ograniči moć papstva.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Za Galikance je bilo karakteristično da su autoritet pape iz Rima nad Crkvom u Francuskoj smatrali „stranim uticajem“ i želeli su da učine da akti Svete stolice budu važeći samo nakon kraljevog odobrenja.
Galikanske ideje su se razvijale tokom veoma duge vladavine Luja XIV (1643 – 1715); 1682. sazvao je skup na kojem je trideset i šest episkopa i igumana sklonih galikanskim idejama, a trideset četiri sveštenika koji je trebalo da predstavljaju sveštenstvo iz cele Francuske potpisali su tzv. „Galikanski akt”. Ta četiri „galikanska akta“ napisana su tako da njihovo razumevanje zahteva dobro poznavanje istorije i teologije. Akt glasi ovako:
- Da suvereni vladari ne podležu vlasti Crkve u pogledu svetovnih stvari, i da se istovremeno podanici ovih vladara ne mogu osloboditi podložnosti njihovim odredbama pozivanjem na svoju veru ili odredbe crkvenih vlasti;
- Da svetovni vladari mogu po svojoj volji sazivati sinode i sabore i da papa ne može odbaciti odluke takvih crkvenih sabora;
- Da su ustupci koje su u delovima Francuske tokom vekova činili razne pape u pogledu prava svetovnih vladara nad crkvenim poslovima, tzv. „Galikanske privilegije“ – nepromenljive. Potpisnici nisu tačno nabrojali postojeće i navodne papske ustupke kroz istoriju; prema nekim spiskovima iz tog doba, oni bi bili među „galikanskim privilegijama“, na primer, da francuski biskupi ne smeju napuštati teritoriju Francuske i putovati u Rim bez dozvole kralja; da državni funkcioneri ne mogu biti ekskomunicirani za radnje koje su izvršili u vršenju dužnosti; da episkopi kojima se ne sviđa papski dekret mogu odbiti da ga sprovedu dok njihovu žalbu ne razmotri sledeći vaseljenski sabor;
- Da su papine odluke promenljive, ako ih pojedina pomesna crkva odbije[2].
Iako su Galikanski akti pisani na način da ih je razumela samo dobro obrazovana elita, sukob između pape i kralja ubrzo je svima postao očigledan.
Kralj Luj XIV je nakon veoma odlučnog protivljenja pape Inoćentija XI 1693. povukao „Galikanske akte“ ali galikanska ideja nije potpuno nestala. Posebno je oživela na početku Francuske revolucije (1789), kada je od sveštenstva zahtevano da položi zakletvu na Građanski ustav sveštenstva – gde je zakletva uključivala principe galikanizma; većina sveštenstva je to tada odbila.
Pristalice jansenizma – verzije katolicizma koji je nastao u Francuskoj početkom 17. veka i koji se odlikovao posebnom moralnom strogošću – bili su posebno odani pristalice galikanizma.
Ideje galikanizma prate teološku misao srednjovekovnih gibelina – hrišćana koji su stali na stranu svetovne vlasti tokom sukoba između Crkve i svetovne vlasti. One su posebno slične idejama italijanskog intelektualca Marsilija Padovanskog, lekara čija je teološka razmišljanja služila caru Ludoviku IV u njegovom sukobu sa papom. Car Luj XV 1328. godine, sa vojskom je ušao u Rim, da bi pokazao prezir prema „Francuzu“ papi Jovanu XXII, ali i da bi pokazao svoju privrženost teološkim idejama Marsilija Padovanskog, dozvolio je da se kruniše carskom krunom iz ruku rimskog plemića. Zatim – svakako po planu Marsilija Padovanskog – Luja XV. izdao je dekret kojim je proglasio smenu pape Jovana XXII zbog jeresi.
Uticaji[uredi | uredi izvor]
Ideje vezane za galikanizam poznate su na nemačkom govornom području pod nazivom „jozefinizam“; to je doktrina koja je u potpunosti razvijena na habzburškom dvoru krajem 18. veka.
Galikanizam je – nakon što su ideje apsolutne monarhije već bile iscrpljene – prevaziđen proglašenjem dogme o nepogrešivosti pape na Prvom vatikanskom saboru (1869–1870). Taj sabor je izričito osudio drugi, treći i četvrti od pomenutih galikanskih članova. Papa Lav XIII govorio je o pitanju o kome se govori u prvom galikanskom članku u enciklici Immortale Dei iz 1885. godine, a zatim ukratko sažeto u enciklici Sapientiae Christianae iz 1890. godine: „Crkva i država svaka imaju svoju sferu vlasti, i nijedna od ove dve vlasti nije podređena drugoj.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. V-Đ. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 88. ISBN 86-331-2112-3.
- ^ „Gallicanism”. Encyclopedia of Christianity Online. Pristupljeno 2023-01-10.
