Gatčina

Koordinate: 59° 34′ 00″ S; 30° 08′ 00″ I / 59.566667° S; 30.133333° I / 59.566667; 30.133333
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Gatčina
Гатчина
Gatčinjski dvorac
Administrativni podaci
Država Rusija
Federalni okrugSeverozapadni
Oblast Lenjingradska oblast
RejonGatčinjski rejon
Osnovanprvi pomen 1500.
Status grada1796.
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2015.96.334
 — gustina3.350,75 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate59° 34′ 00″ S; 30° 08′ 00″ I / 59.566667° S; 30.133333° I / 59.566667; 30.133333
Vremenska zonaUTC+3
Aps. visina100 m
Površina28,75 km2
Gatčina na karti Rusije
Gatčina
Gatčina
Gatčina na karti Rusije
Gatčina na karti Lenjingradske oblasti
Gatčina
Gatčina
Gatčina na karti Lenjingradske oblasti
Ostali podaci
Poštanski broj188300–188310, 188319
Pozivni broj(+7) 81371
Registarska oznaka47
OKATO kod41 420
OKTMO kod41 618 101 001
Veb-sajt
gatchina-meria.ru/

Gatčina (rus. Гатчина) grad je na severozapadu evropskog dela Ruske Federacije. Nalazi se u zapadnom delu Lenjingradske oblasti, i administrativno pripada Gatčinjskom rejonu, čiji je ujedno i administrativni centar.

Prema procenama nacionalne statističke službe za 2015. u gradu je živelo 96.334 stanovnika, što Gatčinu čini najvećim gradom u Lenjingradskoj oblasti. Administrativni status grada ima još od 1796. godine. Gradska teritorija obuhvata područje površine 28,75 km².

Gatčina je jedan od najvažnijih industrijskih, naučnih, kulturnih i obrazovnih centara Lenjingradske oblasti, a istorijsko središte grada nalazi se na Uneskovoj listi svetske baštine (Gatčinjski muzej na otvorenom i Gatčinjski dvorac). Od aprila 2015. grad Gatčina nosi titularno priznanje „Grad vojničke slave”.

Etimologija[uredi | uredi izvor]

Na ruskoj karti iz 1913. naselje je označeno kao Gatčino

Na mestu savremenog grada nalazilo se selo Hotčino, koje se u pisanim izvorima prvi put pominje u Novgorodskim katastarskim spisima iz 1500. godine. U švedskim katastarskim spisima, koji se odnose na Ižorske zemlje u periodu 1618—1623, selo se pominje pod imenom Hotzino by.[1][2] Postoje dve verzije o preklu imena tog sela. Po prvoj verziji, toponim predstavlja skraćenu verziju staroruskih ličnih imena Hotčen, Hotimir, Hoten, Hotčena i Hotina, pa otuda Hotčino, dok je po drugoj verziji koren imena u starofinskoj reči hatša koja označava mesto gde je šuma spaljena da bi se oslobodio prostor za ispašu stoke.[3] Prema legendi, u davna vremena, na mestu današnjeg grada se nalazilo svetilište posvećeno paganskoj boginji Hočeni, po kojoj je kasnije i samo naselje dobilo ime Hotčino („Hotčenino naselje”).[4]

O poreklu imena toponima Gatčina postoji nekoliko verzija. Najznačajnije verzije su ona po kojoj je ime toponima izvedeno od reči gat (rus. гать, put koji prolazi preko močvare i blata, a po njemu su naslagani balvani) i činaja (rus. чинная, važno i čvrsto),[5] odnosno od nemačkog termina Hat Schöne, koji označava lepotu, lepoticu (aludirajući na lepote područja), a koji je prvi upotrebio ruski pesnik Vasilij Ruban.[4]

Sredinom XVII veka, nemo H iz imena sela Hotčino je zamenjeno zvonkim G, i samim tim je naselje dobilo novo ime Gotčino, a savremenu formu imena, naselje dobija nekoliko decenija kasnije (iako se stara verzija imena paralelno koristila gotovo do početka 20. veka). Tako je imperatorka Katarina Velika 1793. godine dodelila „mizu Gatčino sa tamošnjim dvorcem” svom najstarijem sinu i nasledniku, Pavlu Petroviču.[6] Na nekim starijim kartama postoji i verzija bez slova T u toponimu, pa se tako na karti Sanktpeterburške gubernije iz 1770. pominje selo Gačino u okviru mize Gačinjske.[7]

Godine 1923. grad je preimenovan u Trock, u čast sovjetskog političara i revolucionara Lava Trockog. Nakon što je Trocki 1929. godine proteran iz Sovjetskog Saveza, Trock je preimenovan u Krasnogvardejsk (rus. Красногвардейск).

Tokom trajanja nemačke okupacije u Drugom svetskom ratu grad je nosio ime Lindemanštat (nem. Lindemannstadt), u čast glavnokomandujućeg 18. armije Vermahta, generala Georga Lindemana.[8] Sovjetske vlasti nikada nisu priznale legitimitetn nemačkog preimenovanja grada, a nakon oslobođenja, Prezidijum Vrhovnog sovjeta Sovjetskog Saveza je, odlukom od 23. januara 1944. godine, gradu vratio istorijsko ime Gatčina.[9]

Geografija[uredi | uredi izvor]

Grad Gatčina nalazi se na severozapadu evropskog dela Ruske Federacije, odnosno u zapadnom delu Lenjingradske oblasti. Grad je smešten u istočnim perifernim delovima Ižorskog pobrđa i karakteriše ga blago zatalasan reljef sa kog se mestimično izdižu izolovana morenska brda, sa maksimalnim nadmorskim visinama do 100 m. Geološku osnovu područja čine stene ordovicijumske starosti, dok je površinski reljef nastao kao posledica glacijalnog procesa. Područje se nalazi u podzoni južne tajge.

Gradska teritorija obuhvata područje površine 28,57 km², a u sadašnjim granicama gradska opština se nalazi od 1997. godine. Gradska teritorija se pruža u smeru zapad-istok dužinom od 6,5 km, odnosno u smeru sever-jug do 7 km. Grad Sankt Peterburg nalazi se na svega 46 km severnije, dok je u istom smeru i obala Finskog zaliva (udaljena oko 30 km).[10]

Kroz severne delove grada protiče reka Ižora (leva pritoka Neve), te njene pritoke Gatčinka i Piljčaja. Grad je poznat po svojim jezerima, uglavnom veštačkog karaktera, a najpoznatija su Belo, Crno, Srebrno, Filjkino i Kolpansko. Ovi hidrološki objekti su i značajni za vodosnabdevanje grada, i daju gotovo trećinu gradskih potreba za pijaćom i tehničkom vodom (ostatak se namiriva iz podzemnih izvora).

Pogled na jezero sa Gatčinjskog dvorca
Pogled na jezero sa Gatčinjskog dvorca

Klima[uredi | uredi izvor]

Gatčina se nalazi u zoni umerenokontinentalne klime, a zbog blizine i otvorenosti Finskom zalivu, područje je pod jakim uticajima maritimnih vazdušnih masa. Zime su relativno blage, sa prosečnim temperaturama najhladnijeg meseca januara od −8 °C, dok su leta neretko i prohladna sa julskim prosekom temperatura vazduha od oko +17 °C. Prosečna godišnja suma padavina na području grada je između 650 i 700 milimetara, preovladavaju južni i zapadni vetrovi (prosečne brzine 2,9 m/s). U proleće i tokom leta javljaju se „bele noći”.

Klima Gatčine
Pokazatelj \ Mesec .Jan. .Feb. .Mar. .Apr. .Maj. .Jun. .Jul. .Avg. .Sep. .Okt. .Nov. .Dec. .God.
Srednji maksimum, °C (°F) −4,4
(24,1) 		−4,1
(24,6) 		0,7
(33,3) 		8,5
(47,3) 		15,2
(59,4) 		19,6
(67,3) 		22
(72) 		19,7
(67,5) 		13,8
(56,8) 		7,3
(45,1) 		0,2
(32,4) 		−3,5
(25,7) 		8,0
(46,4)
Prosek, °C (°F) −7,4
(18,7) 		−7,4
(18,7) 		−2,9
(26,8) 		4,3
(39,7) 		10,7
(51,3) 		15,4
(59,7) 		17,8
(64) 		15,7
(60,3) 		10,5
(50,9) 		4,8
(40,6) 		−2
(28) 		−6,4
(20,5) 		4,5
(40,1)
Srednji minimum, °C (°F) −10,8
(12,6) 		−11
(12) 		−6,7
(19,9) 		−0,1
(31,8) 		5,6
(42,1) 		10,5
(50,9) 		13,2
(55,8) 		11,5
(52,7) 		7,1
(44,8) 		2,3
(36,1) 		−4,5
(23,9) 		−9,6
(14,7) 		0,7
(33,3)
Izvor: Яndeks. Pogoda,[11]

Ekologija[uredi | uredi izvor]

Detalj iz pejzažnog parka Zverinec (gledano sa mosta preko Gatčinjke)

Koncentracije aerosoli i štetnih agenasa u vazduhu Gatčine dvostruko su više od normalnih vrednosti, a glavni zagađivači su industrijska postrojenja, eneergetski objekti i automobilski izduvni gasovi. Voda u gradskom vodovodu sadrži povećane koncentracije železa, a veliki zagađivači podzemnih i nadzemnih voda su otpadne industrijske vode i vode iz kanalizacionog sistema.

Grad se nalazi na teritoriji sa povećanom koncentracijom radioaktivnog elementa radona, a u neposrednoj blizini je Peterburški institut za nuklearnu fiziku,[12] u okviru kog su aktivna dva nuklearna reaktora, istraživačke laboratorije i odlagališta radioaktivnog otpada. U okviru instituta nalazi se i naučno-istraživački kompleks i laboratorija za proučavanje svojstava radona.

Na ekološku sliku grada i kvalitet životne sredine pozitivo utiču brojni parkovi koji se nalaze, kako u samom gradu, tako i u neposrednoj okolini. Jedan od najpoznatijih gradskih parkova je Zverinec, koji se zbog svog jedinstvenog ekosistema često naziva i Gatčinjskom poljanom čudesa. Ovaj pejzažni park nalazi se potencijalni je kandidat za uvrštavanje na listu zaštićenih prirodnih područja u kategoriji spomenika prirode od lokalnog značaja. Neke od retkih biljnih vrsta koje obitavaju na području parka su Valeriana dioica, Carex davalliana (uvrštena u Crvenu knjigu Rusije), Carex umbrosa, (uvrštena u Crvenu knjigu Rusije), Colchicum autumnale, (uvrštena u Crvenu knjigu Rusije), Sesleria caerulea i druge.

Vremenska zona[uredi | uredi izvor]

Grad Gatčina se, baš kao i cela Lenjingradska oblast nalazi u vremenskoj zoni koja se po međunarodnim standardima za merenje vremena označava kao Moskovsko vreme, odnosno Moscow Time Zone (MSK/MSD). U odnosu na koordinisano univerzalno vreme Moskovsko vreme ima vrednost od UTC+3.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Imperator Pavle I Petrovič smatra se osnivačem grada Gatčine

Iako najraniji arheološki dokazi o postojanju naselja na području savremene Gatčine datiraju iz XIII veka, prvi pisani dokumenti vezani za naselje na tom području datiraju iz 1500. godine, i odnose se na jedan novgorodski katastarski dokument u kojem se pominje „selo Hotčino uz jezero Hotčinsko”.[1]

Tokom narednih nekoliko vekova, celo područje je konstantno bilo mestom teritorijalnih sporova između ruskih i švedskih vladara. Shodno odredbama Stolbovskog mirovnog ugovora iz 1617. godine, selo Hotčino i teritorija oko njega prelaze u sastav Kraljevine Švedske, a od 1624. selom vladaju plemići iz dinastije Oksenštern. Na samom početku Velikog severnog rata, tokom 1702—1703. godine, celo područje ponovo ulazi u sastav ruske države, a privredni i strateški značaj područja porastao je nakon osnivanja nove prestonice Sankt Peterburga, na svega četrdesetak kilometara severnije od sela.

U periodu između 1712. i 1714. godine imanje oko Gatčine i 23 okolna sela dodeljeno je carevni Nataliji Aleksejevnoj, rođenoj sestri cara Petra Velikog. Nakon princezine smrti, 1716. godine, imanje je u narednih nekoliko decenija menjalo upravnike, da bi ga na posletku, 1765. godine, imperatorka Katarina Velika pretvorila u vlasništvo kraljevske porodice. Iste godine Imperatorka je imanje dodelila svom miljeniku, generalu Grigoriju Orlovu, kao znak zahvalnosti za podršku tokom prevrata od 9. jula 1762. godine.

Gatčinjski dvorac na akvarelu iz XVIII veka
Česmenjska galerija u dvorcu (akvarel iz 1877)

U leto 1766. Orlov je naredio gradnju novog dvorca koji je trebalo da bude okružen ogromnim parkom pejzažnog (engleskog) tipa, a po arhitektonskom rešenju italijanskog arhitekte Antonija Rinaldija. Gatčinjski dvorac ubrzo je postao značajno okupljalište najmoćnijih ljudi u zemlji. Posle Orlovljeve smrti 1783. godine, Katarina II je otkupila imanje i poklonila ga svom sinu, i budućem imperatoru Pavlu I.[13] Za glavnog arhitektu imenovan je Italijan Vinčenco Brena, po čijim projektima su sagrađeni brojni parkovski kompleksi u okolini, a 1795. godine izvršena i sveobuhvatna rekonstrukcija dvorca. U vezi sa boravkom Pavla I u Gatčinjskom dvorcu, je i formiranje posebnog vojničkog odreda, takozvane Gatčinjske vojske (rus. Гатчинские войска), specijalne vojne jedinice zadužene isključivo za knjaževu, a kasnije imperatorovu sigurnost.

Nakon što je 6. novembra 1796. Pavle I krunisan za imperatora, već 11. novembra novi ruski vladar je doneo ukaz kojim se dotadašnje imanje Gatčina preobražava u carski grad Gatčinu(rus. «Собственную нашу мызу Гатчину переименовать городом повелеваем»).[14] Novoosnovani grad se sastojao od nekoliko teritorijalno razdvojenih naselja i imanja, a prema podacima iz 1797. godine, u gradu je postojalo 237 domaćinstava. Grad je ubrzano počeo da se razvija i već 1798. godine popločana je glavna gradska ulica, sagrađena je kanalizacija i postavljeno 600 uličnih svetiljki. Tokom narednih nekoliko godina sa radom je počela i manja tekstilna fabrika, te fabrika za izradu porcelana.

Krajem XVIII veka Gatčina postaje sedištem istoimenog okruga, dok je u periodu između 1797—1799. godine, a po projektu arhitekte Nikolaja Ljvova, sagrađen Prioratski dvorac, građevina koja je ubrzo postala jednim od najvažnijih gradskih simbola Gatčine. Prvi zvanični gradski grb usvojen je odlukom Pavla I od 13. decembra 1800. godine.

Gatčina tokom XIX i početkom XX veka[uredi | uredi izvor]

Plan Gatčine iz 1915. godine

Nakon ubistva imperatora Pavla I 1801. godine, Gatčina je prešla pod direktnu upravu njegove udovice i imperatorke Marije Fjodorovne. Od 1828. godine gradom upravlja imperator Nikolaj I Pavlovič.[15] Godine 1838. otvorena je redovna poštanska linija diližansi između Gatčine i Carskog Sela, a prema statističkim podacima iz iste godine, u gradu je živelo 3.030 stanovnika.[16] Sredinom 19. veka u gradu su obavljene neke značajnije arhitektonske aktivnosti, izvršena je kompletna rekonstrukcija dvorca (1844), a sagrađena je i nova pravoslavna crkva posvećena Apostolu Pavlu (1852. godine). Železnička linija sa Sankt Peterburgom sa radom je počela 1. novembra 1853. godine. Tokom vladavine imperatora Aleksandra II (1855—1881) u gradu je sa radom počela telegrafska centrala (1855), štamparija (1876) i dobrovoljno vatrogasno društvo (1877. godine).

Imperator Aleksandar III (vladao od 1881—1894) je na početku svoje vladavine gotovo neprekidno živeo u Gatčinjskom dvorcu, zbog čega su ga često nazivali i „gatčinjskim zatočenikom”. Tokom njegove vladavine grad je doživeo urbanistički procvat. Pred imperatorskim dvorom je 1881. uvedeno električno osvetljenje, čime je Gatčina postala prvim gradom u Ruskoj Imperiji sa električnim uličnim osvetljenjem.[17] Iste godine sagrađena je i gradska kanalizaciona mreža, ubrzo je sagrađena telefonska i vodovodna mreža. Izumitelj Stepan Dževecki je na Srebrnom jezeru, u jednom od brojnih gradskih parkova demonstrirao svoj prototp podmornice, a tu su 1890. godine vršena testiranja na puški Mosin-Nagan (poznata i kao Moskovka), koja je već naredne godine ušla u upotrebu u vojsci Imperije.

Centralna gradska biblioteka otvorena je 1899. godine. Zahvaljujući razvijenoj infrastrukturi, te blizini velike metropole kakav je Sankt Peterburg, na Svetskoj izložbi u Parizu 1900. godine Gatčini je dodeljeno priznanje „za život najprijatnijeg malog grada u Rusiji”.

Prve gradske novine „Gatčinjski list” (rus. Гатчинский листок) počele su da izlaze 1906. godine, a dve godine kasnije otvoren je i prvi bioskop. Nedaleko od grada je tokom 1910. sagrađen vojni aerodrom u sklopu kog je osnovana i prva ruska vazduhoplovna akademija. U Gatčinjskoj vazduhoplovnoj akademiji, između ostalih su se školovali i Petar Nesterov (prvi vazduhoplovac koji je uspešno izveo manevar „Mrtve petlje”) i Lidija Zvereva (prva žena školovani pilot u Rusiji).

U Zapadnom vazduhoplovnom bataljonu, koji je bio stacioniran u Gatčini, 1. marta 1917. godine dolazi do pobune koja je dovela do uspostavljanja revolucionarne vlasti u gradu (Gatčinjski rejonski komitet Petrogradskog sovjeta). Tokom Oktobarske revolucije u Gatčini se sakrivao predsednik ruske privremene vlade Aleksandar Kerenski. Tokom Ruskog građanskog rata grad je bio poprište žestkih borbi između vojski Crvene armije sa jedne i belogardejaca generala Nikolaja Judeniča, sa druge strane.

Godine 1923. mnogi toponimi i ulice širom Rusije preimenovani su, a sve sa ciljem obeležavanja petogodišnjice Oktobarske revolucije. Grad Gatčina je tako u čast revolucionara i političara Lava Trockog preimenovan u Trock. Istovremeno je grad proglašen administrativnim centro Trockog okruga, odnosno od septembra 1927. godine Trockog rejona. Nakon što je Trocki 1929. proteran iz zemlje, grad je automatski dobio novo ime, Krasnogvardejsk (rus. Красногвардейск). Grad je istovremeno bio i sedište Kolpanskog finskog nacionalnog sovjeta, administrativne jedinice osnovane 1926. godine čiju osnovu populacije su činili pripadnici finske nacionalne manjine.[18] Prema podacima iz 1933. godine, Kolpinski sovjet je činilo 20 naseljenih mesta sa ukupno 3.679 stanovnika.[19] Kolpinski sovjet je ukinut 1939. godine,[20] a sam grad je preobrazovan u zasebnu administrativnu jedinicu.

U Veliki čistkama tokom 1937. i 1938. godine, pod optužbama za izdaju i špijunaže streljano je 214 stanovnika Gatčine.[21]

Gatčina tokom Drugog svetskog rata[uredi | uredi izvor]

Tokom Drugog svetskog rata grad je bio pod okupacijom nacističkih trupa. Nemački tenkovi ušli su u grad nakon žestokih borbi 9. septembra 1941. godine. Okupacione vlasti su već naredne godine grad preimenovali u Lindemanštat (nem. Lindemannstadt), u čast glavnokomandujućeg 18. armije Vermahta, generala Georga Lindemana. Jedinice Crvene armije oslobodile su grad 26. januara 1944. godine. Gatčina je tokom rata pretrpela strahovita razaranja, gotovo sve gradske građevine su do temelja porušene, a broj stanovnika spao je sa više od 50.000 pre okupacije, na svega 3.800 stanovnika u momentu oslobođenja.[22] Nakon oslobođenja gradu je vraćeno njegovo istorijsko ime Gatčina.

Poratni i postsovjetski period[uredi | uredi izvor]

Ceremonija dodele priznanja „Grad vojničke slave” Gatčini, Moskva, 22. jun 2015.
Spomenik vazduhoplovu „Farman” na trgu nedaleko od Baltičke železničke stanice

Odmah po okončanju rata krenulo se u sveobuhvatnu obnovu porušenog grada, i za kratko vreme gradu su vraćeni osnovni infrastrukturni objekti. Tokom 1956. godine u gradu je osnovana filijala fizičko-tehničkog instituta Ruske akademije nauka, a za potrebe zaposlenika u institutu ubrzo je sagrađena i potpuno nova stambena četvrt Hohlovo Polje. Institut je 1971. pretvoren u Sanktpeterburški (Lenjingradski) institut za nuklearnu fiziku (rus. Петербургский институт ядерной физики имени Б. П. Константинова), najveću naučnu ustanovu za nuklearna istraživanja u tom delu Rusije.[23]

Godine 1976. započeli su sveobuhvatni radovi na obnovi i restauraciji Gatčinjskog dvorca, a prve prostorije su otvorene za posetioce tokom 1985. godine. Tokom 1980-ih godina gradc se dodatno širio ka istoku i ka zapadu, gde su osnovane dve nove gradske celine, Vjezd i Aerodrom. Godine 1990. istorijski centar Gatčine i dvorsko-parkovski kompleks u okolini uključen je na listu Svetske baštine Uneska. Gradska industrija doživela je znatan pad tokom 1990-ih godina, što je bila posledica raspada Sovjetskog Saveza i prelaska sa socijalističkog na kapitalistički sistem. Obim industrijske proizvodnje je pao za više od 4 puta, a znatan pad zabeležen je i u građevinarstvu i trgovačkim delatnostima. Privredni oporavak započinje krajem prošlog veka, razvijaju se mali biznisi, posebno trgovina i uslužne delatnosti.

Grad je 1996. administrativno izdvojen iz Gatčinjskog rejona i imao je status zasebne opštine, a ponovo je vraćen u granice rejona 2006. kao gradska opština. U gradu je 1996. otvoreno odeljenje Državnog instituta za finansije, ekonomiju, pravo i tehnologiju, visokoškolska ustanova koja je za kratko vreme postala najprestižnijom obrazovnom ustanovom tog tipa na području cele Lenjingradske oblasti. Na nacionalnom izboru „gradova sa najpozitivnijim pokazateljima za život građana” (rus. Самый благоустроенный город России) 1999. godine, grad Gatčina je u kategoriji gradova do sto hiljada stanovnika zauzeo prvo mesto.[24] Slična priznanja grad je dobijao i tokom narednih godina.

Sve do 2010. godine Gatčina je imala status naselja od nacionalnog istorijskog značaja, a taj status je izgubila odlukom Ministarstva kulture RF № 418/339 od 29. jula 2010. godine.[25]

Ukazom predsednika Ruske Federacije Vladimira Putina № 177, od 6. aprila 2015. grad Gatčina je dobio počasno zvanje „Grada vojničke slave”, za „hrabrost, postojanost i herojstvo njegovih žitelja iskazano u borbama za slobodu i nezavisnost Otadžbine”.[26]

Demografija[uredi | uredi izvor]

Prema podacima sa popisa stanovništva 2010. u gradu je živelo 92.937 stanovnika, dok je prema procenama nacionalne statističke službe za 2014. grad imao 96.334 stanovnika.[27] Po broju stanovnika Gatčina je najveće naseljeno mesto na teritoriji Lenjingradske oblasti. Gradska teritorija obuhvata područje površine 28,75 km², i na njemu u proseku živi oko 3.233 stanovnika po kvadratnom kilometru.[27]

Kretanje broja stanovnika
1897.1939.1959.1970.1979.1989.2002.2010.2014.
14.82438.20136.72563.29275.15379.714[28]88.420[29]92.937[30]96.334

Za Gatčinu su karakteristične dnevne migracije učenika i radnika ka području obližnjeg Sankt Peterburga, i obratno, a sam grad je deo Sanktpeterburške aglomeracije, urbanog područja u kojem živi preko 6 miliona stanovnika.[31] U nacionalnom pogledu apsolutnu većinu populacije grada čine Rusi, oko 40 % stanovništva su u uzrastu između 25 i 49 godina.

Iako je prirodni priraštaj pozitivan i grad beleži konstantan rast broja stanovnika, stopa nataliteta u odnosu na mortalitet je negativna, a broj stanovnika grada raste zahvaljujući neprestanom prilivu stanovništva sa strane. Tako je prema statističkim podacima iz 2005. godine u gradu rođeno 668 beba, dok je umrlo 1.550 osoba, što daje negativan rast od 882 stanovnika. Međutim, iste godine u grad se doselilo 2.451 novih žitelja, a iselilo se njih 1.086, što je pozitivan rast od 1.365 osoba. U sveoukupnom zbiru, broj stanovnika Gatčine u 2005. godini se tako povećao za 483 stanovnika.[10]

Gradske celine i lokalna samouprava[uredi | uredi izvor]

Administrativno sedište grada Gatčine (zgrada je sagrađena 1822. godine)

Gatčina je 1796. godine dobila zvaničan status grada, a prva zvanična teritorijalno-administrativna podela izvršena je u januaru 1799. godine, i tom prilikom grad je podeljen na 4 celine:

  • Ingeburg i Gatčinjski posad (posad je trgovački i industrijski deo grada)
  • Zagvozdinska, Malogatčinjska i Bombardirska ulica
  • Gatčinjski dvorac i Jekaterinverder
  • Marienburg.

Savremena granica gradskog područja Gatčine datira iz 2004. godine, i prema njoj gradsko područje obuhvata teritoriju površine 28,75 km². Iako grad zvanično nije podeljen na manje administrativne celine, u njegovoj fizionomiji izdvaja se 12 istorijskih rejona i mikrorejona:

  • Marienburg — istorijski rejon na krajnjem severozapadu grada (poštanski kod 188301), zapadno od baltičke železničke pruge. Rejon je poznat kao značajno železničko sedište i ima oko 6.000 stanovnika.[32]
  • Jegerska sloboda (rus. Егерская слобода) — mikrorejon na zapadu grada, ranije sastavni deo istorijskog rejona Marienburg. Stambeno područje kojim dominiraju dvoetažne građevine, a najvažnija znamenitost je crkva Pokrova Presvete Bogorodice iz 1888. godine. Naselje je forimrano u periodu od 1857. do 1860. godine.[33]
  • Orlova rošča i mikrorejon Roščinski (rus. Орлова роща и микрорайон Рощинский) — na krajnjem severu grada. Sastoji se od dve celine, parka Orlova rošča i savremenog stambenog naselja Roščinski sagrađenog krajem 1980-ih godina (jedinstveni poštanski kod je 188308). U Orlovoj rošči nalazi se zdanje Peterburškog instituta za nuklearnu fiziku.[34]
  • Hohlovo polje (rus. Хохлово поле) — stambeni mikrorejon u centralnom delu grada sa oko 13.000 stanovnika.[35]
  • Vjezd (rus. Въезд) — stambeni mikrorejon u severoistočnom delu grada, na pravcu iz Sankt Peterburga ka Gatčini (otuda i ime). Mikrorejonom dominiraju savremene višespratnice, i tu živi oko 11.000 stanovnika.[36]
  • Jekaterinverder (rus. Екатеринвердер) — istorijski rejon grada smešten zapadno od Gatčinjskog dvorca. Rejon je ime dobio po Jekaterinverderskoj tvrđavi sagrađenoj krajem XVIII veka.[37]
  • Centar (rus. Центр) — istorijski rejon u centralnom delu grada, istočno od hidrsistema gatčinjskih jezera. To je kulturni, administrativni i obrazovni centar Gatčine i Gatčinjskog rejona. Poštanski kodovi 188300, 188304-188305.
  • Zagvozdka — istorijski rejon na krajnjem istoku grada, između železničke pruge na zapadu i drumske obilaznice na istoku. Kao selo Zagvozdka prvi put se pominje još 1500. godine. Tu se nalazi centralno gradsko groblje Soloduhino (poznato i kao Novo groblje, osnovano 1851. godine).[38]
  • Aerodrom (rus. Аэродром) — gradski rejon na krajnjem jugozapadu grada, od istorijskog centra na severoistoku odvojen železničkom prugom. Najnaseljeniji je to deo grada sa oko 20.000 stanovnika. Rejon je ime dobio po nekadašnjem vojnom aerodromu, jednom od prvih objekata tog tipa na području Ruske Imperije. Većina ulica na području rejona nosi ime po herojima ruske i sovjetske vojne avijacije.
  • Kijevski mikrorejon (rus. Киевский микрорайон) — nekadašnja Aleksandrovska sloboda, nalazi se u južnom delu grada. Uključuje i manji deo sela Mali Kolpani.
  • Himozi — mikrorejon na krajnjem jugu grada Gatčine, uglavnom suburbanog karaktera. Tu se nalaze postrojenja Gatčinjskog elektrotehničkog zavoda.
  • Ingerburg — istorijski deo grada, ime je dobio po Ingerburškoj tvrđavi i nalazi se u centralnom delu grada. Od nekadašnje tvrđave ostala su samo Ingerburška vrata i Crvene vojničke barake.[39]
  • Ingerburška vrata
    Ingerburška vrata
  • Izotovljeva ulica u rejonu Roščinski
    Izotovljeva ulica u rejonu Roščinski
  • Drvena kuća u Marienburgu
    Drvena kuća u Marienburgu

Grad Gatčina dministrativno je uređen kao zasebna gradska opština u granicama Gatčinjskog opštinskog rejona Lenjingradske oblasti. Gatčinska gradska opština obuhvata celo područje grada Gatčine, a u njegovim granicama se do juna 2013. nalazilo i selo Boljšaja Zagvozdka koje je danas pripojeno gradskom području.[40] Lokalna gradska vlast funkcioniše na osnovu odredaba Gradskog statuta Gatčine usvojenog 7. decembra 2007. godine.[41]

Najvažniji organ lokalne samouprave je gradska skupština koja se sastoji od 33 poslanika (deputata) koji se biraju na direktnim izborima. Gradska skupština bira gradonačelnika.[42][43] Glavni izvršni organ vlasti je gradska administracija (odnosno gradska vlada) čijeg predsednika biraju gradski deputati.

  • Roščinska ulica u naselju Vjezd
    Roščinska ulica u naselju Vjezd
  • Spomenik MiG-21 u naselju Aerodrom
    Spomenik MiG-21 u naselju Aerodrom
  • Plan tvrđave Ingenburg
    Plan tvrđave Ingenburg

Gradski grb i zastava[uredi | uredi izvor]

Zvanični gradski grb (levo) i zastava (desno)

Prvi zvanični grb grada Gatčine usvojen je na predlog imperatora Pavla I Petroviča 13. decembra 1800. godine i bio je u upotrebi sve do novembra 1917. kada su ruske revolucionarne vlasti izmenile sve stare državne simbole koji su imali veze sa carskom porodicom. Savremeni gradski grb, koji predstavlja kopiju originalnog grba, ponovo je, odlukom lokalne gradske skupštine, vraćen u upotrebu 4. oktobra 1995. godine, a od istog perioda gradski grb je ujedno i grb gatčinjske gradske opštine. Zvaničan zakon o gradskim simbolima usvojen je 18. marta 1998. godine.[44] Gradski grb Gatčine zaveden je u arhivu Nacionalnog heraldičkog registra Ruske Federacije pod № 270.[45]

Zvaničan gradski grb Gatčine ima za osnovu moderni francuski štit koji je podeljen na dva dela. U gornjem delu čija podloga je zlatno žute boje i koji obuhvata dve trećine štita, nalazi se crni dvoglavi orao sa zlatnim kljunovima i kandžama u kojima drži skiptar i kuglu sa krstom, a koji predstavlja simbol tadašnje imperatorske vlasti. Orao je okrunjen trima imperatorskim krunama, od kojih je centralna nešto većih dimenzija. Na orlovim grudima nalazi se srebrni malteški krst iznad kojeg je kruna Velikog majstora Malteškog viteškog reda (kruna sa ordena svetog Jovana Jerusalimskog). U središtu malteškog krsta nalazi se manji francuski štit jarko crvene boje sa monogramom imperatora Pavla I. U donjem delu grba nalazi se polje plave boje koje simbolizuje imperijalnu andrejevsku lentu, u čijem središtu je zlatnom bojom utisnuto početno slovo imena grada u pisanoj latiničnoj verziji „G”.[46] Grb Gatčine je jedan od tek četiri gradska grba gradove Rusije koji sadrže početno slovo nosioca grba (Verhoturje, Viborg i Mosaljsk), odnosno jedan od šest gradskih grbova na kojem su predstavljeni imperijalni inicijali (preostali su Puškin, Peterhof, Pavlovsk, Taganrog i Krasnodar).

Tokom sovjetskog perioda u upotrebi je bio nezvanični grb u obliku francuskog štita podeljen na tri dela. U centralnom delu na beloj podlozi nalazio se obelisk Konetabl i tri isprepletane orbite elektrona, simboli gradske prošlosti i budućnosti. U gornjem delu grba na crvenoj podlozi zlatnom bojom je bilo ispisano ime grada, dok je u donjem delu na zelenom polju zlatnom bojom bila utisnuta godina osnivanja 1796.

Izgled zvanične gradske zastave usvojen je na zasedanju gradske skupštine 2008. godine i predstavlja platno bele boje u čijem središtu se nalazi gradski grb.[47][48]

Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]

Grad Gatčina ima potpisane međunardne ugovore o partnerstvu i saradnji sa sledećim gradovima:

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Zastava Uneska Baština Uneska, objekt № 540-012
eng. • fra.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Novgorodskie piscovыe knigi, t. 3, Perepisnaя obročnaя kniga Vodskoй pяtinы 1500 goda, pervaя polovina, SPb, tipografiя V. Bezobrazova i Komp., 1868 g. pp. 683
  2. ^ Йordeboker Piscovыe knigi Ižorskoй zemli. Tom 1. Godы 1618—1623. pp. 116
  3. ^ „Gatčina”. Narodnaя эnciklopediя gorodov i regionov Rossii «Moй gorod». Arhivirano iz originala 20. 09. 2008. g. Pristupljeno 10. 9. 2008. 
  4. ^ a b Burlakov 2006, str. 1–10
  5. ^ Suhoveeva, N. G. (2001). „Gatčina”. Kak tvoё imя, ulica?. Gatčina. str. 90. ISBN 978-5-86763-047-8. 
  6. ^ N. A. Sindalovskiй «Legendы i mifы prigorodov Sankt-Peterburga».
  7. ^ „«Karta Sankt-Peterburgskoй gubernii soderžaщeй Ingermanlandiю, častь Novgorodskoй i Vыborgskoй gubernii», 1770 god”. Arhivirano iz originala 27. 04. 2020. g. Pristupljeno 19. 01. 2013. 
  8. ^ Burlakov, A. V. (1996). Staraя Gatčina (sbornik stateй). Sankt-Peterburg: Liga. str. 169. ISBN 5-88663-003-3 Proverite vrednost parametra |isbn=: checksum (pomoć). 
  9. ^ Postanovlenie Prezidiuma Verhovnogo Soveta SSSR ot 23 яnvarя 1944 goda[mrtva veza]
  10. ^ a b „Gatčina v cifrah”. Oficialьnый saйt administracii MO «Gorod Gatčina». Pristupljeno 5. 7. 2009. 
  11. ^ „seriя 3. Mnogoletnie dannыe”. Naučno-prikladnoй spravočnik po klimatu SSSR. Leningrad: Gidrometeoizdat. 1988. str. 692.  Nepoznati parametar |tiraž= ignorisan (pomoć)
  12. ^ Zvaničan sajt Peterburškog instituta za nuklearnu fiziku
  13. ^ Batenin, N. S. (2006). Ukaz Ekaterinы II o požalovanii Gatčinы Pavlu Petroviču. 1783 god. Sankt-Peterburg: Izdatelьstvo Sergeя Hodova. str. 288. ISBN 978-5-98456-027-6. 
  14. ^ Batenin, N. S. (2007). Dvorec i park Gatčinы v dokumentah, pisьmah i vospominaniяh. XIX vek // Imennoй ukaz imperatora Pavla I dannый Senatu o pereimenovanii mыzы Gatčinы gorodom. Sankt-Peterburg: Soюz-Dizaйn. str. 432. ISBN 978-5-85871-207-7. 
  15. ^ Batenin, N. S. (2007). Gatčina pri imperatore Nikolae I (na jeziku: ruskom jeziku). Sankt-Peterburg. str. 432. ISBN 978-5-85871-207-7. 
  16. ^ Opisanie Sankt-Peterburgskoй gubernii po uezdam i stanam, 1838 g.
  17. ^ Gatčinskaя эlektrosetь sobiraet эksponatы dlя юbileйnoй vыstavki | LENOBLINFORM
  18. ^ Nacionalьnыe menьšinstva Leningradskoй oblasti. P. M. Яnson. — L.: Orgotdel Leningradskogo Oblispolkoma, 1929. — pp. 22-24. — 104 s.
  19. ^ Administrativno-territorialьnoe delenie Leningradskoй oblasti. — L.. 1933. pp. 41, 252.
  20. ^ -{Mnogonacionalьnaя Leningradskaя oblastь. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. mart 2016)
  21. ^ „Vozvraщёnnыe imena”. Arhivirano iz originala 22. 11. 2015. g. Pristupljeno 22. 11. 2015. 
  22. ^ „Gorod-front: Gatčina (voйna)”. Pristupljeno 22. 11. 2015. 
  23. ^ Nacionalьnый issledovatelьskiй centr „Kurčatovskiй institut”. Federalьnoe gosudarstvennoe bюdžetnoe učreždenie — Peterburgskiй institut яdernoй fiziki im. B. P. Konstantinova Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. novembar 2015)
  24. ^ „Goroda-prizёrы Vserossiйskogo konkursa na zvanie «Samый blagoustroennый gorod Rossii za 1997—2006 gg” (DOC). Pristupljeno 10. 9. 2008. [mrtva veza]
  25. ^ „Prikaz Ministerstva kulьturы Rossiйskoй Federacii, Ministerstva regionalьnogo razvitiя Rossiйskoй Federacii ot 29 iюlя 2010 g. № 418/339 g. Moskva «Ob utverždenii perečnя istoričeskih poseleniй»”. 29. 7. 2010. Pristupljeno 23. 11. 2015.  |first1= zahteva |last1= u Authors list (pomoć)
  26. ^ „Ukazы o prisvoenii zvaniя «Gorod voinskoй slavы» Staroй Russe, Gatčine, Petrozavodsku, Groznomu i Feodosii”. Prezident Rossii (na jeziku: ruski). 6. 4. 2015. 
  27. ^ a b „Čislennostь naseleniя Rossiйskoй Federacii po municipalьnыm obrazovaniяm na 1 яnvarя 2014 goda”. Arhivirano iz originala 02. 08. 2014. g. Pristupljeno 23. 11. 2015. 
  28. ^ „Vsesoюznaя perepisь naseleniя 1989 g. Čislennostь naličnogo naseleniя soюznыh i avtonomnыh respublik, avtonomnыh oblasteй i okrugov, kraёv, oblasteй, raйonov, gorodskih poseleniй i sёl-raйcentrov.”. Vsesoюznaя perepisь naseleniя 1989 goda (na jeziku: ruski). Demoscope Weekly. 1989. Pristupljeno 4. 9. 2012. 
  29. ^ Federalьnaя služba gosudarstvennoй statistiki (21. 5. 2004). „Čislennostь naseleniя Rossii, subъektov Rossiйskoй Federacii v sostave federalьnыh okrugov, raйonov, gorodskih poseleniй, selьskih naselёnnыh punktov – raйonnыh centrov i selьskih naselёnnыh punktov s naseleniem 3 tыsяči i bolee čelovek”. Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2002 goda (na jeziku: ruski). Federalni zavod za statistiku. Pristupljeno 4. 9. 2012. 
  30. ^ Federalьnaя služba gosudarstvennoй statistiki (Federalni zavod za statistiku) (2011). „Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2010 goda. Tom 1 (Nacionalni popis stanovništva 2010, 1. svezak)”. Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2010 goda (Nacionalni popis stanovništva 2010) (na jeziku: ruski). Federalni zavod za statistiku. Pristupljeno 4. 9. 2012. 
  31. ^ Boze, Эduard (2007). „Gorodskaя aglomeraciя: staroe nazvanie — novoe soderžanie”. Rossiйskoe Эkspertnoe Obozrenie. Arhivirano iz originala 23. 8. 2011. g. Pristupljeno 12. 10. 2010. 
  32. ^ Perevenzenceva, N. „Po Baltiйskoй železnoй doroge ot Peterburga do Gatčinы/Marienburg”. 
  33. ^ Egerskaя sloboda
  34. ^ Burlakov, Andreй. „Orlova roщa”. http://www.gorod.gatchina.biz/. Pristupljeno 8. 12. 2015.  Spoljašnja veza u |work= (pomoć)
  35. ^ Sыsoev, Mark. „KOMPLEKSNOE ISSLEDOVANIE SOSTOЯNIЯ OKRUŽAЮЩEЙ SREDЫ TERRITORII MIKRORAЙONA HOHLOVO POLE GORODA GATČINA”. Arhivirano iz originala 01. 10. 2007. g. Pristupljeno 8. 12. 2015.  Pronađeni su suvišni parametri: |author= i |last= (pomoć)
  36. ^ Detaljna mapa Vjezdskog mikrorejona
  37. ^ Petrova, O. V. „Ekaterinverder”. http://www.gorod.gatchina.biz/. Pristupljeno 8. 12. 2015.  Spoljašnja veza u |work= (pomoć)
  38. ^ Nóvoe kládbiщe (Soloduhino)
  39. ^ Spaщanski, A. N. „Krepostь Ingerburg”. http://www.gorod.gatchina.biz/. Pristupljeno 8. 12. 2015.  Spoljašnja veza u |work= (pomoć)
  40. ^ „Oblastnoй zakon. Ob ustanovlenii granic i nadelenii statusom gorodskogo poseleniя municipalьnogo obrazovaniя gorod Gatčina v Gatčinskom municipalьnom raйone (s izmeneniяmi na 6. maja 2010 goda)”. Arhivirano iz originala 10. 06. 2015. g. Pristupljeno 08. 12. 2015. 
  41. ^ Ustav municipalьnogo obrazovaniя «Gorod Gatčina» Gatčinskogo municipalьnogo raйona Leningradskoй oblasti
  42. ^ „Mestnыe vыborы — start dan”. Arhivirano iz originala 19. 04. 2015. g. Pristupljeno 08. 12. 2015. 
  43. ^ Glava MO «Gorod Gatčina» — Predsedatelь Soveta deputatov MO «Gorod Gatčina»
  44. ^ „Gerb Gatčinы”. http://heraldicum.ru/. Russian Centre of Vexillology and Heraldry. Pristupljeno 8. 12. 2015.  Spoljašnja veza u |work= (pomoć)
  45. ^ Gosudarstvennый geralьdičeskiй registr Rossiйskoй Federacii (po sostoяniю na 1 яnvarя 2005 goda)
  46. ^ „Simvolika Gatčinы”. Oficialьnый saйt administracii MO «Gorod Gatčina». Pristupljeno 5. 7. 2009. 
  47. ^ Palamarčuk, Galina (2008). „Vъezd tranzit v Gatčinu zapreщёn”. Gatčina-info (na jeziku: ruski). str. Broj 41, strana 2. Arhivirano iz originala 20. 2. 2009. g. Pristupljeno 8. 12. 2015. 
  48. ^ „Flag goroda Gatčina”. Arhivirano iz originala 24. 07. 2014. g. Pristupljeno 08. 12. 2015. 
  49. ^ Council, North Lanarkshire. „MINUTE OF MEETING OF COATBRIDGE AREA COMMITTEE” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 24. 02. 2012. g. Pristupljeno 8. 01. 2009. 
  50. ^ „Goroda-pobratimы”. Oficialьnый saйt administracii MO «Gorod Gatčina». Pristupljeno 25. 3. 2011. 
  51. ^ „Goroda-pobratimы Leksingtona”. Arhivirano iz originala 24. 11. 2015. g. Pristupljeno 23. 11. 2015. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Batenin, N. S. (2007). Dvorec i park Gatčinы v dokumentah, pisьmah i vospominaniяh. XIX vek // Imennoй ukaz imperatora Pavla I dannый Senatu o pereimenovanii mыzы Gatčinы gorodom. Sankt-Peterburg: Soюz-Dizaйn. str. 432. ISBN 978-5-85871-207-7. 
  • Batenin, N. S. (2006). Ukaz Ekaterinы II o požalovanii Gatčinы Pavlu Petroviču. 1783 god. Sankt-Peterburg: Izdatelьstvo Sergeя Hodova. str. 288. ISBN 978-5-98456-027-6. 
  • Burlakov, A. V. (1996). Staraя Gatčina (sbornik stateй). Sankt-Peterburg: Liga. str. 169. ISBN 5-88663-003-3 Proverite vrednost parametra |isbn=: checksum (pomoć). 
  • Suhoveeva, N. G. (2001). „Gatčina”. Kak tvoё imя, ulica?. Gatčina. str. 90. ISBN 978-5-86763-047-8. 
  • Burlakov, A. V. (2006). „Ot Hotčinы do Gatčinы skvozь minuvšie stoletiя”. Legendы i bыli Staroй Gatčinы. Tipografiя «Latona». str. 1—10. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Gatčina na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Гатчина&oldid=27559109”